آتش زیر خاکستر جنگ ارمنستان و جمهوری آذربایجان چطور روشن شد؟

به گزارش پارسینه ؛ سایه روشن تشدید درگیری‌های قره باغ امشب ۱۴ مهرماه در برنامه گفتگوی ویژه خبری با حضور احمد کاظمی کارشناس اوراسیا مورد بررسی قرار گرفت.

احمد کاظمی با اشاره به اینکه جمهوری آذربایجان بار‌ها اعلام آمادگی کرده که حاضر است به قره باغ خودمختاری بدهد، گفت: این کشور از طریق سیاسی و به صورت مسالمت آمیز به دنبال راه حل موضوع است.

این کارشناس اوراسیا با اشاره به اینکه ارمنستان معتقد است که قره‌باغ باید به عنوان یک کشور مستقل باشد و به قره باغ به عنوان یکی از استان‌های خود نگاه می‌کند افزود: در بودجه سالانه ارمنستان بودجه‌ای برای قره باغ در نظر گرفته شده است ارمنستان تاکید دارد که باید همه پرسی در این منطقه برگزار شود و همین موضوع عامل اختلاف در مذاکرات شده است.

او با اشاره به اینکه جمهوری آذربایجان با برگزاری همه‌پرسی موافق است به شرط اینکه آزادی هفت استان در خارج از قره باغ با تعیین حقوقی قره‌باغ باید به صورت همزمان انجام شود ادامه داد: از سال ۱۹۹۴ از زمانی که آتش‌بس با حمایت ایران و در چارچوب سازمان ملل بین ارمنستان و آذربایجان برقرار شد هر از گاهی آتش‌بس نقض شده است در مواردی در حدی بوده که دبیرکل سازمان ملل ابراز نگرانی کرده است، ولی این دوره از درگیری‌ها، شدیدترین درگیری در ۲۶ سال گذشته است.

کاظمی با اشاره به اینکه تقریبا از تمامی ادوات سنگین در این درگیری استفاده شده است خاطرنشان کرد: علت از سرگیری درگیری‌ها را از سه بعد جمهوری آذربایجان، ارمنستان و بازیگران دخیل می‌توان ارزیابی کرد.

او تصریح کرد: می‌توان مجموعه تحولات را در داخل جمهوری آذربایجان دید لذا جمهوری آذربایجان به این جمع‌بندی رسیده که این کشور نیاز دارد تا در قره‌باغ قدرت نمایی کند. البته زمزمه‌های اختلافات درونی در جمهوری آذربایجان وجود دارد و از طرفی هم کشور‌های غربی قطعنامه‌های حقوق بشری شدید‌ی علیه جمهوری آذربایجان منتشر می‌کنند. لذا شاهد تغییر حکومت‌های منطقه‌ای مانند تغییر در گرجستان در سال ۲۰۱۳، ارمنستان در سال ۲۰۱۸ و مجموعه تحولات در ۵ کشور آسیای جنوب مرکزی بوده ایم و لذا این موضوع جمهوری آذربایجان را نگران می‌کند که برخی از بازیگران به دنبال تغییر بازی و حکومت باشند پس در این شرایط از سرگیری مناقشات می‌تواند به وحدت داخلی کند.

این کارشناس اوراسیا با اشاره به شدید شدن تنش و درگیری بین ارمنستان و آذربایجان در این دروه بیان کرد: ارمنستان بر استقلال قره باغ تاکید دارد، ولی در حال حاضر یکی از استان‌های ارمنستان به حساب می‌آید.

بیگدلی با اشاره به نقش ترکیه در این مناقشه افزود: ترکیه پس از استقلال یک سیاست درون گرا داشت و بیشتر نگاه آن‌ها به سوی اروپا و ناتو بود، ولی در دوره اردوغان تجربه جدید توسعه مناسبات با همسایگان را در سیاست خارجی خود آغاز کردند.

او ادامه داد: این سیاست ترکی آثار بسیار خوبی را در داخل ترکیه، منطقه، جهان اسلام و در سطح بین المللی داشته است.

این کارشناس آسیای مرکزی با اشاره به این که یک ساز و کار سه جانبه بین ایران، آذربایجان و ترکیه طراحی شده است افزود: در حال حاضر رسانه‌های غربی تلاش آذربایجان برای آزادسازی اراضی خود را بیشتر تحت تأثیر همکاری و حضور ترکیه در منطقه تحلیل می‌کنند و همچنین انتقال مزدوران به این منطقه را آذربایجان و ترکیه تکذیب کرده اند.

او با اشاره به اینکه ایران تمامیت ارضی آذربایجان را به رسمیت می‌شناسد اظهار کرد: ایران خواهان رفع اشغال و بازگشت آوارگان و همچنین با درخواست طرفین، آماده میانجی گری است، تا این لحظه این کشور‌ها از ما کمکی نخواسته اند، ولی ما در هیچ زمینه‌ای دست رد به سینه آن‌ها نزده ایم و امروز ایران از جمهوری آذربایجان حمایت می‌کند.

بیگدلی، شایعه کمک‌های تسلیحاتی ایران به ارمنستان را کذب دانست و عنوان کرد: تسلیحات ارسالی از سوی روسیه به ارمنستان از طریق پل هوایی و حمل و نقل هوایی بوده است لذا دست‌های زیادی تلاش می‌کنند که بین ایران و مسلمانان جهان از جمله کشور آذربایجان اختلاف ایجاد کنند.

او ادامه داد: اعتقاد ندارم مواضع ائمه جمعه متفاوت از مواضع جمهوری اسلامی ایران باشد و با توجه به این که دین اسلام؛ دین سیاست و حکومت است و برای موضوع حکومتی ازجمله قلمروی کشور و دفاع، احکام زیادی دارد، ائمه جمعه و نمایندگان، ولی فقیه در این باره بیانیه مشترک دادند و همچنین حوزه علمیه قم نیز بیانیه‌ای صادر کرده است.

کاظمی با اشاره به اینکه روسیه، فرانسه و آمریکا منافع متضادی در حوزه قفقاز دارند افزود: در آینده، مناقشه نمی‌تواند طولانی مدت ادامه پیدا کند، بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای چنین درخواستی را ندارند و ادامه آن منجر به برخی از درگیری‌ها مانند روسیه و ترکیه می‌شود.

او با اشاره به اینکه اقتصاد ارمنستان و جمهوری آذربایجان کشش جنگ طولانی را ندارد افزود: در شرایط فعلی هر کدام از بازیگران بنا به دلایلی خیلی تمایل به تداوم درگیری‌ها ندارند، آمریکا درگیر مباحث انتخاباتی است بنابراین خیلی تمایل ندارد که آتش مناقشه شعله ور شود یا اینکه روسیه به دلیل درگیری در منطقه بلاروس و موضوع کرونا در شرایط فعلی تمایلی به ادامه درگیری‌ها ندارد، اسرائیل و ترکیه جزء بازیگران مهم در درگیری فعلی هستند.

این کارشناس اوراسیا با اشاره به خرید‌های گسترده تسلیحاتی در سال‌های گذشته از سوی جمهوری آذربایجان گفت: جنگ‌های چهار روزه منجر به شهید شدن تعدادی از افسران جمهوری آذربایجان شد و لذا این نگاه ایجاد شد که نیاز است تحولاتی در مناطق درگیری ایجاد شود.

کاظمی تصریح کرد: قره باغ از سوی بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای همواره به عنوان یک ابزار اصلی مطرح شده، خیلی از بازیگران به دنبال اداره و مدیریت مناقشه بودند، ترکیه و رژیم صهیونیستی در ازسرگیری مناقشه نقش داشتند.

او با اشاره به سابقه مناقشه قره باغ میان ارمنستان و آذربایجان افزود: منطقه قره باغ از نظر بافت جغرافیایی، موقعیت خاصی دارد و از سال ۱۹۹۱ جمهوری خودخوانده‌ای در این منطقه مستقر شده است که انتخابات ریاست جمهوری و پارلمان محلی دارد و برخی از کشور‌های غربی و آمریکا، استقلال این جمهوری خودخوانده را به رسمیت شناختند، بنابراین در منطقه قره باغ با سه طرف ارمنستان، آذربایجان و جمهوری خودخوانده قره باغ مواجه هستیم.

کاظمی با بیان اینکه منطقه قره باغ ۴ هزار و ۴۰۰ کیلومتر مربع را شامل می‌شود اضافه کرد: اکنون منطقه مورد مناقشه فقط شامل این مساحت نیست بلکه شامل حدود ۱۳ هزار کیلومتر است یعنی به جز قره باغ،۷ منطقه خارج از آن توسط نیرو‌های ارمنی و جمهوری خودخوانده قره باغ اشغال شده است و ۴ قطعنامه شورای امنیت در سال ۱۹۹۳ درباره قره باغ، ناظر بر این ۷ منطقه است و درخواست خروج نیرو‌های اشغالگر از آن شده است، در ارمنستان هم بحث اشغالی بودن ۵ منطقه از این ۷ منطقه و این که این‌ها جزو قره باغ نیست مطرح است.

این کارشناس اوراسیا ادامه داد: جمهوری آذربایجان در مذاکرات قره باغ، بار‌ها اعلام آمادگی کرده که حاضر است به این منطقه، خودمختاری دهد، زیرا در دوره شوروی هم قره باغ، ولایت خودمختار بود لذا جمهوری آذربایجان برای این که نشان دهد از طریق راهکار سیاسی و مسالمت آمیز در پی حل مناقشه قره باغ است بر این نکته در مذاکرات تأکید و قره باغ را جزو لاینفک خاک خود مطرح کرده است.

کاظمی اضافه کرد: اگر قره باغ بخواهد به عنوان جمهوری خودمختار در قالب جمهوری آذربایجان باشد طبیعتاً نظام فدرالی یا کنفدراسیونی باید در جمهوری آذربایجان ایجاد شود و این مستلزم تغییر قانون اساسی این کشور است و برخی از کارشناسان معتقدند جمهوری آذربایجان می‌تواند برای نشان دادن حسن نیت خود، ابتدا این اقدام را انجام دهد، اما این کار به علت برخی از منازعات داخلی آذربایجان، با مخالفت‌هایی مواجه است.

کاظمی با اشاره به اینکه پس از فروپاشی شوروی، رژیم صهیونیستی در قالب فعالیت‌های مختلف تلاش کرد که در منطقه قفقاز نفوذ کند گفت: از آنجا که اکثریت مردم جمهوری آذربایجان شیعه هستند و موقعیت جغرافیایی خاصی هم دارند، این رژیم تمایل داشت در این کشور نفوذ کند و برای این منظور چند راهبرد در حوزه‌های نظامی، فرهنگی، آموزشی و تاریخی و امنیتی در پیش گرفته است.

او افزود: اکنون ۴۰ درصد از نفت مورد نیاز رژیم صهیونیستی توسط جمهوری آذربایجان تأمین می‌شود و این رژیم هم به آذربایجان، سلاح می‌فروشد و در این مناقشه نقش دارد لذا رویکرد رژیم صهیونیستی استفاده از مناقشات برای افزایش نفوذ خود است.

این کارشناس اوراسیا افزود: اکنون هم ایران اعلام آمادگی کرده است که طرحی را بر اساس یک جدول زمان بندی برای حل مناقشه قره باغ در اختیار دارد و این سیاست راهبردی ایران است و استمرار مذاکرات مستقیم آذربایجان و ارمنستان را راهکار حل مناقشه قره باغ، مطرح کرده است.

سید علی سقائیان سفیر اسبق ایران در ایروان در ارتباط تلفنی با این برنامه با اشاره به جنگ ارمنستان و آذربایجان بر سر قره باغ گفت: این جنگ به نفع مردم و دولت‌های دو کشور نیست و موجب از بین رفتن زیرساخت‌ها و کشته شدن مردم بی گناه و ناامنی می‌شود لذا این جنگ به نفع قدرت‌های منطقه‌ای مانند ایران و روسیه هم نیست و این دو کشور تلاش می‌کنند این جنگ متوقف شود، ناامنی در کنار مرز‌های کشورمان و گرجستان به نفع منطقه نیست.