.svg)
ذخیره ۳۰۰ تن طلاوسکه در خانه مردم/ ماجرای قیمت‌های تلفنی چیست؟
پارسینه: نائب رئیس اتحادیه طلا و جواهر با برآورد اینکه ۳۰۰ تن طلا و سکه در منازل مردم ذخیره شده، از کاهش قطعی قیمت جهانی طلا به ۱۷۰۰ دلار بعد مهار کرونا خبر می دهد و از ماجرای کسانی می گوید که پشت تلفن در سبزه میدان قیمت ها را اعلام می کنند.
بازار سکه و طلا طی سال‌های متمادی گذشته همواره مورد توجه بوده، به ویژه طی بیش از یک دهه گذشته، به دلیل برخی اتفاقات و نوساناتی که در قیمت‌ها و نرخ تورم رخ داده، بیش از گذشته به عنوان یک مامن مطمئن سرمایه گذاری علی الخصوص از سوی عموم مردم مطرح شده است، به گونه‌ای کشتی آرای نائب رئیس اتحادیه فروشندگان طلا و جواهر معتقد است، در حال حاضر بیش از ۳۰۰ تن سکه و طلای مازاد به عنوان ذخیره در خانه‌های مردم ذخیره شده است. اما طی یکی دو سال اخیر علیرغم رونقی که بازار سکه و حتی طلای خام دارد، بازار مصنوعات طلا دچار رکود شدید شده، البته رئیس اتحادیه فروشندگان طلا و جواهر میگوید این رکود از سال ۸۹ که مالیات بر ارزش افزوده در این صنعت کلید خورد، آغاز شده است.
در خصوص وضعیت بازار طلا و سکه و پیش بینی آینده این بازار با محمد کشتی آرای نائب رئیس اتحادیه فروشندگان طلا و جواهر که سال‌ها ریاست این اتحادیه را هم بر عهده داشت و به قول خودش از ۱۱ سالگی به کار زرگری اشتغال داشت، گفتگو کردیم. وی در این مصاحبه با خبرنگاران اقتصادی خبرگزاری تسنیم گفته، "مهریه خانم من ۱۳۹۷ شاخه گل محمدی است که مربوط به قبل از انقلاب است؛ برخلاف سایر خانم‌ها که طلا و سکه دارند، بنده خدا خانم من آنقدر‌ها هم طلا ندارد. "
مشرح این گفتگو را بخوانید:
تسنیم: قبل از انقلاب هم در کار طلا بودید؟ مهریه همسرتان چند سکه است؟
کشتی آرای: از سن ۱۱ سالگی درس را رها کردم و وارد کار زرگری شدم؛ شغل برادر و سایر اعضای خانواده ام همین بود. نزدیک ۶۰ سال است که کارم همین است و حرفه دیگری ندارم. البته از اینکه درسم را رها کردم پشیمان شدم و بعدا با شرکت کلاس‌های جبرانی دیپلم گرفته و ادامه دادم و دانشگاه قبول شدم و به تهران آمدم. الان ۵۰ سال است که از اصفهان به تهران آمده ام.
تسنیم: شاگرد پدرتان بودید؟
کشتی آرای: نه؛ پدرم هیچ وقت بچه‌هایش را پیش خودش نگه نمی‌داشت؛ حتی پیش برادرم که زرگر معروفی در اصفهان بود هم نگذاشتند؛ شاگردی را در سن ۱۱ سالگی نزد دوست پدرم شروع کردم تا لوس بار نیایم و کاری باشم و کار کنم. جالب اینجاست بعد از ۶۰ سال تمام ریزه کاری‌های زرگری را بلدم و از یک کارگر بهتر می‌توانم کار بسازم و تعمیر کنم. هر آنچه در کودکی یادگرفتم ملکه ذهنم شده!
تسنیم: بنظر می‌رسد بازار طلا مخصوصاً در یک سال اخیر خیلی از رونق افتاده، ممکن است بخشی از آن بخاطر افزایش قیمت‌های شدیدی باشد که در این حوزه رخ داده و بخشی نیز به دلیل عوامل خارجی مانند کرونا و کاهش نرخ ازدواج باشد و شاید هم نقش سکه در مبادلات پررنگ‌تر شده و همین امر باعث کمرنگ شدن نقش طلا در بازار باشد؛ ارزیابی شما از وضعیت بازار طلا چیست؟ آیا موافق هستید که بازار طلا مانند قبل دیگر رونق ندارد؟
کشتی آرای: صنعت طلای کشورمان برمی گردد به هزاران سال قبل؛ آثار تاریخی به جای مانده از قرن‌های قبل گویای همین موضوع است؛ ما جام‌هایی داریم که از طلای ناب ساخته شده و شاید الان با امکانات و تکنولوژی روز هم نتوانند آن جام‌ها را همانطور با ظرافت و زیبایی و با طلای ناب بسازند.
حتی بین مردم هم باب است که طلای خالص به دلیل نرم بودن قابل تبدیل به مصنوعات نیست، ولی انقدر تکنولوژی ایران در ۶-۷ هزار سال قبل قوی بوده که زیورآلات و جام‌هایی که در آن زمان ساخته میشده از طلای ناب و خالص و بدون آلیاژ بوده است. ما همچین سبقه تاریخی در صنعت طلا داریم؛ در زمان قاجار و پهلوی اول به دلیل گسترش فضای شهری و اجتماعی و باتوجه به فتوحات پادشاهان قبل، مقدار زیادی طلا و جواهرات وارد خزانه ملی کشور شد و بعد از آن توجه ویژه‌ای به طلا شد. صنعت و طلا جواهر کشور از این زمان رشد و توسعه پیدا میکند البته در آن زمان نیز مقداری از پیشرفت این صنعت کاسته شد تا در سال ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۰ با افزایش قیمت نقت و افزایش درآمد‌های مردم، باتوجه به سنتی که در خانواده‌ها وجود داشت مبنی بر اینکه باید حتماً یک خانم پس اندازی برای خودش داشته باشد، نگاه مردم به خرید مصنوعات طلا تغییر کرد.
صرفاً از باب مزاح یک مثال قدیمی را می‌گویم، برخی از خانم‌های قدیمی می‌گفتند یک خانم وقتی که فوت میکند حتی جلوی مرده‌شور هم آبرو دارد و باید در زمان غسل میت، طلا و جواهر از دست میت خارج و به خانواده او تحویل داده شود! این مثال را فقط از باب اهمیت طلا از نگاه خانواده‌ها گفتم.
تسنیم: چرا طلا انقدر مهم بوده برای خانواده‌ها؟
کشتی آرای: در گذشته نه بیمه‌ای وجود داشته و نه پشتوانه اقتصادی برای خانواده ها؛ طلایی که در خانه‌ها وجود داشت پشتوانه‌ای برای خانواده‌ها بود که در مواقع ضرور از آن استفاده کنند حالا یا برای خرید خانه و مخارج عروسی یا برای مخارج درمان بیماری‌ها.
بعد از افزایش قیمت نفت در سال‌های ۴۸ تا ۵۱-۵۲ که درآمد کشور در راستای افزایش قیمت نفت، افزایش پیدا کرد و به دنبال آن درآمد‌های افراد متوسط جامعه نیز بالا رفت، درآمد مازاد خانواده‌ها تبدیل به طلا می‌شد و این اتفاق تا سال ۵۷-۵۸ ادامه پیدا کرد که انقلاب شد و بعد از آن جنگ شروع شد. در هر کشوری که جنگ صورت گیرد، ارزش پول کاهش پیدا میکند و تنها چیزی که برای سرمایه گذاری و تبدیل نقدینگی مورد توجه قرار می‌گیرد، ارز و طلا و سکه است.
البته در قبل از انقلاب بیشتر سکه برای هدایا مورد توجه بود، اما بعد از انقلاب توجه ویژه‌ای به سکه برای پس انداز صورت گرفت؛ اما نکته جالب اینجا بود که در زمان جنگ بسیاری از مردم برای کمک به جبهه از همین طلا‌ها استفاده می‌کردند. بسیاری از مردم که در جبهه‌های جنوب و غرب کشور بودند به دلیل اشغال شهر‌هایشان تنها چیزی که به دردشان خورد پس اندازی بود که از طلا داشتند چراکه دیگر وسایل خانه‌هایشان از بین رفته بود. افرادی که پس انداز طلا داشتند توانستند بعد از جنگ خودشان را احیا کنند و به زندگی ادامه دهند.
بعد از جنگ به دلیل تحریم‌ها و محدودیت‌های ناشی از جنگ، عقب افتادگی صنعتی داشتیم تا اینکه دوران سازندگی شروع شد و کار رونق گرفت و اقتصاد رو به رشد رفت و مردم با درآمدشان دوباره روی آوردند به پس انداز طلا و زیورآلات و گاهی اوقات نیز برای نشان دادن سطح زند‌گی‌هایشان از این زیورالات استفاده می‌کردند!
* کاهش چشم گیر تولید طلا در کشور/ مالیات برارزش افزوده با صنعت طلا چه کرد؟
جالب اینجاست که سال‌های اوج ترقی و پیشرفت صنعت طلا ۷۰ تا ۸۵ -۸۸ بود که تولید طلا در کشور به ۱۲۰ تن در سال رسید که رقم بی سابقه‌ای بود.
تسنیم: این رشد می‌تواند به دلیل افزایش اکتشافات طلا باشد؟
کشتی‌آرای: خیر؛ منظور تولید مصنوعات طلا بود و بحث شمش طلا و طلای خام جداست که در ادامه توضیح می‌دهم؛ در آن سال‌ها صادرات به شدت افزایش پیدا میکند و نزدیک ۷۰۰-۸۰۰ میلیون دلار صادرات سالانه‌مان بود، رشد تولید طلا ادامه داشت تا ۸۹ که بحث مالیات برارزش افزوده در صنف طلا اجرایی شد که کند شدن میزان تولید طلا را همراه داشت به طوری که حتی واحد‌های طلافروشی اعتصاب کردند و خواسته‌شان این بود که، چون طلا کالای سرمایه‌ای است به طلا مالیات تعلق نمی‌گیرد و باید به میزان سود، اجرت و هزینه‌های دیگر مالیات تعلق بگیرد که این خواسته از نظر اقتصادی و علمی هم درست بود.
از سال ۸۹ و بعد از وضع مالیات بر ارزش افزوده بر طلا، رشد کند تولید طلا در کشور را داشتیم و این وضعیت تا سال ۹۰-۹۲ ادامه یافت و از سال ۹۳ تولید مصنوعات طلا از ۱۲۰ تن در سال به ۵۰ تن رسید و از سال ۹۵-۹۶ به کمتر از ۵۰ تن کاهش یافت و هنوز هم به رقم تاریخی ۱۲۰ تن نرسیده است.
تسنیم: شما معتقدید علت اصلی کاهش تولیدات طلا، اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده بود؟
کشتی آرای: بله؛ افزایش هزینه تمام شده منجر به کاهش تولید طلا شد؛ وقتی قیمت گران باشد طبیعتاً مصرف هم کم میشود؛ البته از سوی دیگر از سال ۲۰۰۸ با آغاز بحران اقتصادی امریکا و افزایش قیمت جهانی طلا و ارز، قیمت طلا در داخل نیز افزایشی شد و افزایش قیمت طلا در داخل کشور باعث کاهش مصرف طلا نیز شد؛ با توجه به جوان گرایی و تحولات فضای مجازی سلایق جوانان تغییر کرد و مصرف طلا کاهش یافت البته الان هم با همان رکود مواجه هستیم.
* یکی از بهترین فروش‌هایمان اوایل محرم بود! / تقاضا برای خرید طلای زینتی کاهش یافت
درحال حاضر با بیماری کرونا (البته این خاص ایران نیست و در تمام دنیا این اتفاق افتاده)، محدودیت‌های بسیاری در مراسم‌ها ایجاد شده است؛ الان دیگر مانند قبل مراسم خواستگاری، نامزدی، عقد، پاگشا، حنابندان، مهمانی افطاری و مذهبی مانند جلسات روضه و ... نداریم؛ خانم‌ها معمولا در این جلسات از زیورآلات استفاده می‌کردند و، چون این‌ها با محدودیت مواجه شده، طبیعتاً تقاضا نیز برای آن کاهش یافته است.
یکی از بهترین فروش‌هایمان اوایل ماه محرم بود که خانم‌ها در ایام سوگواری دور هم جمع می‌شدند؛ محدودیت این جلسات طبیعتاً مصرف طلا و زیورآلات را کاهش میدهد؛ نکته تاسف‌بار، اما استفاده از زیورالات بدل وارداتی است و با این کار، کارگر‌های کشور‌های دیگر را فعال می‌کنیم، اشتغال در کشورمان را کاهش میدهیم درحالی که قشر جوان بسیار علاقه‌مند به این حرفه شده اند، ولی به دلیل کمبود بودجه و افزایش قیمت‌ها و رکود‌های اقتصادی اشتغال در این صنعت به شدت ضعیف شده است.
محدودیت درآمدی شامل قشر ضعیف و قوی شده است؛ همانطور که درآمد قشر بالا کم شده درآمد قشر پایین هم کاهش یافته است.
تسنیم: الان در صنعت طلا و جواهر چقدر اشتغال داریم و این آمار با گذشته چقدر فرق کرده است؟
کشتی‌آرای: بالای ۱۵۰ هزار نفر اشتغال مستقیم در تولید مصنوعات طلا داشتیم که الان به زیر ۱۰۰ هزار نفر رسیده است.
یک بخش سرمایه گذاری و سفته بازی طلا هم داریم؛ الان با محدودیت‌هایی که ایجاد شده تولید طلا در سطح کشور به شدت کاهش یافته و این درحالی است که از سال ۸۹ تا ۹۹ حدود ۱۰ سال است که باید متناسب با رشد جمعیت و رشد اقتصادی، تولید و مصرف‌مان افزایش داشته باشد، ولی چنین اتفاقی نیفتاده است.
* رکود اقتصادی و کرونا ۲ مشکل اصلی صنعت طلاست
صنعت طلا با رکود اقتصادی و بیماری کرونا مواجه است؛ اما بخش معادن طلای کشور نیز در این صنعت فعال است که نقطه قوت امروز ماست؛ حدود ۲۰ سال قبل، میزان تولید شمش طلا در کشور زیر ۲ تن در هر سال بود، ولی هم اکنون با گسترش اکتشافات معادن و افزایش قیمت جهانی طلا، انگیزه استخراج نیز بالا رفته و عیار یک تن خاک به طور متوسط در کشور‌ها ۵.۵ تا ۱۱ گرم است که از نظر اقتصادی صرف کند؛ این عیار الان در کشور زیر ۵.۵ تن و یک گرم در ۲ تن و یک گرم در یک تن و حتی زیر یک گرم است؛ این معادن محدود بودند که الان با افزایش قیمت جهانی طلا، فعال شده اند؛ بنابراین الان بالای ۵ تن تولید شمش طلا در کشور داریم؛ از این نظر از تبه ۵۴ تولید شمش طلا در دنیا به رتبه ۱۸ رسیده ایم که این موضوع خیلی جای خوش حالی دارد هرچند در تولید مصنوعات طلا عقبگرد داشتیم، ولی در تولید شمش طلا به دستاورد‌های جالبی رسیده ایم که در آینده نیز بهتر میشود.
تسنیم: از این محل صادرات شمش طلا هم داریم؟
کشتی آرای: فعلاً در داخل کشور از این تولیدات استفاده می‌کنیم، چون نیاز داخلی با این تولیدات رفع و برخی از آنهم از خارج وارد میشود.
تسنیم: یک زمانی محدودیتی برای صادرات داشتیم که ظاهراً برداشته شد.
کشتی آرای: این ممنوعیت با یک دستورالعمل برداشته شده است؛ الان مالیات بر ارزش افزوده در طلای آب شده، سکه و شمش طلا صفر است؛ ضمن اینکه واردات شمش طلا به کشور نه تعرفه گمرکی دارد و نه مالیات بر ارزش افزوده یعنی هر شخص حقیقی و حقوقی به هر مقدار که بخواهد می‌تواند شمش طلا (یعنی طلای خام) وارد کند، ولی ورود مصنوعات طلا به دلیل حمایت از تولید داخلی ممنوع است. البته به صورت مسافری هر مسافر می‌تواند تا ۱۵۰ گرم طلا برای مصرف شخص وارد یا خارج کند.
تسنیم: در بحث طلا ظاهراً تمایل به طلای خام بیشتر از مصنوعات است.
کشتی آرای: البته این موضوع برای دو سه سال اخیر نیست؛ ما یک بحران سال ۹۰ داشتیم، یک بحران سال ۹۳ تا ۹۶ برای خروج سرمایه از بانک‌ها و تبدیل به طلا و سکه به منظور کسب سود داشتیم، در این مقاطع هم قیمت ارز هم افزایش یافت هم تقاضا برای سرمایه گذاری در طلا به شدت افزایشی شد؛ بخش صنعت طلا بخش تولید شمش مواد خام طلا دو بخش مجزا و بخش سکه و طلای آب شده یک بخش جدا هستند که هیچ کدام به هم ربطی ندارد. مثلا اینکه مردم هجوم می‌آورند برای خرید سکه و طلای آبشده، به معنای رونق بازار طلا نیست بلکه متاسفانه یک عامل منفی برای کشور است چراکه سرمایه‌هایی که باید در بخش‌های تولیدی به کار گرفته شود به سرمایه‌های گاوصندوق‌ها و زیر فرش‌ها و ... تبدیل میشود.
* ۳۰۰ تن طلا و سکه در منازل ذخیره شده/ ۷۵ درصد طلای تولیدی باید به بازیافت برگردد
تسنیم: چقدر طلا و سکه در دست مردم است؟
کشتی‌آرای: صحت و سقم آن را تأیید نمی‌کنم، ولی طبق یک برآورد صورت گرفته نزدیک ۳۰۰ تن طلا و سکه در منازل ذخیره شده است.
تسنیم: این برآورد از سوی بخش خاصی صورت گرفته؟
کشتی آرای: ۷۵ درصد طلای تولیدی باید به بازیافت برگردد؛ وقتی می‌گوییم در سال‌های قبل ۱۲۰ تن تولید مصنوعات داشتیم باید ۷۵ درصد آن به بازیافت برمی گشت که برنگشته! این روال در سال‌های متمادی رخ داده البته این امار تایید شده نیست، ولی نزدیک به یقین است. کمااینکه مسئولان کشور اعلام کرده اند که ۲۵ تا ۳۰ میلیارد دلار ارز در خانه‌هاست که تبدیل این رقم به سکه نیز همان ۳۰۰ تن را نشان میدهد.
بانک مرکزی در یک مرحله ۶۰ تن طلا فروخت که هنوز هم برنگشته است! در سال‌های گذشته هم این اتفاق‌ها رخ داده است.
تسنیم: این عدد شامل سکه و طلای خام میشود؟
کشتی آرای: بله سکه و طلای خام و طلا‌هایی که از رده خارج شده اند، طلا‌هایی که هنوز استفاده می‌شوند به عنوان رایج محسوب میشود و حساب نمی‌آوریم. خیلی از سکه‌ها و طلاهای قدیمی هستند ک. هنوز برنگشته اند؛ مثلاً موسسه اعتباری دانشگاه تهران در مقطعی قبل از انقلاب سکه یادبود ضرب کرد و مشابه این سکه‌های یادبود زیاد داریم که هیچ وقت به چرخه ذوب بازار نرسیده است و در منازل و کلکسیون‌ها و ... است.
بخش خرید و فروش طلا و سکه از صنعت طلا کاملاً مجزاست و بخش بورس بازی و سفته بازی است که اشخاص برای حفظ سرمایه‌شان پول هایشان را از بانک خارج کرده و به خرید و فروش طلا و سکه روی آورده اند. این روال درست یا غلط فعلا وجود دارد و تا زمانی که ابزار‌های لازم در کشور از جمله تثبیت نرخ ارز نداشته باشیم این وضعیت ادامه دارد.
* قیمت‌ها برای یک ساعت آینده هم قابل پیش بینی نیست
در این چند سال نرخ ارز چند درصد افزایش یافته و همین الان هم نرخ مشخصی برای ارز نداریم و در هر ساعت قیمت‌ها تغییر میکند، قیمت‌ها برای یک ساعت آینده هم قابل تحلیل و پیش بینی نیست؛ همین دیروز یک نفر مشورت کرد که طلا بخرم گفتم نه صبر کن ظاهراً رو به پایین است، ولی بلافاصله با ادامه ریزش شاخص بورس، بازار طلا و ارز صعودی شد.
تسنیم: در واقع الان وضعیت طوری شده که بازار سهام نیز روی ارز و طلا اثر می‌گذارد.
کشتی آرای: بله بازار سهام روی ارز اثر گذاشته و وقتی روی ارز تاثیر می‌گذارد به بازار طلا هم منتقل میشود. در همه دنیا قیمت طلا و سکه از حاصلضرب قیمت جهانی طلا در قیمت ارز مشخص میشود؛ اگر هر کدام از این متغییر‌ها تغییر کند بلافاصله قیمت معاملاتی طلا و سکه هم تغییر میکند.
هفته گذشته با انفجار بیروت قیمت طلای جهانی یکباره ۸۰ دلار افزایش یافت و از آنطرف با اعلام خبر تولید واکسن کرونا توسط روسیه قیمت طلا ۱۵۰ دلار کاهش یافت.
اخبار اقتصادی و سیاسی به سرعت روی قیمت طلا و سکه اثر می‌گذارد و دلیل آنهم سرعت بالای تکنولوژی و ارتباطات جمعی است درحالی که قبلاً اصلا اینطوری نبود ضمن آنکه قیمت ارز هم ثبات داشت، ولی این روز‌ها متغییر‌ها زیاد شده و متغییر‌های داخلی نیز در تعیین قیمت طلا و سکه دخیل شده که از جمله این متغییر‌ها مباحث اقتصادی، سیاسی، اتفاقات (بحران‌های غیرقابل پیش بینی) است.
در بازار جهانی هر هفته شاخص‌های اقتصادی از جمله نرخ بیکاری، ارزش سهام، برابری ارز‌ها و نرخ بهره اعلام میشود که قیمت جهانی طلا براساس این شاخص‌ها تعیین میشود؛ گاهی اوقات سوال می‌کنند که چه زمانی قیمت طلا ثابت میشود که در پاسخ باید گفت: قیمت طلا هیچ وقت ثابت نمیشود، ولی می‌تواند ثبات نسبی داشته باشد. به چند دلیل؛ یک ثبات نسبی در قیمت جهانی و دیگری ثبات در قیمت ارز.
ثبات نسبی در قیمت جهانی بیشتر به اتفاقات سیاسی وابسته است؛ الان مثلاً فرض کنید جنگ تجاری چین و آمریکا هرلحظه اثر می‌گذارد. جنگ اقتصادی آمریکا با ونزوئلا و درگیری‌اش با ایران همیشه تاثیر می‌گذارد. وقتی بحث تحریم تسلیحاتی ایران مطرح بود هم به این موضوع تاثیر می‌گذارد.
* معاملات سکه بورسی با بازار سکه چه کرد؟ / جلوی فاجعه گرفته شد
تسنیم: در ماه‌های اخیر معاملات سکه در بورس کالا حاشیه ساز شد و حتی برخی فعالان بازار با جدیت تأکید داشتند که افزایشقیمت سکهمتاثر از معاملات سکه در بورس است؛ در گذشته هم مشابه این وضعیت برای معاملات آتی سکه بوجود آمده بود؛ بنظر شما معاملات سکه در بورس به افزایشقیمت سکهدر بازار سکه دامن زده است؟
کشتی آرای: سال ۸۲ و ۸۳ بورس کالا شروع به کار کرد؛ در آن مقطع یکی از پشتیبانان بورس بودیم و الان هم هستیم؛ در بورس معاملات شفاف است؛ زمانی که بورس کالا معاملات خرید و فروش سکه را به صورت آینده شروع کرد و معاملات نقدی، قیمت‌ها متاثر از بازار فیزیکی بود و این روال تا مدت‌ها ادامه داشت تا اینکه خرید و فروش طلا و سکه در بورس کالا ممنوع شد؛ اخیراً چند ماهی است که مجددا بورس به صورت معاملات سپرده کاغدی با عاملیت ۴ بانک انجام میدهد.
روال کار این گونه است که فردی که سکه دارد با دریافت کد بورسی سکه را به صورت کاغذی به بورس سکه می‌فروشد و در ازای آن برگه‌ای دریافت میکند که آن برگه نشان میدهد که این فرد تعداد مشخصی سکه در آن بانک گذاشت و یک برگه سپرده سکه به او میدهند و سکه را نیز به صورت فیزیکی تحویل می‌گیرند؛ با داشتن کد بورسی دارنده این سپرده هر زمان که بخواهد می‌تواند خرید و فروش انجام دهد.
اوایل شروع کار این معاملات متاسفانه فاصله قیمت فروش بورس با بازار فیزیکی گپ زیادی داشت؛ این اختلاف از ۵۰۰ تا ۷۰۰ هزار تومان بود و باعث تشنج در بازار طلا و سکه شده بود؛ در آن مقطع مردم سکه را از بازار آزاد می‌خریدند با فروش به بورس در همان روز ۶۰۰-۷۰۰ هزار تومان سود می‌کردند؛ طبیعتاً وقتی تقاضا در بازار ایجاد شود حباب افزایش می‌یابد و قیمت سکه هم بالا می‌رود.
دلیل اصلی هم افزایش تقاضای کاذب در بازار طلا و سکه بود؛ در آن مقطع تذکراتی در رسانه‌ها دادیم که باعث توقف این معاملات شد که فاجعه‌ای را در بازار سکه بوجود آورده بود. بازار در آن مقطع از این نوسانات منفعت می‌برد، ولی منفعتی که بعداً به ضرر تبدیل می‌شد و ما از روی دلسوزی خواستار توقف این معاملات شدیم.
الان البته این معاملات بی سر و صدا و با فاصله کم با بازار درحال انجام است و دیگر خبری از اختلاف قیمت فاحش سکه بورسی با بازار آزاد نیست؛ بنابراین درحال حاضر معاملات سکه بورسی درحال انجام است. ولی باید این نکته را اشاره کنم دو نوع شخص داریم یک سری به صورت سنتی فقط و فقط معاملاتشان در فضای فیزیکی انجام میشود و اصلا سراغ بورس نمی‌روند و یکسری افراد تمایل دارند معاملاتشان شفاف و قانونی باشد؛ این دو دسته مجزا هستند افرادی که معاملاتشان بورسی است در بورس داد و ستد می‌کنند و سپرده‌های خود را به سکه تبدیل می‌کنند و رسید سکه‌شان را در بورس معامله می‌کنند؛ این وضعیت باعث شده تا گروه‌های خریدار سکه در بازار سکه و سهام جدا شوند، ولی بدون اینکه اختلاف فاحشی بین قیمت‌ها در این دو گروه وجود داشته باشد.
* قیمت سکه بازهم به ۵-۶ میلیون تومان برمی گردد؟
تسنیم:قیمت سکهو طلا در ماه‌های اخیر خصوصاً افزایش چشم گیر داشته است؛ به نظر شماقیمت سکهبازهم می‌تواند به همان ۵-۶ میلیون برگردد؟
کشتی آرای: تا زمانی که قیمت ارز کاهش پیدا نکند، قیمت طلا و سکه کاهش پیدا نمی‌کند؛ یعنی ما اگر تحلیلی داشته باشیم درباره نرخ ارز، عین آن تحلیل به سکه منتقل میشود؛ لذا اگر سکه دراین مقطع در این قیمت است به دلیل قیمت ارز است.
یک زمانی دلار ۳-۴ هزار تومان بود، سکه یک و نیم میلیون تومان بود. یک زمانی قیمت دلار ۱۶ هزار تومان بود، سکه ۵-۶ میلیون شد؛ بنابراین قیمت‌های ما در داخل کشور، حالا به جز نوسانات جهانی که معمولاً یک وضعیت نسبی دارد که جداگانه قابل تحلیل است، ما وضعیتمان بستگی به قیمت ارز دارد. یعنی کاملاً شاخص ارز، با مبنای دلار، فاکتور مهم محاسبه قیمت سکه و طلا خواهد بود.
اما در بحث قیمت جهانی، قبل از بیماری کرونا قیمت انس جهانی مابین ۱۵۰۰ تا ۱۷۰۰ دلار در نوسان بود، طبیعی هم بود که به دلیل قیمت تمام شده با توجه به قیمت نفت، قیمت اجرت‌ها و مزد‌ها و هزینه‌های جانبی، این‌ها عوامل استخراج طلا بود و قیمت انس جهانی را در این محدوده نگه میداشت. حتی قبل کرونا تا ۱۲۰۰-۳۰۰ دلار هم پایین رفت.
اما از وقتی کرونا در کل دنیا شایع شد، اقتصاد جهانی را تحت تاثیر قرار داد. اقتصاد انگلستان ۲۰ درصد کوچک شده؛ درآمد ناخالص ملی بسیاری از کشور‌ها کاهش یافته. تولید در بسیاری از کشور‌ها کاهش یافته. آمریکا هم به عنوان یک کشور شاخص که کرونا در آن به چنان وضعیتی است؛ لذا پول کشورش ضعیف میشود و از طرفی بسته‌های حمایتی در آمریکا و حتی صفر کردن نرخ بهره در آمریکا باعث شد دلار بدون پشتوانه چاپ کنند. همین باعث شد ارزش دلارش پایین بیاید و وقتی اینچنین شد فلان کشور نفت خیز که دلار دارد، ارزش را به دلار نگه نمیدارد، بلکه تبدیل به طلا میکند. چرا؟ چون از تورم دور است و خراب نمیشود و اثر منفی رویش نیست.
ارزش سهام در آمریکا و خیلی کشور‌ها پایین آمد و این تاثیر گذاشت. به همین دلیل هم برای اولین بار در تاریخ انس جهانی به بالای ۲ هزار دلار رسید درحالیکه قبلا پیش بینی می‌شد سال‌ها بعد به اینجا برسیم. الان هم پیش بینی شده که حتی تا ۲۳۰۰ دلار هم برسد.
دربازار داخلی هم دروز‌های گذشته بازار سرمایه ریزشی شد که در بازار طلا و ارز اثر گذاشت و منجر به افزایش قیمت‌ها شد.
* ریزش شدید قیمت طلا و ارز بعد از ورود واکسن کرونا به بازار
تسنیم: اگر کرونا یک سال دیگر واکسنش بیاید و محدود شود، قیمت جهانی برمیگردد؟
کشتی آرای: به شدت کاهش می‌یابد. اولین گام طلای جهانی ۱۷۰۰ دلار خواهد بود. کسب و کار‌ها رونق می‌گیرد و این عامل مهمی است. یعنی متقاضی طلا برای ذخیره سازی کم میشود و در کشور ما هم همین اتفاق می‌افتد و احتیاجی نیست کسی پولش را تبدیل به سکه کند.
خیلی از کارخانه‌ها الان تعطیل هستند وقتی راه بیفتد رشد اقتصادی میشود. اشتغال و ارزش پول ملی بهتر میشود. این‌ها باعث میشود که قیمت طلا کاهش بیابد. یعنی باید بنشینیم دعا کنیم تا زودتر واکسن بیاید.
تسنیم: نرخ ارز چه میشود؟
کشتی آرای:همین اتفاق می‌افتد. صددرصد کاهش می‌یابد.
تسنیم: به هرحال اقتصاد در مقیاس جهانی کار خودش را میکند، ولی در ایران متفاوت است. مثلی دارند ایرانی‌ها که وقتی جنسی قیمتش بالا رفت دیگر پایین بیا نیست.
کشتی آرای: نه؛ مثل هم است. من این نوید را به شما می‌دهم که دعا کنید کرونا مهار شود، قیمت ارز در کشور پایین می‌آید.
از قبل عید که کرونا شد، صادراتمان محدود شده است؛ خیلی از کشور‌ها کالا‌های ما بخصوص مواد کشاورزی را قبول نمی‌کنند. به جز صادراتمان، با توجه به محدودیت نبود تبادل و ارتباطات خارجی (مسافری بین ایران و کشور‌های خارجی جابجا نمیشود؛ الان توریسم در حد صفر است) که ارز آور است. اگر کرونا برداشته شود دادوستد‌های حتی چمدانی‌مان افزایش می‌یابد و توریسم وارد کشور میشود و صادرات رونق می‌گیرد.
تسنیم: بحثی که در ایران مطرح است اینکهنرخ ارزدر تامین بودجه مهم است و دولت با این توجیه که بالاخره باید بودجه را به نوعی تامین کند و الان همه کالا‌ها قیمتشان متاثر از ارز ۲۱-۲۲ هزار تومانی شده، الان اگر ارز پایین بیاید باز هم قیمت کالا پایین نمی‌آورد. بااین توجیه دولت قیمت ارز را پایین نمی‌آورد و خیلی روی این قضیه...
کشتی آرای: فرمایش شما درست است، ولی نکته‌ای است که اگر اقتصاد واقعی کشور را نگاه کنید غیر از ارز و اقتصاد دولتی، ارز آزاد هم داریم که آن را بانک مرکزی تعیین نمی‌کند بلکه عوامل اقتصادی تعیین میکند. فکر کنید الان در مرز دوغارون یک کالایی صادر شود پولش را به صورت نقد می‌گیرد که پولش وارد بازار آزاد میشود و دست دولت و بانک مرکزی نمی‌رود که بخواهد قیمتش را تعیین کند.
شما در لیست دلار هم نگاه کنید دلار کابل داریم هرات داریم دوغارون داریم سلیمانیه داریم بغداد داریم و... که هرکدام یک بانک مرکزی هستند. در بانک مرکزی هنوز دلار ۴۲۰۰ داریم پس چرا تاثیری ندارد؟
اینکه بانک مرکزی با ارز خودش بازی میکند، اقتصاد آزاد هم با ارز خودش بازی میکند لذا اگر همین امروز ۱۰ هزار دلار داشته باشم و بخواهم در بازار بفروشم و بازار اشباع باشد، وقتی رقم ۲۳ هزار تومان است و کسی طالب نیست به من میگوید ۲۲۵۰۰ میخرم و من هم مجبورم بفروشم. بازار اینطوری است. بااولین معامله استارتش می‌خورد و نرخ مبنا میشود.
الان مثلا قیمت نیمایی ارز ۱۹ هزار تومان است پس چرا قیمت ارز ۲۳ هزار تومان است؟ برای اینکه الان در بازار آزاد تقاضا وجود دارد وبه دلیل افزایش تقاضا قیمت بالا می‌رود؛ دلار نیمایی ۱۹ هزار تومان، دلار دولتی ۴۲۰۰ تومان است، اما در بازار آزاد الان ارز احتیاج است و قیمت را بازار آزاد تعیین میکند کما اینکه نرخ بانک مرکزی با بازار متفاوت است مگر اینکه بانک مرکزی نرخ خود را افزایش یا کاهش دهد تا در بازار تاثیر بگذارد. آقای همتی بار‌ها اعلام کرده تلاش دارد ارز را کاهش دهد حتما اراده‌ای برای کاهش قیمت ارز وجود دارد. الان نارضایتی برای افزایش قیمت ارز ایجاد شده و دولت حتماً راضی به ادامه این نارضایتی نیست و تلاش میکند قیمت ارز را کاهش دهد تا نارضایتی کمتر شود.
* چه کسانی پشت تلفن در سبزه میدان قیمت‌ها را تعیین می‌کنند؟
تسنیم: در مراکز خرید سکه، معمولاً افراد قبل از اینکه قیمتی برای فروش به مشتری بدهند، تلفن می‌زنند و نرخ می‌گیرند؛ این افراد از کجا نرخ می‌گیرند؟
کشتی آرای:، چون خارج از محدوده بورس هستند از سبزه میدان قیمت‌ها را استعلام می‌گیرند. یکسری محدوده خرید و فروش سکه هستند که خارج از بازار اصلی است و به دلیل تغییرات لحظه‌ای قیمت‌ها حتما باید قیمت‌ها را استعلام بگیرند.
تسنیم: آن‌هایی که در سبزه میدان قیمت میدهند، قیمت‌ها را از کجا می‌گیرند؟
کشتی آرای: عرضه و تقاضا قیمت را در سبزه میدان تعیین میکند. الان قیمت سکه طرح قدیم ۱۰ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان است که قیمت آن عبارت است از قیمت طلا و اجرت ضرب؛ یعنی قیمت سکه ۱۰ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان است، ولی در تابلو زدن ۱۱ میلیون تومان، این ۶۰۰ هزار تومان حباب است.
اختلاف قیمت واقعی و قیمت عرضه حباب سکه را نشان میدهد، هر زمان عرضه زیاد شود حباب کم میشود و برعکس. عرضه ثابت است، ولی تقاضا در هر روز متغییر است.
* کانال‌های دلالی طلا و سکه در تلگرام مشابه قمارباز‌ها هستند
تسنیم: به تازگی معاملات تلگرامی طلا و قیمت‌های شبانه نیز مشکلاتی را برای بازار طلا و ارز بوجود آورده اند؛ روال کار این معاملات مجازی مورد تایید است؟
کشتی آرای: این گروه‌ها غیرقانونی هستند. در فضای مجازی سایت‌های قماربازی و ... هم وجود دارد، فعالیت کانال‌های دلالی سکه و ارز نیز مشابه همین سایت هاست؛ میزان داد و ستد این‌ها محدود به اعتبارشان است. هر چند قرار است با این کانال‌ها برخورد شود چراکه در قیمت‌ها اخلال ایجاد می‌کنند.
در خصوص وضعیت بازار طلا و سکه و پیش بینی آینده این بازار با محمد کشتی آرای نائب رئیس اتحادیه فروشندگان طلا و جواهر که سال‌ها ریاست این اتحادیه را هم بر عهده داشت و به قول خودش از ۱۱ سالگی به کار زرگری اشتغال داشت، گفتگو کردیم. وی در این مصاحبه با خبرنگاران اقتصادی خبرگزاری تسنیم گفته، "مهریه خانم من ۱۳۹۷ شاخه گل محمدی است که مربوط به قبل از انقلاب است؛ برخلاف سایر خانم‌ها که طلا و سکه دارند، بنده خدا خانم من آنقدر‌ها هم طلا ندارد. "
مشرح این گفتگو را بخوانید:
تسنیم: قبل از انقلاب هم در کار طلا بودید؟ مهریه همسرتان چند سکه است؟
کشتی آرای: از سن ۱۱ سالگی درس را رها کردم و وارد کار زرگری شدم؛ شغل برادر و سایر اعضای خانواده ام همین بود. نزدیک ۶۰ سال است که کارم همین است و حرفه دیگری ندارم. البته از اینکه درسم را رها کردم پشیمان شدم و بعدا با شرکت کلاس‌های جبرانی دیپلم گرفته و ادامه دادم و دانشگاه قبول شدم و به تهران آمدم. الان ۵۰ سال است که از اصفهان به تهران آمده ام.
تسنیم: شاگرد پدرتان بودید؟
کشتی آرای: نه؛ پدرم هیچ وقت بچه‌هایش را پیش خودش نگه نمی‌داشت؛ حتی پیش برادرم که زرگر معروفی در اصفهان بود هم نگذاشتند؛ شاگردی را در سن ۱۱ سالگی نزد دوست پدرم شروع کردم تا لوس بار نیایم و کاری باشم و کار کنم. جالب اینجاست بعد از ۶۰ سال تمام ریزه کاری‌های زرگری را بلدم و از یک کارگر بهتر می‌توانم کار بسازم و تعمیر کنم. هر آنچه در کودکی یادگرفتم ملکه ذهنم شده!
تسنیم: بنظر می‌رسد بازار طلا مخصوصاً در یک سال اخیر خیلی از رونق افتاده، ممکن است بخشی از آن بخاطر افزایش قیمت‌های شدیدی باشد که در این حوزه رخ داده و بخشی نیز به دلیل عوامل خارجی مانند کرونا و کاهش نرخ ازدواج باشد و شاید هم نقش سکه در مبادلات پررنگ‌تر شده و همین امر باعث کمرنگ شدن نقش طلا در بازار باشد؛ ارزیابی شما از وضعیت بازار طلا چیست؟ آیا موافق هستید که بازار طلا مانند قبل دیگر رونق ندارد؟
کشتی آرای: صنعت طلای کشورمان برمی گردد به هزاران سال قبل؛ آثار تاریخی به جای مانده از قرن‌های قبل گویای همین موضوع است؛ ما جام‌هایی داریم که از طلای ناب ساخته شده و شاید الان با امکانات و تکنولوژی روز هم نتوانند آن جام‌ها را همانطور با ظرافت و زیبایی و با طلای ناب بسازند.
حتی بین مردم هم باب است که طلای خالص به دلیل نرم بودن قابل تبدیل به مصنوعات نیست، ولی انقدر تکنولوژی ایران در ۶-۷ هزار سال قبل قوی بوده که زیورآلات و جام‌هایی که در آن زمان ساخته میشده از طلای ناب و خالص و بدون آلیاژ بوده است. ما همچین سبقه تاریخی در صنعت طلا داریم؛ در زمان قاجار و پهلوی اول به دلیل گسترش فضای شهری و اجتماعی و باتوجه به فتوحات پادشاهان قبل، مقدار زیادی طلا و جواهرات وارد خزانه ملی کشور شد و بعد از آن توجه ویژه‌ای به طلا شد. صنعت و طلا جواهر کشور از این زمان رشد و توسعه پیدا میکند البته در آن زمان نیز مقداری از پیشرفت این صنعت کاسته شد تا در سال ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۰ با افزایش قیمت نقت و افزایش درآمد‌های مردم، باتوجه به سنتی که در خانواده‌ها وجود داشت مبنی بر اینکه باید حتماً یک خانم پس اندازی برای خودش داشته باشد، نگاه مردم به خرید مصنوعات طلا تغییر کرد.
صرفاً از باب مزاح یک مثال قدیمی را می‌گویم، برخی از خانم‌های قدیمی می‌گفتند یک خانم وقتی که فوت میکند حتی جلوی مرده‌شور هم آبرو دارد و باید در زمان غسل میت، طلا و جواهر از دست میت خارج و به خانواده او تحویل داده شود! این مثال را فقط از باب اهمیت طلا از نگاه خانواده‌ها گفتم.
تسنیم: چرا طلا انقدر مهم بوده برای خانواده‌ها؟
کشتی آرای: در گذشته نه بیمه‌ای وجود داشته و نه پشتوانه اقتصادی برای خانواده ها؛ طلایی که در خانه‌ها وجود داشت پشتوانه‌ای برای خانواده‌ها بود که در مواقع ضرور از آن استفاده کنند حالا یا برای خرید خانه و مخارج عروسی یا برای مخارج درمان بیماری‌ها.
بعد از افزایش قیمت نفت در سال‌های ۴۸ تا ۵۱-۵۲ که درآمد کشور در راستای افزایش قیمت نفت، افزایش پیدا کرد و به دنبال آن درآمد‌های افراد متوسط جامعه نیز بالا رفت، درآمد مازاد خانواده‌ها تبدیل به طلا می‌شد و این اتفاق تا سال ۵۷-۵۸ ادامه پیدا کرد که انقلاب شد و بعد از آن جنگ شروع شد. در هر کشوری که جنگ صورت گیرد، ارزش پول کاهش پیدا میکند و تنها چیزی که برای سرمایه گذاری و تبدیل نقدینگی مورد توجه قرار می‌گیرد، ارز و طلا و سکه است.
البته در قبل از انقلاب بیشتر سکه برای هدایا مورد توجه بود، اما بعد از انقلاب توجه ویژه‌ای به سکه برای پس انداز صورت گرفت؛ اما نکته جالب اینجا بود که در زمان جنگ بسیاری از مردم برای کمک به جبهه از همین طلا‌ها استفاده می‌کردند. بسیاری از مردم که در جبهه‌های جنوب و غرب کشور بودند به دلیل اشغال شهر‌هایشان تنها چیزی که به دردشان خورد پس اندازی بود که از طلا داشتند چراکه دیگر وسایل خانه‌هایشان از بین رفته بود. افرادی که پس انداز طلا داشتند توانستند بعد از جنگ خودشان را احیا کنند و به زندگی ادامه دهند.
بعد از جنگ به دلیل تحریم‌ها و محدودیت‌های ناشی از جنگ، عقب افتادگی صنعتی داشتیم تا اینکه دوران سازندگی شروع شد و کار رونق گرفت و اقتصاد رو به رشد رفت و مردم با درآمدشان دوباره روی آوردند به پس انداز طلا و زیورآلات و گاهی اوقات نیز برای نشان دادن سطح زند‌گی‌هایشان از این زیورالات استفاده می‌کردند!
* کاهش چشم گیر تولید طلا در کشور/ مالیات برارزش افزوده با صنعت طلا چه کرد؟
جالب اینجاست که سال‌های اوج ترقی و پیشرفت صنعت طلا ۷۰ تا ۸۵ -۸۸ بود که تولید طلا در کشور به ۱۲۰ تن در سال رسید که رقم بی سابقه‌ای بود.
تسنیم: این رشد می‌تواند به دلیل افزایش اکتشافات طلا باشد؟
کشتی‌آرای: خیر؛ منظور تولید مصنوعات طلا بود و بحث شمش طلا و طلای خام جداست که در ادامه توضیح می‌دهم؛ در آن سال‌ها صادرات به شدت افزایش پیدا میکند و نزدیک ۷۰۰-۸۰۰ میلیون دلار صادرات سالانه‌مان بود، رشد تولید طلا ادامه داشت تا ۸۹ که بحث مالیات برارزش افزوده در صنف طلا اجرایی شد که کند شدن میزان تولید طلا را همراه داشت به طوری که حتی واحد‌های طلافروشی اعتصاب کردند و خواسته‌شان این بود که، چون طلا کالای سرمایه‌ای است به طلا مالیات تعلق نمی‌گیرد و باید به میزان سود، اجرت و هزینه‌های دیگر مالیات تعلق بگیرد که این خواسته از نظر اقتصادی و علمی هم درست بود.
از سال ۸۹ و بعد از وضع مالیات بر ارزش افزوده بر طلا، رشد کند تولید طلا در کشور را داشتیم و این وضعیت تا سال ۹۰-۹۲ ادامه یافت و از سال ۹۳ تولید مصنوعات طلا از ۱۲۰ تن در سال به ۵۰ تن رسید و از سال ۹۵-۹۶ به کمتر از ۵۰ تن کاهش یافت و هنوز هم به رقم تاریخی ۱۲۰ تن نرسیده است.
تسنیم: شما معتقدید علت اصلی کاهش تولیدات طلا، اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده بود؟
کشتی آرای: بله؛ افزایش هزینه تمام شده منجر به کاهش تولید طلا شد؛ وقتی قیمت گران باشد طبیعتاً مصرف هم کم میشود؛ البته از سوی دیگر از سال ۲۰۰۸ با آغاز بحران اقتصادی امریکا و افزایش قیمت جهانی طلا و ارز، قیمت طلا در داخل نیز افزایشی شد و افزایش قیمت طلا در داخل کشور باعث کاهش مصرف طلا نیز شد؛ با توجه به جوان گرایی و تحولات فضای مجازی سلایق جوانان تغییر کرد و مصرف طلا کاهش یافت البته الان هم با همان رکود مواجه هستیم.
* یکی از بهترین فروش‌هایمان اوایل محرم بود! / تقاضا برای خرید طلای زینتی کاهش یافت
درحال حاضر با بیماری کرونا (البته این خاص ایران نیست و در تمام دنیا این اتفاق افتاده)، محدودیت‌های بسیاری در مراسم‌ها ایجاد شده است؛ الان دیگر مانند قبل مراسم خواستگاری، نامزدی، عقد، پاگشا، حنابندان، مهمانی افطاری و مذهبی مانند جلسات روضه و ... نداریم؛ خانم‌ها معمولا در این جلسات از زیورآلات استفاده می‌کردند و، چون این‌ها با محدودیت مواجه شده، طبیعتاً تقاضا نیز برای آن کاهش یافته است.
یکی از بهترین فروش‌هایمان اوایل ماه محرم بود که خانم‌ها در ایام سوگواری دور هم جمع می‌شدند؛ محدودیت این جلسات طبیعتاً مصرف طلا و زیورآلات را کاهش میدهد؛ نکته تاسف‌بار، اما استفاده از زیورالات بدل وارداتی است و با این کار، کارگر‌های کشور‌های دیگر را فعال می‌کنیم، اشتغال در کشورمان را کاهش میدهیم درحالی که قشر جوان بسیار علاقه‌مند به این حرفه شده اند، ولی به دلیل کمبود بودجه و افزایش قیمت‌ها و رکود‌های اقتصادی اشتغال در این صنعت به شدت ضعیف شده است.
محدودیت درآمدی شامل قشر ضعیف و قوی شده است؛ همانطور که درآمد قشر بالا کم شده درآمد قشر پایین هم کاهش یافته است.
تسنیم: الان در صنعت طلا و جواهر چقدر اشتغال داریم و این آمار با گذشته چقدر فرق کرده است؟
کشتی‌آرای: بالای ۱۵۰ هزار نفر اشتغال مستقیم در تولید مصنوعات طلا داشتیم که الان به زیر ۱۰۰ هزار نفر رسیده است.
یک بخش سرمایه گذاری و سفته بازی طلا هم داریم؛ الان با محدودیت‌هایی که ایجاد شده تولید طلا در سطح کشور به شدت کاهش یافته و این درحالی است که از سال ۸۹ تا ۹۹ حدود ۱۰ سال است که باید متناسب با رشد جمعیت و رشد اقتصادی، تولید و مصرف‌مان افزایش داشته باشد، ولی چنین اتفاقی نیفتاده است.
* رکود اقتصادی و کرونا ۲ مشکل اصلی صنعت طلاست
صنعت طلا با رکود اقتصادی و بیماری کرونا مواجه است؛ اما بخش معادن طلای کشور نیز در این صنعت فعال است که نقطه قوت امروز ماست؛ حدود ۲۰ سال قبل، میزان تولید شمش طلا در کشور زیر ۲ تن در هر سال بود، ولی هم اکنون با گسترش اکتشافات معادن و افزایش قیمت جهانی طلا، انگیزه استخراج نیز بالا رفته و عیار یک تن خاک به طور متوسط در کشور‌ها ۵.۵ تا ۱۱ گرم است که از نظر اقتصادی صرف کند؛ این عیار الان در کشور زیر ۵.۵ تن و یک گرم در ۲ تن و یک گرم در یک تن و حتی زیر یک گرم است؛ این معادن محدود بودند که الان با افزایش قیمت جهانی طلا، فعال شده اند؛ بنابراین الان بالای ۵ تن تولید شمش طلا در کشور داریم؛ از این نظر از تبه ۵۴ تولید شمش طلا در دنیا به رتبه ۱۸ رسیده ایم که این موضوع خیلی جای خوش حالی دارد هرچند در تولید مصنوعات طلا عقبگرد داشتیم، ولی در تولید شمش طلا به دستاورد‌های جالبی رسیده ایم که در آینده نیز بهتر میشود.
تسنیم: از این محل صادرات شمش طلا هم داریم؟
کشتی آرای: فعلاً در داخل کشور از این تولیدات استفاده می‌کنیم، چون نیاز داخلی با این تولیدات رفع و برخی از آنهم از خارج وارد میشود.
تسنیم: یک زمانی محدودیتی برای صادرات داشتیم که ظاهراً برداشته شد.
کشتی آرای: این ممنوعیت با یک دستورالعمل برداشته شده است؛ الان مالیات بر ارزش افزوده در طلای آب شده، سکه و شمش طلا صفر است؛ ضمن اینکه واردات شمش طلا به کشور نه تعرفه گمرکی دارد و نه مالیات بر ارزش افزوده یعنی هر شخص حقیقی و حقوقی به هر مقدار که بخواهد می‌تواند شمش طلا (یعنی طلای خام) وارد کند، ولی ورود مصنوعات طلا به دلیل حمایت از تولید داخلی ممنوع است. البته به صورت مسافری هر مسافر می‌تواند تا ۱۵۰ گرم طلا برای مصرف شخص وارد یا خارج کند.
تسنیم: در بحث طلا ظاهراً تمایل به طلای خام بیشتر از مصنوعات است.
کشتی آرای: البته این موضوع برای دو سه سال اخیر نیست؛ ما یک بحران سال ۹۰ داشتیم، یک بحران سال ۹۳ تا ۹۶ برای خروج سرمایه از بانک‌ها و تبدیل به طلا و سکه به منظور کسب سود داشتیم، در این مقاطع هم قیمت ارز هم افزایش یافت هم تقاضا برای سرمایه گذاری در طلا به شدت افزایشی شد؛ بخش صنعت طلا بخش تولید شمش مواد خام طلا دو بخش مجزا و بخش سکه و طلای آب شده یک بخش جدا هستند که هیچ کدام به هم ربطی ندارد. مثلا اینکه مردم هجوم می‌آورند برای خرید سکه و طلای آبشده، به معنای رونق بازار طلا نیست بلکه متاسفانه یک عامل منفی برای کشور است چراکه سرمایه‌هایی که باید در بخش‌های تولیدی به کار گرفته شود به سرمایه‌های گاوصندوق‌ها و زیر فرش‌ها و ... تبدیل میشود.
* ۳۰۰ تن طلا و سکه در منازل ذخیره شده/ ۷۵ درصد طلای تولیدی باید به بازیافت برگردد
تسنیم: چقدر طلا و سکه در دست مردم است؟
کشتی‌آرای: صحت و سقم آن را تأیید نمی‌کنم، ولی طبق یک برآورد صورت گرفته نزدیک ۳۰۰ تن طلا و سکه در منازل ذخیره شده است.
تسنیم: این برآورد از سوی بخش خاصی صورت گرفته؟
کشتی آرای: ۷۵ درصد طلای تولیدی باید به بازیافت برگردد؛ وقتی می‌گوییم در سال‌های قبل ۱۲۰ تن تولید مصنوعات داشتیم باید ۷۵ درصد آن به بازیافت برمی گشت که برنگشته! این روال در سال‌های متمادی رخ داده البته این امار تایید شده نیست، ولی نزدیک به یقین است. کمااینکه مسئولان کشور اعلام کرده اند که ۲۵ تا ۳۰ میلیارد دلار ارز در خانه‌هاست که تبدیل این رقم به سکه نیز همان ۳۰۰ تن را نشان میدهد.
بانک مرکزی در یک مرحله ۶۰ تن طلا فروخت که هنوز هم برنگشته است! در سال‌های گذشته هم این اتفاق‌ها رخ داده است.
تسنیم: این عدد شامل سکه و طلای خام میشود؟
کشتی آرای: بله سکه و طلای خام و طلا‌هایی که از رده خارج شده اند، طلا‌هایی که هنوز استفاده می‌شوند به عنوان رایج محسوب میشود و حساب نمی‌آوریم. خیلی از سکه‌ها و طلاهای قدیمی هستند ک. هنوز برنگشته اند؛ مثلاً موسسه اعتباری دانشگاه تهران در مقطعی قبل از انقلاب سکه یادبود ضرب کرد و مشابه این سکه‌های یادبود زیاد داریم که هیچ وقت به چرخه ذوب بازار نرسیده است و در منازل و کلکسیون‌ها و ... است.
بخش خرید و فروش طلا و سکه از صنعت طلا کاملاً مجزاست و بخش بورس بازی و سفته بازی است که اشخاص برای حفظ سرمایه‌شان پول هایشان را از بانک خارج کرده و به خرید و فروش طلا و سکه روی آورده اند. این روال درست یا غلط فعلا وجود دارد و تا زمانی که ابزار‌های لازم در کشور از جمله تثبیت نرخ ارز نداشته باشیم این وضعیت ادامه دارد.
* قیمت‌ها برای یک ساعت آینده هم قابل پیش بینی نیست
در این چند سال نرخ ارز چند درصد افزایش یافته و همین الان هم نرخ مشخصی برای ارز نداریم و در هر ساعت قیمت‌ها تغییر میکند، قیمت‌ها برای یک ساعت آینده هم قابل تحلیل و پیش بینی نیست؛ همین دیروز یک نفر مشورت کرد که طلا بخرم گفتم نه صبر کن ظاهراً رو به پایین است، ولی بلافاصله با ادامه ریزش شاخص بورس، بازار طلا و ارز صعودی شد.
تسنیم: در واقع الان وضعیت طوری شده که بازار سهام نیز روی ارز و طلا اثر می‌گذارد.
کشتی آرای: بله بازار سهام روی ارز اثر گذاشته و وقتی روی ارز تاثیر می‌گذارد به بازار طلا هم منتقل میشود. در همه دنیا قیمت طلا و سکه از حاصلضرب قیمت جهانی طلا در قیمت ارز مشخص میشود؛ اگر هر کدام از این متغییر‌ها تغییر کند بلافاصله قیمت معاملاتی طلا و سکه هم تغییر میکند.
هفته گذشته با انفجار بیروت قیمت طلای جهانی یکباره ۸۰ دلار افزایش یافت و از آنطرف با اعلام خبر تولید واکسن کرونا توسط روسیه قیمت طلا ۱۵۰ دلار کاهش یافت.
اخبار اقتصادی و سیاسی به سرعت روی قیمت طلا و سکه اثر می‌گذارد و دلیل آنهم سرعت بالای تکنولوژی و ارتباطات جمعی است درحالی که قبلاً اصلا اینطوری نبود ضمن آنکه قیمت ارز هم ثبات داشت، ولی این روز‌ها متغییر‌ها زیاد شده و متغییر‌های داخلی نیز در تعیین قیمت طلا و سکه دخیل شده که از جمله این متغییر‌ها مباحث اقتصادی، سیاسی، اتفاقات (بحران‌های غیرقابل پیش بینی) است.
در بازار جهانی هر هفته شاخص‌های اقتصادی از جمله نرخ بیکاری، ارزش سهام، برابری ارز‌ها و نرخ بهره اعلام میشود که قیمت جهانی طلا براساس این شاخص‌ها تعیین میشود؛ گاهی اوقات سوال می‌کنند که چه زمانی قیمت طلا ثابت میشود که در پاسخ باید گفت: قیمت طلا هیچ وقت ثابت نمیشود، ولی می‌تواند ثبات نسبی داشته باشد. به چند دلیل؛ یک ثبات نسبی در قیمت جهانی و دیگری ثبات در قیمت ارز.
ثبات نسبی در قیمت جهانی بیشتر به اتفاقات سیاسی وابسته است؛ الان مثلاً فرض کنید جنگ تجاری چین و آمریکا هرلحظه اثر می‌گذارد. جنگ اقتصادی آمریکا با ونزوئلا و درگیری‌اش با ایران همیشه تاثیر می‌گذارد. وقتی بحث تحریم تسلیحاتی ایران مطرح بود هم به این موضوع تاثیر می‌گذارد.
* معاملات سکه بورسی با بازار سکه چه کرد؟ / جلوی فاجعه گرفته شد
تسنیم: در ماه‌های اخیر معاملات سکه در بورس کالا حاشیه ساز شد و حتی برخی فعالان بازار با جدیت تأکید داشتند که افزایشقیمت سکهمتاثر از معاملات سکه در بورس است؛ در گذشته هم مشابه این وضعیت برای معاملات آتی سکه بوجود آمده بود؛ بنظر شما معاملات سکه در بورس به افزایشقیمت سکهدر بازار سکه دامن زده است؟
کشتی آرای: سال ۸۲ و ۸۳ بورس کالا شروع به کار کرد؛ در آن مقطع یکی از پشتیبانان بورس بودیم و الان هم هستیم؛ در بورس معاملات شفاف است؛ زمانی که بورس کالا معاملات خرید و فروش سکه را به صورت آینده شروع کرد و معاملات نقدی، قیمت‌ها متاثر از بازار فیزیکی بود و این روال تا مدت‌ها ادامه داشت تا اینکه خرید و فروش طلا و سکه در بورس کالا ممنوع شد؛ اخیراً چند ماهی است که مجددا بورس به صورت معاملات سپرده کاغدی با عاملیت ۴ بانک انجام میدهد.
روال کار این گونه است که فردی که سکه دارد با دریافت کد بورسی سکه را به صورت کاغذی به بورس سکه می‌فروشد و در ازای آن برگه‌ای دریافت میکند که آن برگه نشان میدهد که این فرد تعداد مشخصی سکه در آن بانک گذاشت و یک برگه سپرده سکه به او میدهند و سکه را نیز به صورت فیزیکی تحویل می‌گیرند؛ با داشتن کد بورسی دارنده این سپرده هر زمان که بخواهد می‌تواند خرید و فروش انجام دهد.
اوایل شروع کار این معاملات متاسفانه فاصله قیمت فروش بورس با بازار فیزیکی گپ زیادی داشت؛ این اختلاف از ۵۰۰ تا ۷۰۰ هزار تومان بود و باعث تشنج در بازار طلا و سکه شده بود؛ در آن مقطع مردم سکه را از بازار آزاد می‌خریدند با فروش به بورس در همان روز ۶۰۰-۷۰۰ هزار تومان سود می‌کردند؛ طبیعتاً وقتی تقاضا در بازار ایجاد شود حباب افزایش می‌یابد و قیمت سکه هم بالا می‌رود.
دلیل اصلی هم افزایش تقاضای کاذب در بازار طلا و سکه بود؛ در آن مقطع تذکراتی در رسانه‌ها دادیم که باعث توقف این معاملات شد که فاجعه‌ای را در بازار سکه بوجود آورده بود. بازار در آن مقطع از این نوسانات منفعت می‌برد، ولی منفعتی که بعداً به ضرر تبدیل می‌شد و ما از روی دلسوزی خواستار توقف این معاملات شدیم.
الان البته این معاملات بی سر و صدا و با فاصله کم با بازار درحال انجام است و دیگر خبری از اختلاف قیمت فاحش سکه بورسی با بازار آزاد نیست؛ بنابراین درحال حاضر معاملات سکه بورسی درحال انجام است. ولی باید این نکته را اشاره کنم دو نوع شخص داریم یک سری به صورت سنتی فقط و فقط معاملاتشان در فضای فیزیکی انجام میشود و اصلا سراغ بورس نمی‌روند و یکسری افراد تمایل دارند معاملاتشان شفاف و قانونی باشد؛ این دو دسته مجزا هستند افرادی که معاملاتشان بورسی است در بورس داد و ستد می‌کنند و سپرده‌های خود را به سکه تبدیل می‌کنند و رسید سکه‌شان را در بورس معامله می‌کنند؛ این وضعیت باعث شده تا گروه‌های خریدار سکه در بازار سکه و سهام جدا شوند، ولی بدون اینکه اختلاف فاحشی بین قیمت‌ها در این دو گروه وجود داشته باشد.
* قیمت سکه بازهم به ۵-۶ میلیون تومان برمی گردد؟
تسنیم:قیمت سکهو طلا در ماه‌های اخیر خصوصاً افزایش چشم گیر داشته است؛ به نظر شماقیمت سکهبازهم می‌تواند به همان ۵-۶ میلیون برگردد؟
کشتی آرای: تا زمانی که قیمت ارز کاهش پیدا نکند، قیمت طلا و سکه کاهش پیدا نمی‌کند؛ یعنی ما اگر تحلیلی داشته باشیم درباره نرخ ارز، عین آن تحلیل به سکه منتقل میشود؛ لذا اگر سکه دراین مقطع در این قیمت است به دلیل قیمت ارز است.
یک زمانی دلار ۳-۴ هزار تومان بود، سکه یک و نیم میلیون تومان بود. یک زمانی قیمت دلار ۱۶ هزار تومان بود، سکه ۵-۶ میلیون شد؛ بنابراین قیمت‌های ما در داخل کشور، حالا به جز نوسانات جهانی که معمولاً یک وضعیت نسبی دارد که جداگانه قابل تحلیل است، ما وضعیتمان بستگی به قیمت ارز دارد. یعنی کاملاً شاخص ارز، با مبنای دلار، فاکتور مهم محاسبه قیمت سکه و طلا خواهد بود.
اما در بحث قیمت جهانی، قبل از بیماری کرونا قیمت انس جهانی مابین ۱۵۰۰ تا ۱۷۰۰ دلار در نوسان بود، طبیعی هم بود که به دلیل قیمت تمام شده با توجه به قیمت نفت، قیمت اجرت‌ها و مزد‌ها و هزینه‌های جانبی، این‌ها عوامل استخراج طلا بود و قیمت انس جهانی را در این محدوده نگه میداشت. حتی قبل کرونا تا ۱۲۰۰-۳۰۰ دلار هم پایین رفت.
اما از وقتی کرونا در کل دنیا شایع شد، اقتصاد جهانی را تحت تاثیر قرار داد. اقتصاد انگلستان ۲۰ درصد کوچک شده؛ درآمد ناخالص ملی بسیاری از کشور‌ها کاهش یافته. تولید در بسیاری از کشور‌ها کاهش یافته. آمریکا هم به عنوان یک کشور شاخص که کرونا در آن به چنان وضعیتی است؛ لذا پول کشورش ضعیف میشود و از طرفی بسته‌های حمایتی در آمریکا و حتی صفر کردن نرخ بهره در آمریکا باعث شد دلار بدون پشتوانه چاپ کنند. همین باعث شد ارزش دلارش پایین بیاید و وقتی اینچنین شد فلان کشور نفت خیز که دلار دارد، ارزش را به دلار نگه نمیدارد، بلکه تبدیل به طلا میکند. چرا؟ چون از تورم دور است و خراب نمیشود و اثر منفی رویش نیست.
ارزش سهام در آمریکا و خیلی کشور‌ها پایین آمد و این تاثیر گذاشت. به همین دلیل هم برای اولین بار در تاریخ انس جهانی به بالای ۲ هزار دلار رسید درحالیکه قبلا پیش بینی می‌شد سال‌ها بعد به اینجا برسیم. الان هم پیش بینی شده که حتی تا ۲۳۰۰ دلار هم برسد.
دربازار داخلی هم دروز‌های گذشته بازار سرمایه ریزشی شد که در بازار طلا و ارز اثر گذاشت و منجر به افزایش قیمت‌ها شد.
* ریزش شدید قیمت طلا و ارز بعد از ورود واکسن کرونا به بازار
تسنیم: اگر کرونا یک سال دیگر واکسنش بیاید و محدود شود، قیمت جهانی برمیگردد؟
کشتی آرای: به شدت کاهش می‌یابد. اولین گام طلای جهانی ۱۷۰۰ دلار خواهد بود. کسب و کار‌ها رونق می‌گیرد و این عامل مهمی است. یعنی متقاضی طلا برای ذخیره سازی کم میشود و در کشور ما هم همین اتفاق می‌افتد و احتیاجی نیست کسی پولش را تبدیل به سکه کند.
خیلی از کارخانه‌ها الان تعطیل هستند وقتی راه بیفتد رشد اقتصادی میشود. اشتغال و ارزش پول ملی بهتر میشود. این‌ها باعث میشود که قیمت طلا کاهش بیابد. یعنی باید بنشینیم دعا کنیم تا زودتر واکسن بیاید.
تسنیم: نرخ ارز چه میشود؟
کشتی آرای:همین اتفاق می‌افتد. صددرصد کاهش می‌یابد.
تسنیم: به هرحال اقتصاد در مقیاس جهانی کار خودش را میکند، ولی در ایران متفاوت است. مثلی دارند ایرانی‌ها که وقتی جنسی قیمتش بالا رفت دیگر پایین بیا نیست.
کشتی آرای: نه؛ مثل هم است. من این نوید را به شما می‌دهم که دعا کنید کرونا مهار شود، قیمت ارز در کشور پایین می‌آید.
از قبل عید که کرونا شد، صادراتمان محدود شده است؛ خیلی از کشور‌ها کالا‌های ما بخصوص مواد کشاورزی را قبول نمی‌کنند. به جز صادراتمان، با توجه به محدودیت نبود تبادل و ارتباطات خارجی (مسافری بین ایران و کشور‌های خارجی جابجا نمیشود؛ الان توریسم در حد صفر است) که ارز آور است. اگر کرونا برداشته شود دادوستد‌های حتی چمدانی‌مان افزایش می‌یابد و توریسم وارد کشور میشود و صادرات رونق می‌گیرد.
تسنیم: بحثی که در ایران مطرح است اینکهنرخ ارزدر تامین بودجه مهم است و دولت با این توجیه که بالاخره باید بودجه را به نوعی تامین کند و الان همه کالا‌ها قیمتشان متاثر از ارز ۲۱-۲۲ هزار تومانی شده، الان اگر ارز پایین بیاید باز هم قیمت کالا پایین نمی‌آورد. بااین توجیه دولت قیمت ارز را پایین نمی‌آورد و خیلی روی این قضیه...
کشتی آرای: فرمایش شما درست است، ولی نکته‌ای است که اگر اقتصاد واقعی کشور را نگاه کنید غیر از ارز و اقتصاد دولتی، ارز آزاد هم داریم که آن را بانک مرکزی تعیین نمی‌کند بلکه عوامل اقتصادی تعیین میکند. فکر کنید الان در مرز دوغارون یک کالایی صادر شود پولش را به صورت نقد می‌گیرد که پولش وارد بازار آزاد میشود و دست دولت و بانک مرکزی نمی‌رود که بخواهد قیمتش را تعیین کند.
شما در لیست دلار هم نگاه کنید دلار کابل داریم هرات داریم دوغارون داریم سلیمانیه داریم بغداد داریم و... که هرکدام یک بانک مرکزی هستند. در بانک مرکزی هنوز دلار ۴۲۰۰ داریم پس چرا تاثیری ندارد؟
اینکه بانک مرکزی با ارز خودش بازی میکند، اقتصاد آزاد هم با ارز خودش بازی میکند لذا اگر همین امروز ۱۰ هزار دلار داشته باشم و بخواهم در بازار بفروشم و بازار اشباع باشد، وقتی رقم ۲۳ هزار تومان است و کسی طالب نیست به من میگوید ۲۲۵۰۰ میخرم و من هم مجبورم بفروشم. بازار اینطوری است. بااولین معامله استارتش می‌خورد و نرخ مبنا میشود.
الان مثلا قیمت نیمایی ارز ۱۹ هزار تومان است پس چرا قیمت ارز ۲۳ هزار تومان است؟ برای اینکه الان در بازار آزاد تقاضا وجود دارد وبه دلیل افزایش تقاضا قیمت بالا می‌رود؛ دلار نیمایی ۱۹ هزار تومان، دلار دولتی ۴۲۰۰ تومان است، اما در بازار آزاد الان ارز احتیاج است و قیمت را بازار آزاد تعیین میکند کما اینکه نرخ بانک مرکزی با بازار متفاوت است مگر اینکه بانک مرکزی نرخ خود را افزایش یا کاهش دهد تا در بازار تاثیر بگذارد. آقای همتی بار‌ها اعلام کرده تلاش دارد ارز را کاهش دهد حتما اراده‌ای برای کاهش قیمت ارز وجود دارد. الان نارضایتی برای افزایش قیمت ارز ایجاد شده و دولت حتماً راضی به ادامه این نارضایتی نیست و تلاش میکند قیمت ارز را کاهش دهد تا نارضایتی کمتر شود.
* چه کسانی پشت تلفن در سبزه میدان قیمت‌ها را تعیین می‌کنند؟
تسنیم: در مراکز خرید سکه، معمولاً افراد قبل از اینکه قیمتی برای فروش به مشتری بدهند، تلفن می‌زنند و نرخ می‌گیرند؛ این افراد از کجا نرخ می‌گیرند؟
کشتی آرای:، چون خارج از محدوده بورس هستند از سبزه میدان قیمت‌ها را استعلام می‌گیرند. یکسری محدوده خرید و فروش سکه هستند که خارج از بازار اصلی است و به دلیل تغییرات لحظه‌ای قیمت‌ها حتما باید قیمت‌ها را استعلام بگیرند.
تسنیم: آن‌هایی که در سبزه میدان قیمت میدهند، قیمت‌ها را از کجا می‌گیرند؟
کشتی آرای: عرضه و تقاضا قیمت را در سبزه میدان تعیین میکند. الان قیمت سکه طرح قدیم ۱۰ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان است که قیمت آن عبارت است از قیمت طلا و اجرت ضرب؛ یعنی قیمت سکه ۱۰ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان است، ولی در تابلو زدن ۱۱ میلیون تومان، این ۶۰۰ هزار تومان حباب است.
اختلاف قیمت واقعی و قیمت عرضه حباب سکه را نشان میدهد، هر زمان عرضه زیاد شود حباب کم میشود و برعکس. عرضه ثابت است، ولی تقاضا در هر روز متغییر است.
* کانال‌های دلالی طلا و سکه در تلگرام مشابه قمارباز‌ها هستند
تسنیم: به تازگی معاملات تلگرامی طلا و قیمت‌های شبانه نیز مشکلاتی را برای بازار طلا و ارز بوجود آورده اند؛ روال کار این معاملات مجازی مورد تایید است؟
کشتی آرای: این گروه‌ها غیرقانونی هستند. در فضای مجازی سایت‌های قماربازی و ... هم وجود دارد، فعالیت کانال‌های دلالی سکه و ارز نیز مشابه همین سایت هاست؛ میزان داد و ستد این‌ها محدود به اعتبارشان است. هر چند قرار است با این کانال‌ها برخورد شود چراکه در قیمت‌ها اخلال ایجاد می‌کنند.
لابد حالا می خواهید برای طلاهای مردم نقشه بکشید چقدر رذل و پست هستید