همه چیز درباره ادغام کمیته امداد و بهزیستی/ معاون بهزیستی موافق، رئیس کمیته امداد مخالف

تحریریه پارسینه: رسیدگی به امور کودکان بی سرپرست، زنان بی سرپرست و سرپرست خانوار، مسئولیت سلامت روان جامعه، امور مربوط مهد‌های کودک، سالمندان، معلولان، کودکان کار و خیابانی، زنان آسیب دیده و در معرض آسیب، کاهش طلاق، مشاوره، اشتغال و مسکن و آموزش‌های پیش از ازدواج تنها بخشی از وظایف سازمان بهزیستی است. سازمانی که سال ۱۳۵۷ با ادغام ۱۶ سازمان تشکیل شد تا متولی آسیب‌های اجتماعی کشور شود. در همان سال، کمیته امداد هم به فرمان امام خمینی (ره) با هدف پشتیبانی از محرومان و مستضعفان و توانمندسازی آن‌ها تاسیس شده است. حالا برخی از ادغام این دو سازمان با این حجم از اهداف و برنامه حرف می‌زنند.

علی بابایی کارنامی، سخنگوی کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی چندی پیش از این موضوع خبر داد و تا به امروز، افراد مسئول در این سازمان‌ها موضع گیری‌های متفاوتی در این زمینه داشته‌اند. حتی پیش نویس طرح ادغام کمیته امداد با سازمان بهزیستی هم در مجلس شورای اسلامی آماده شده است. بر این اساس، تمام خدمات حمایتی سازمان بهزیستی، بنیاد مستضعفان، بنیاد علوی، بنیاد برکت، کمیته امداد با یکدیگر تجمیع می‌شود تا کلیه امور حمایتی که متوجه افراد جامعه است، شفاف باشد.

حبیب‌الله مسعودی‌فرید، معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی جزو موافقان این طرح است. البته ادغام نه از نظر ساختاری، بلکه از نظر ارائه خدمات. او در این باره توضیح داد: هدف ما این است که از موازی کاری و همپوشانی جلوگیری شود، بنابراین اگر سیاست‌های حمایتی ادغام شوند، اطلاعات تمام کمک‌های دریافت شده، کمک‌های ارائه شده به صورت شفاف در اختیار ما قرار می‌گیرد و ما متوجه می‌شویم چه سازمانی چقدر پول دریافت کرده و چقدر به چه افرادی کمک کرده است.

او ادامه داد: بنده از جزئیات این طرح خبر ندارم حال باید دید مجلس شورای اسلامی تصمیم دارد هر یک از سازمان‌ها مانند کمیته امداد امام خمینی (ره)، سازمان بهزیستی و... فعالیت مستقل خود را انجام دهند و فقط فعالیت‌های حمایتی آن‌ها در یک پنجره واحد قرار گیرد تا شفاف سازی شود یا اینکه به دنبال تغییر ساختار کمیته امداد و بهزیستی هستند، تمام این موارد بستگی به جلسات تخصصی بعدی مجلس شورای اسلامی دارد.

از نظر مسعودی فرید، نگاه آن‌ها مبتنی بر تغییر ساختار بهزیستی نیست، اما اگر تصمیم بر این شود ساختار سازمان بهزیستی تغییر کند، دولت نظراتی دارد که حتما در جلسات تخصصی آینده مطرح می‌شود و نتایج آن اعلام خواهد شد.

سید مرتضی بختیاری رئیس کمیته امداد امام خمینی (ره)، اما مخالفت خود با این طرح را صریحا اعلام کرده است. بختیاری با بیان اینکه کمیته امداد اولین نهادی است که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به دستور مستقیم امام خمینی (ره) راه اندازی شد، گفت: نیازمندی‌ها و جامعه هدف تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) کاملا با نیاز‌ها و جامعه هدف سازمان بهزیستی متفاوت است. عملا ادغام شدن این دو نهاد نمی‌تواند بازدهی مناسبی داشته باشد، هرچند من در حال حاضر پیشنهاد ادغام این دو نهاد را نشنیده ام.

وزارتخانه‌ای مختص مبارزه با آسیب‌های اجتماعی

نکته جالب اینکه در این میان، زمزمه‌هایی درباره راه‌اندازی یک وزارتخانه جدید هم شنیده می‌شود. طرحی برای آغاز به کار وزارت آسیب‌های اجتماعی که البته هنوز تدوین نشده و نمایندگان مجلس در کمیسیون‌ها در حال بحث و بررسی آن هستند تا به یک نتیجه کلی برسند. علی اصغر عنابستانی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی، با بیان اینکه ۲۰ دستگاه در حوزه آسیب‌های اجتماعی مسئولیت دارند، گفت: یکی از معضلات و مشکلات اساسی بی‌توجهی این دستگاه‌ها نسبت به انجام وظایف است و موازی‌کاری و ناهماهنگی که میان آن‌ها وجود دارد باعث شده مسئولیت را به گردن یکدیگر بیاندازند. او افزود: با شرایط فعلی در حوزه مقابله با آسیب‌های اجتماعی به هیچ عنوان موفق نخواهیم شد و به طور حتم باید تجدیدنظر جدی و اساسی در این رابطه صورت گیرد.

از دید او باید وزارت‌خانه‌ای در حوزه امور اجتماعی به صورت خاص تشکیل شود تا بودجه مقابله با آسیب‌ها در اختیار آن قرار گیرد و قابل رصد، پایش و ردیابی باشد، اما الان بودجه مقابله با آسیب‌ها در اختیار دستگاه‌های مختلفی قرار می‌گیرد که هیچ اقدام خاصی انجام نمی‌دهند و پاسخگو هم نیستند و تنها به هدر رفت منابع و بودجه کشور منجر می‌شود. اما پرسش مهم اینجاست که آیا کشور توان تامین بودجه چنین وزارت خانه‌ای را آن هم در شرایط فعلی اقتصادی کشور دارد؟

شکی نیست که مقابله با آسیب‌های اجتماعی از جمله اعتیاد، کار کودکان، ازدواج جوانان و... از جمله مهم‌ترین اقداماتی است که می‌تواند باعث بهبود اوضاع فرهنگی کشور شود. مسئله اینجاست که نهاد‌های متولی این اقدامات همین حالا هم یارای مقابله چه از نظر مالی، چه از نظر ساختاری را ندارند.

البته خود مسئولان هم در این زمینه با یکدیگر اتفاق نظر ندارند. به طور مثال، رسول خضری، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس دهم اهداف این دو نهاد را همراستا با یکدیگر نمی‌داند: هدف از تشکیل سازمان بهزیستی رسیدگی به امور توانبخشی است در حالی که کمیته امداد امام خمینی (ره) به بحث‌های حمایتی می‌پردازد پس باوجود اینکه فعالیت آن‌ها ظاهرا شبیه یکدیگر است، اما هیچ ارتباطی با یکدیگر ندارند و نباید آن‌ها را با یکدیگر مقایسه کرد. فکر می‌کنم هدف نمایندگان مجلس یازدهم از ادغام سازمان بهزیستی و کمیته امداد، چابک سازی و کوچک کردن دولت است، اما به هر حال ضروری است اگر چنین طرحی قرار است مطرح شود علاوه بر اینکه نمایندگان باید با کارشناسان بدنه دولت مشورت کنند باید آن را به حدی چکش کاری کنند تا پس از اجرا گره باز کند نه اینکه گره در کار‌ها بیاندازد. سال ۵۷ که سازمان بهزیستی تشکیل شد تنها دو هدف توانبخشی معلولان، زنان سرپرست خانوار و کودکان کار به آن واگذار شد، اما متاسفانه ما بدون درنظر گرفتن بودجه مناسب، آسیب‌های دیگر هم به او واگذار کردیم و، چون بهزیستی نه بودجه مناسب داشت، نه ساز و کار و نه توان لازم، بدین ترتیب نتوانست از عهده آن بربیاید به همین دلیل موازی کاری‌ها شروع شد.

در شرایطی که مدیران با یکدیگر نظر یکسان دارند و بدنه اقتصادی کشور هم بعید است که بتواند از پس چنین اقدام جدیدی بربیاید، به ویژه حالا که بخش اعظم توان کشور بر موضوع مقابله با کرونا متمرکز شده است، برداشتن چنین گام بزرگی حتی اگر درست باشد، شاید زمان مناسبی برای آن انتخاب نشده باشد.