سردار مومنی: معتادان کرونا نمی‌گیرند، کذب است

سردار اسکندر مومنی دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر در برنامه این هفته برنامه «دستخط» در پاسخ به سئوال مجری که پرسید اینکه می گویند معتادان کرونا نمی گیرند درست است؟ تحقیقات شما هم چنین چیزی را نشان می دهد؟

پاسخ داد:

نه، این کاملاً کذب است. روزهای اولی که کرونا آمد قبل از اینکه دانشمندان، محققین بتوانند وجه های کمی از آن را بشناسند بلافاصله این شایعه را پخش کردند که معتادان کرونا نمی گیرند. این امر بررسی شد و پشت این قاچاقچیان و باندهای بزرگ بین المللی بودند و از این فرصت ها هر از چند گاهی استفاده می کنند و در روزهای آغازین بلافاصله این شایعه را پخش کردند و متاسفانه در بخشی از نقاط دنیا هم موثر واقع شد، ولی این کذب است. اتفاقاً معتادین مستعدتر هستند بدلیل این که مشکلت ریه و زمینه ای دارند بیشتر در معرض آسیب هستند و اگر مبتلا شوند شدت آن بیشتر است.

*یک کار مشترکی هم با بهزیستی انجام دادید. در ایام کرونا مبلغ ویژه ای برای رسیدگی به معتادان متجاهر اختصاص دادید.

بله. یک نگرانی خیلی جدی وجود داشت. آنهایی که متجاهر و خیابانی هستند می توانند ناقل باشند و این ویروس را منتشر و جابجا کنند. در همان روزهای ابتدائی اسفند، علی رغم این که در اعتبارات پیش بینی نشده بود، اواخر سال بود ولی با صرفه‌جویی در بخش های مختلف و تغییراتی حدوداً ۱۰۰ میلیارد ریال به وزارت بهداشت و هم سازمان بهزیستی برای پیشگیری، مراقبت و کنترل معتادین در مقرها به ویژه معتادین متجاهر در خیابان ها اختصاص داده شد. در واقع باید گفت آمار کم مبتلایان در خیابان ها از معتادین نه به خاطر آن شایعه بلکه به دلیل این تصمیم جمهوری اسلامی ایران و اقدامات بسیار موثری که دستگاه ها، پلیس، سازمان بهزیستی و وزارت بهداشت انجام دادند، بوده است.

*این برای معتادانی بود که در مقرها نگهداری می شوند یا برای کسانی هم بوده که جایی ندارند و کارتون‌خوابی می کنند و متجاهر هستند؟

در مقرها که احتمال و ریسک کمتری بود، چون مصوب شد معتاد جدیدی گرفته نشود؛ این تصمیم درستی بود، تصمیم وزارت بهداشت بود که ما هم حمایت کردیم چون می‌توانست فاجعه ایجاد کند. این اقدام معطوف به معتادین خیابانی و متجاهر بود که زیر پل ها و خیابان ها و جاهای دیگر می خوابیدند و تردد داشتند و می توانستند این ویروس را منتشر کنند.

*چقدر معتاد متجاهر داریم؟

بین ۶۰ تا ۱۰۰ هزار نفر حداکثر است.

*تعداد اینها در تهران چه میزان است؟

حدود ۱۵ هزار نفر در تهران هستند. رتبه های بعدی مشهد، اصفهان و ... است. به تناسب جمعیت است. البته مهاجرتی هم در میان اینها وجود دارد مثلاً فصل سرما که نقاط سردسیر وجود دارد به نقاط گرمسیر می روند، یعنی مهاجرت به سمت جنوب می کنند و استان هایی که به ندرت دیده می شوند، مانند شهر تبریز که از نظر ما نمونه است. طبیعتا دولت به تنهایی نمی تواند از عهده این آسیب ها بربیاید. خیلی از مراکز نگهداری صفر تا صد توسط سازمان های مردم‌نهاد است. این جلوه در تبریز بیشتر است و به عبارتی خیرین و سازمان های مردم‌نهاد کمک می کنند و زمینه های اشتغال را هم فراهم می کنند، چون درمان اولیه و سم‌زدایی مقدمه کار است؛ بعد از آن، اینها باید بتوانند شغل و مهارتی بیاموزند و بعد تولید داشته باشند، اعتماد به نفس در این افراد ایجاد می‌شود. این تولیدات به فروش می‌رسد و بخشی از عواید به خودشان می رسد و بعد بیرون آمدند احساس می کنند هم خودشان اعتماد به نفس دارند که به جامعه برگردند و هم جامعه آنها را می‌پذیرد.

برای مثال، بسیاری از کالاها را اصناف و خیرین به این افراد سفارش می دهند؛ مثلاً ظروفی که مربوط به کندوی عسل می شود. بسیاری از تجار کفش به این افراد سفارش می دهند، برخی وسایل مبلمان و وسایل ورزشی پارک ها را آنجا تولید می کنند. حتی صادر هم می شود البته در قم هم شروع شده و در مراکزی که نگهداری می شود، معتادین بعد از صبحانه، تمام استراحتگاه ها بسته می شود و همه می‌آیند کار می کنند. الان این گسترش می یابد و ما باید به جایی برسیم که بسترهای عملی را برای مشارکت مردم فراهم کنیم.

*در جایی گفته بودید این ۳ هزار تشکل مردم‌نهاد کم است. فکر می کنید با توجه به برنامه ریزی که کرده‌اید تا چه مقدار می تواند به شما کمک کند؟

ما یک کمیت و یک کیفیت داریم. برخی از این سازمان های مردم نهاد، افرادی که تحت پوشش قرار می دهند بیشتر است. شعبی که در شهرستان ها دارند بیشتر است، برخی کمتر است و فکر می کنیم باید به گونه ای شود که نقش دولت به حداقل ممکن برسد و دولت سازوکارها و فراهم کردن بسترها و زیرساخت ها را داشته باشد و بقیه کار را مردم انجام دهند.

در همین موضوع کرونا مشاهده کردید، در موضوع کمک های مومنانه در ماه مبارک رمضان مشاهده کردید که این بستر وجود داشت و با یک فرمان و یک اقدام آمدند و شکل گرفت. این ظرفیت و آمادگی در جامعه ما خوشبختانه بسیار بالاست.

*برخی ها برخی مواقع انتقاد می کنند که چرا ظواهر معتادان متجاهر در خیابان به خصوص در تهران دیده می شود. البته کمتر از قبل شده است، ولی هر مقدار باشد اذیت کننده است اما از آن زاویه نگاه نمی کنند که کار سختی است.

ببینید، از اواخر سال ۹۷ موضوع ساماندهی شروع شد. یکی از مشکلات ما ظرفیت بود. با همکاری بسیار خوب سازمان زندان ها، نیروی انتظامی، سپاه و بسیج و سازمان بهزیستی، ظرفیت در تهران تقریباً دو برابر شد. یعنی از حدود ۷ هزار به ۱۶ هزار رسید. به اسفند ماه رسیدیم با توجه به شرایط کرونایی، معتادین جدید نرفتند و آنهایی که دوره را تمام کردند بیرون آمدند. این جلوه ها بیشتر شد. یکی از مهمترین مشکلات ما در این زمینه قانون است. قانون یک محدودیتی ایجاد کرده که به نظر من دور ریختن سرمایه است؛ یعنی با تکرار متعدد سرمایه ها را دور می ریزیم.

*قانون چه محدودیتی ایجاد کرده است؟

قانون گفته است معتادین متجاهر یک تا سه ماه نگهداری و درمان شوند. در شرایط خاص، می توان سه ماه دیگر تمدید شود؛ شرایط خیلی خاص. معتاد متجاهر به این مفهوم است که اینها بارها به مراکز ترک رفتند و ترک نکردند، نتوانستند ترک کنند و از خانواده رانده شده‌اند و مکانی ندارند و در خیابان می خوابند. شما یک نقطه در دنیا و یا یک منبع نشان دهید که کسی که به این مرحله از اعتیاد رسید، با یک تا سه ماه می تواند درمان شود؟ به هیچ وجه نمی تواند. کمترین زمان دو سال است. اگر درمان را فقط سم‌زدایی می دانیم ...

*یعنی اگر سه ماه دوم را در نظر بگیریم شما یک سال و نیم فاصله دارید.

بله. یک سال و نیم فاصله داریم. بررسی کردیم، بسیاری از کشورها تعداد معتادین بیشتری از ما دارند ولی تجاهر به اعتیاد و جلوه های خیابانی آنها کمتر است. این دور ریختن و هدر دادن سرمایه است. یعنی مدام یک کاری را تا نیمه راه می بریم و بعد رها می کنیم و دوباره از نو شروع می کنیم. ما از چند مسیر رفتیم. چون قانون را مجمع تشخیص مصلحت نظام تصویب کرده بود آن مسیر را رفتیم و الان هم ادامه می دهیم.

یک مسیر هم مجلس است. با مجلس گذشته به جاهایی رسیدیم و ریاست مجلس وقت دستوراتی داد که در کمیسیون ها بررسی شد ولی به موضوعات کرونا خوردیم و مجلس تعطیل شد و به این موضوع نرسید. خواهش و انتظار ما از مجلس جدید این است که این موضوع یعنی موضوع مواد مخدر در رأس آسیب ها است.

*یک مطلبی از شما می خواندم که دهه های مختلف را بررسی کردید و گفتید تنها دهه ای که رشد نداشتیم دهه ۶۰ بود. کلیپی از مرحوم خلخالی می دیدم و توضیح می داد این کار که را کردم در تاریخ ثبت شد.

البته نمی گویم همه آنها کارها و برخوردها درست بود و هیچ کسی چنین ادعایی ندارد ولی این را باید جمع بندی کنیم که وقتی تاریخ هم به ما می گوید دهه ۶۰ این نتیجه را داشت و مصرف مواد مخدر کاهش داشت؛ یعنی یک مقدار قوت در برخوردها را نیاز داریم. درست است که می گویند بازخوردهای بین المللی و تحریم های بین المللی و فشارهای بین المللی از لحاظ حقوقی وجود دارد ولی باید در داخل بیشتر باید تاکید کرد. این میزان رهبر انقلاب تاکید کردند و الان جلسات مداومی برای آسیب های اجتماعی می گذارند، مطلع هستید که محور اصلی آن مواد مخدر است.

دهه ۶۰ تنها موضوع برخورد موثر نبود، بلکه فضایی که در جامعه ایجاد شده بود، همیاری که ایجاد شده بود، فضای معنوی که ایجاد شده بود، فضای ایثاری که ایجاد شده بود و همه دنبال از خود گذشتگی و ایثار بودند...

*فضای فرهنگی متفاوتی بود.

بله. همه اینها دست به دست ما داد. برآوردهای ما نشان می‌دهد صرفا دهه ۶۰ اینچنین بود، چه دهه ۴۰ و ۵۰ و چه دهه ۷۰ و ۸۰ و ۹۰ افزایش شیوع مصرف مواد مخدر را در کشور داشتیم. دهه ۶۰ یک بسته ای بود که مجموعه فضای فرهنگی، معنوی، ایثار و همه اینها با هم کمک کرد کاهش شیوع را داشته باشیم.