با کنجکاوی‌های جنسی نوجوانان چگونه برخورد کنیم؟

تغییرات ناگهانی و مهمی که از لحاظ جسمی در نوجوان اتفاق می‌افتد، در کنار تغییر در علائق، نگرش‌ها، احساسات، روابط و ... رفتار‌ها و کردار‌های جدیدی را در نوجوان سبب می‌شود و اغلب با بروز مشکلات جدیدی که موجب عدم سازگاری نوجوان با محیط می‌شوند. این تغییرات ویژگی خاصی به این دوران می‌بخشند که آن را به عنوان یک مرحله انقلابی و مشکل از رشد می‌شناسند و در تعابیری آن را به مثابه یک مرحله بحرانی معرفی می‌کنند... تغییرات هورمونی و بدنی این دوران، کنجکاوی و سوال‌های زیادی برای فرزندان ایجاد می‌کند که شاید از نظر والدین پراسترس‌ترین این سوال‌ها در حوزه مسائل دوران بلوغ و مسائل جنسی باشد.

والدین زیادی هستند که با مشاهده کنجکاوی‌های نوجوان خود سراسیمه شده و نمی‌دانند چه کنند. به سراغ یکی از متخصصان حوزه نوجوانان رفتیم تا موضوع کنجکاوی‌های دوران بلوغ را مورد واکاوی قرار دهیم. دل آرام واعظی نژاد، روان شناس بالینی و درمانگر نوجوانان، در این شماره همراه ما بودند.


کنجکاوی‌های طبیعی یا بی شرمانه؟
واعظی نژاد درخصوص کنجکاوی‌های دوران بلوغ به والدین توصیه می‌کند: از سوال‌ها و واکاوی‌های نوجوانان خشمگین یا متعجب نشوید. کنجکاوی‌های جنسی در سنین نوجوانی امری طبیعی است؛ چراکه کودک دیروز، امروز نوجوانی است که یک دنیا سوال و مشغله ذهنی درباره خود، هویت خود، هویت جنسی خود، اندام خود و… دارد. این کنجکاوی‌های نوجوانانه بخش مهمی از سلامت روانی و زندگی آینده را شکل می‌دهند و ارتباط مستقیمی با موفقیت و عزت نفس دارند. حتی زبان بدن والدین هم در این زمینه مهم است. وقتی فرزندتان سوالی در این باره می‌پرسد اگر چشمان تان از تعجب گرد شود، از شرم سرخ شوید، برافروخته و عصبانی شوید و… مسلما راه را برای مراجعات بعدی فرزندتان به خود می‌بندید. اگر هنوز کاملا آماده پاسخ به نوجوان تان نیستید و هنگام پاسخ مضطرب می‌شوید یا دقیق نمی‌دانید چطور به او پاسخ دهید، می‌توانید بگویید: «به سوال تو فکر و دراین باره جست وجو می‌کنم و در فرصتی دیگر برایت توضیح می‌دهم». نکته مهم این است که کنجکاوی‌های فرزندان از چه طریقی پاسخ داده شود و فرزند ما از چه منبعی اطلاعات کسب کند تا سلامت او به خطر نیفتد. این جاست که نقش، اهمیت آموزش جنسی و مسائل بلوغ به نوجوانان پررنگ می‌شود.


آموزش یعنی «چشم و گوش باز کردن»؟
هنوز هم وقتی صحبت از آموزش بلوغ و مسائل جنسی نوجوانان به میان می‌آید بعضی از والدین تصور می‌کنند اتفاق ناهنجاری قرار است رخ دهد. بعضی تصور می‌کنند آموزش جنسی یعنی آموزش مقاربت، عمل جنسی، صحبت درباره زایمان و… این درمانگر نوجوان، توضیح می‌دهد: اگرچه اطلاعات فیزیولوژیکی درباره اندام‌های جنسی هم بخشی از این آموزش هاست، اما بخش بسیار مهم آموزش‌های دوران بلوغ، سلامت جنسی و هویتی نوجوانان است. درحقیقت تربیت جنسی و آموزش‌های بلوغ، تمام اقدامات کوچک و بزرگ در جهت آگاهی بخشی جنسی است که از بدو تولد فرزند انجام می‌دهیم، مثل آگاهی دادن در رابطه با هویت جنسی، نقش‌های جنسیتی، نیاز جنسی و خطر‌های احتمالی که ممکن است برای نوجوانان اتفاق بیفتد. درحقیقت مهم‌ترین هدف آموزش جنسی این است که یک زندگی سالم و موفق زناشویی را برای فرزندان ایجاد کنیم که در کنار این هدف اصلی یعنی در کنار زندگی سالم، بقای نسل و آرامش هم مدنظر است.

چرا باید با فرزند خود درباره بلوغ صحبت کنیم؟
واعظی نژاد در پاسخ به این سوال می‌گوید: «در دنیای امروز که با یک سرچ ساده در اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، می‌توان به هزاران هزار عکس، فیلم و مطلب دسترسی داشت، بخواهیم یا نخواهیم نوجوانان ما به اطلاعاتی که درباره آن کنجکاوند دست خواهند یافت. رفتار والدین در تربیت جنسی و شکل گیری هویت جنسی نوجوانان می‌تواند بسیار کلیدی باشد. اگر والدین در این زمینه نقش خود را انجام ندهند یا به بهانه این که «چشم و گوشش باز می‌شود»، نوجوانان را در دنیایی از اطلاعات بعضا غلط و تحریک کننده رها کنند، رسانه ها، همسالان، شبکه‌های اجتماعی و… این نقش و وظیفه را برعهده گرفته و مسیر ذهنی فرزندمان را به دست می‌گیرند. آن وقت است که انواع و اقسام اطلاعات اشتباه، خطر‌ها و آسیب‌ها در انتظار نوجوانان خواهد بود. به علاوه این که این آموزش‌ها در محیط سالم خانواده، مدرسه یا کلینیک‌ها اتفاق می‌افتد که بسیار ایمن‌تر و مطمئن‌تر از محیط‌های دیگری است که نوجوان امروزی به آن‌ها دسترسی دارد. در این صورت می‌توان دیدگاه‌های والدین درباره مسائل جنسی، هنجارها، ارزش‌های اخلاقی جامعه و خانواده نسبت به این مسائل را به فرزندان آموزش داد. به این ترتیب والدین و اولیای مدرسه یا متخصصان مرجع مطمئنی برای سوال‌های نوجوان می‌شوند و تا حد زیادی می‌توان جلوی ورود اطلاعات غلط یا تحریک کننده را گرفت.»

یک دستاورد مهم آموزش‌های دوران بلوغ
واعظی نژاد یکی از مهم‌ترین دستاورد‌های آموزش‌های دوران بلوغ را شکل گیری هویت جنسی دانسته و می‌گوید: «هویت جنسی یعنی آگاهی از نقش مرد و زن، وظایف و ویژگی‌های دو جنس و همچنین رضایت از نقش خود به عنوان یک مرد یا زن در جامعه. این رضایتمندی می‌تواند نقش بسیار مهمی در شکل گیری عزت نفس افراد بازی کند. والدین، اولیای مدرسه و یا متخصصان، موظفند اطلاعات درست و موثق درباره این نقش‌ها و ویژگی‌ها با نوجوانان ارائه کنند. نتیجه آگاهی بخشی صحیح هم شکل گیری یک هویت جنسی درست و در ادامه، عزت نفس بالا و آرامش و شادی بیشتر در زندگی فرزندان خواهد شد.»

آموزش‌ها از چه زمانی آغاز شود؟
درباره سن آغاز آموزش‌های بلوغ از این درمانگر نوجوان پرسیدیم. او پاسخ می‌دهد: «درحقیقت نمی‌توان قاعده کلی را در نظر گرفت. با توجه به حساسیت‌های زیاد این موضوع، سن معیار و ملاک خوبی برای شروع آموزش‌های جنسی نیست. تفاوت‌های فردی در این زمینه بسیار مهم است و باید در نظر گرفت که هر کودک یا نوجوانی ویژگی‌های منحصربه فرد خود را دارد. افراد مختلف ممکن است در سنین مختلفی کنجکاوی‌های جنسی نوجوانانه را داشته باشند، ممکن است یک کودک هشت ساله سوال ها، کنجکاوی و نیاز به آموزش‌های جنسی داشته باشد، اما فردی دیگر در پانزده سالگی. والدین باید با فرزند خود ارتباط داشته باشند و بدانند در چه حد اطلاعات یا کنجکاوی‌های جنسی دارد. کودکی که هیچ سوالی در این خصوص ندارد هنوز آمادگی دریافت آموزش‌ها را ندارد، همچنین فرزندی که اطلاعات زیادی از طرق مختلف به دست آورده، زمان آموزش او دیر شده است؛ بنابراین وقتی مشاهده کردید فرزندتان کنجکاوی، پرس وجو و سوال‌های خود را در زمینه مسائل جنسی آغاز کرده بهترین زمان برای آموزش هاست؛ بنابراین میزان اطلاعات و کنجکاوی‌های نوجوان تعیین کننده سن شروع آموزش هاست.

در برابر سوال‌های دوران بلوغ چه بگوییم؟
واعظی نژاد، روان شناس پاسخ می‌دهد: «وقتی فرزندمان سوالی درباره مسائل جنسی می‌پرسد باید بفهمیم منظور او از این سوال چیست. گاهی ممکن است فرزند ما سوالی بپرسد، اما فکر و تصور ما چیزی فراتر از آن سوال باشد. می‌توانیم از این سوال شروع کنیم که: «خودت چی فکر می‌کنی؟»، «درباره این سوال چه می‌دانی؟»، «تا به حال چه چیز‌هایی درباره آن شنیدی یا با دوستانت صحبت کرده ای؟». به این ترتیب متوجه می‌شویم تا چه حدی درباره موضوع اطلاعات دارد. در این وضعیت والدین باید اطلاعات او را تصحیح کرده و فقط یک گام جلوتر از آن را با زبانی ساده و قابل فهم برایش توضیح دهند. نکته این است که لزومی ندارد والدین خیلی فراتر از اطلاعات فرزند رفته و همه چیز را برایش توضیح دهند.»

با شرم خود چه کنیم؟
بسیاری از والدین صحبت دراین باره را شرم آور می‌دانند و می‌پرسند چطور با فرزند خود درباره مسائل دوران بلوغ صحبت کنیم؟ واعظی نژاد می‌گوید: «والدین در این مواقع باید سطح شرم متناسبی داشته باشند. به این معنا که نه خیلی شرم زده و خجل باشند، نه بیش از حد بی پروا و صریح. هر دوی این رویه‌ها می‌تواند اثر نامطلوبی بر شکل گیری ذهنیت فرزندان به جا بگذارد. شرم زدگی بیش از حد و صحبت‌های غیرمستقیم امکان خطا را بالا می‌برد، ممکن است فرزند ما دریافت درستی از اطلاعات نداشته باشد و منظور والدین را به خوبی متوجه نشود. به علاوه این طور به او القا می‌شود که مسائل جنسی بسیار شرم آور و ننگین است؛ به این ترتیب هیچگاه برای حل تعارضات و مشکلات خود مراجعه نخواهد کرد، زندگی زناشویی او تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. از طرفی اگر بسیار بی پروا و صریح دراین باره صحبت کنید، ممکن است نوعی وقاحت و جرات کاذب در فرزندان ایجاد شود که دامنه خطر‌ها و آسیب‌ها را افزایش می‌دهد. پس بهتر است در برابر سوال‌ها و کنجکاوی‌های فرزندتان صبورانه، علمی و منطقی پاسخگو باشید.

نگران مشغله ذهنی نوجوان نباشید
یکی از نگرانی‌های والدین این است که تصور می‌کنند نوجوانان بعد از دریافت آموزش ها، ممکن است مشغله ذهنی نسبت به این مسائل در فرزندان ایجاد شود یا افکار جنسی در آن‌ها پرورش یابد. واعظی نژاد توضیح می‌دهد: «واقعیت این است که این نگرانی تا حدودی درست است و نوجوان ممکن است مشغله ذهنی داشته باشد، هیجان زده شود، بخواهد اطلاعات بیشتری کسب کند یا اطلاعات خود را با همسالان در میان بگذارد و…، اما باید بدانید این مشغله ذهنی زمان محدودی دارد و امری طبیعی است. همان طور که هرکسی بعد از مواجه شدن با اطلاعات جدید، تا مدتی درباره آن مشغله ذهنی خواهد داشت و نیاز به کشف بیشتری در خود احساس می‌کند. باید گفت: بعد از مدتی مشغله ذهنی و هیجان فروکش می‌کند و دانش و اطلاعات باقی خواهد ماند. آن وقت است که فرزند ما می‌تواند به دور از هیجانات، از دانش و اطلاعات خود برای بهبود زندگی آینده اش بهره‌مند شود.»

منبع:ساعدنیوز