کرونا می‌تواند سیستم ایمنی را فریب دهد!

معصومه نوری مسئول واحد تحقیق و توسعه بانک خون بند ناف رویان گفت: فاز اول پروژه سلول درمانی بیماران مبتلا به فرم حاد عفونت ویروس کرونا توسط پژوهشگاه رویان جهاددانشگاهی با همکاری دانشگاه‌های شهید بهشتی، تهران، شرکت فناوری بن یاخته‌های رویان و شرکت سل تک فارمد انجام شد.

وی افزود: ویروس کرونا توانایی فریب سیستم ایمنی را دارد و باعث عدم تنظیم مناسب در پاسخ سیستم ایمنی می‌شود. بدن انسان در فرم شدید بیماری دراین عفونت ویروسی، از واکنش نامناسب سیستم ایمنی نسبت به بیماری به شدت آسیب می‌بیند که منجر به شروع تولید مقادیر زیادی فاکتور‌های التهابی در بدن شخص بیمار به خصوص در بافت ریه می‌شود.

وی افزود: سیستم ایمنی در این موقعیت، نه تنها ویروس را از بین نمی‌برد بلکه با عدم عملکرد صحیح، آسیب بیشتری به بافت ریه می‌زند و سندرم حاد تنفسی (که یک عامل در بستری در بخش‌های ویژه بیمارستانی است) را در بیمار ایجاد می‌کند.

نوری با بیان اینکه در سندرم حاد تنفسی عملکرد ریه کاهش پیدا می‌کند و همین عامل سبب بستری بیماران در بخش‌های ICU می‌شود ادامه داد: هدف از سلول درمانی در کوید-۱۹ یافتن راهکار درمانی و کاهش عوارض ناشی از سندرم حاد تنفسی مبتلایانی است که دچار وضعیت وخیم و حاد هستند. این بیماران عموما به عوامل کمکی مانند اکسیژن رسانی، ونتیلاتور و سیستم‌های کمک تنفسی نیازمند هستند و داروی شناخته شده‌ای هم تا کنون برای مدیریت آن پیدا نشده است.

*سلول درمانی بیماران کرونایی

وی در ادامه خاطر نشان کرد: مطالعات آزمایشگاهی، حیوانی و کارآزمایی‌های بالینی که در گذشته انجام شده بود، نشان می‌داد که استفاده ازسلول درمانی به خصوص سلول‌های بنیادی مزانشیم توانایی کنترل سندرم حاد تنفسی را دارند. براساس همین پشتوانه‌ها و تحقیقاتی که در بیماری‌های ویروسی دیگر مانند آنفولانزا که عفونت تنفسی ایجاد می‌کردند انجام شده بود، سلول‌های بنیادی تا حدودی توانسته بود باعث بهبود بیماری شود.

نوری گفت: با توجه به شواهد قوی که در گذشته داشتیم و نشان می‌داد سلول‌های بنیادی می‌تواند برای تنظیم عملکرد سیستم ایمنی موثر واقع شود و منجر به بازسازی بافتی شود طرح سلول درمانی بیماران کرونایی در فاز شدید و وخیم راشروع کردیم.

مسئول واحد تحقیق و توسعه بانک خون بند ناف رویان تصریح کرد: در سلول درمانی این بیماری‌ها عموما سه انتظار داریم. اول اینکه پیش بینی می‌کنیم سلول‌های بنیادی و به طور خاص سلول‌های مزانشیم، سیستم ایمنی را تعدیل کنند، چون این عملکرد از این سلول ها، شناخته شده است. این سلول‌ها در محیط ملتهب فاکتور‌های ضدالتهابی تولید می‌کنند.

وی افزود: انتظار دوم این است که سلول‌های مزانشیم بافت صدمه دیده شش‌ها را بازسازی کنند و مانع از صدمه بیشتر به آن‌ها شوند و به همین دلیل در پزشکی بازساختی روی آن بحث می‌شود، سلول‌های مزانشیم در بافت آسیب دیده ریه شروع به ترمیم ضایعات و عفونت‌های ناشی از ویروس کنند وعلائم بالینی افرادی که دچار کرونا ویروس حاد شده اند رابهبود می‌بخشند.

به گفته وی، انتظار سوم این است که با سلول درمانی در بلند مدت عوارض به جا مانده از عفونت کاهش یابد.

سلول درمانی مبتلایان به فرم حاد و وخیم کرونا در ایران از اسفند ماه سال ۹۸ آغاز شد

نوری با تاکید بر اینکه نتایج و مستندات آزمایشگاهی حیوانی و کارآزمایی‌های بالینی موجود در دنیا ما را برای انجام کارآزمایی بالینی بر روی نوع شدید کرونا مجاب کرد افزود: دراسفند ماه سال گذشته افراد بستری در بخش مراقبت‌های ویژه و مبتلا به نوع وخیم بیماری کرونا که در شرایط حاد بودند برای سلول درمانی انتخاب شدند. از آنجایی که این افراد در ICU بستری بودند و به منابع سلول‌های بنیادی اتولوگ آن‌ها دسترسی نداشتیم از این رو به منبع سلولی آلوژنی که برای همه بیماران قابل استفاده باشد نیاز بود.

مسئول واحد تحقیق و توسعه بانک خون بند ناف رویان گفت: برای این موضوع از سلول‌های آلوژن مزانشیم بافت‌های جنینی که در شرکت سل تک فارمد با حفظ استاندارد‌های رایج تولید می‌شد استفاده کردیم. این سلول‌ها برای همه بیماران قابل استفاده بود و نیاز به تعیین HLA نداشت و از طرفی سیستم ایمنی دریافت کننده را هم تحریک نمی‌کرد.

نوری درباره نحوه انجام طرح گفت: این سلول‌ها به صورت داخل وریدی به بیماران تزریق شد. در تزریق داخل وریدی، عموما یکی از ایرادت تزریق وریدی این است که سلول‌ها در ریه تجمع می‌کنند، ولی برای بیماری کرونا، نکته مثبت همین بود. بافت آسیب دیده ریه است و تجمع سلول‌ها به نفع فرایند درمان مورد انتظار پبش می‌رفت. هفته چهارم اسفند تزریق‌ها شروع شد. در فاز اول هدف تعیین ایمن بودن سلول درمانی برای بیماران بود.

مسئول آزمایشگاه تحقیق و توسعه رویان افزود: اواسط فروردین فرآیند تولید و تزریق سلول برای ۱۲ بیمار در شرایط حاد در بیمارستان‌های مسیح دانشوری و شریعتی انجام شد. اطلاعات به دست آمده در اردیبهشت ماه جمع آوری شد و گزارش آن درحال آماده سازی برای چاپ در نشریات علمی معتبر است.

وی دربار اثربخشی سلول درمانی این بیماران گفت: در فاز اول به این نتیجه رسیدیم که فرایند سلول درمانی بیماران حاد کرونایی ایمن است و خطری برای بیمار ندارد. به طور کلی نتایج ما با تعداد محدودی از نتایج منتشر شده از سایر کشور‌ها قرابت دارد. فاز دوم مطالعه هم روی تعداد بیشتری انجام شده در سه گروه مطالعاتی کنترل، تست سلول و اگزوزوم به علاوه سلول انجام شده و نتایج آن در حال بررسی است.

نوری در ادامه گفت: فاز دوم مطالعه به بررسی اثر اگزوزوم‌های خارج سلولی مزانشیم و سلول درمانی پرداخته شده است که بیمارگیری و انجام مداخله پایان یافته و در حال بررسی و آنالیز نتایج به دست آمده از این فاز هستیم.