.svg)
چرا اصلاح الگوي مصرف را جدي نگرفتيم؟
پارسینه: بسیاری از صاحب‌نظران معتقدند نهادینه کردن روش‌های صحیح استفاده از منابع کشور منجر به اصلاح الگوی مصرف میشود و به‌تبع آن، شاخص های زندگی بهبود، هزینه ها کاهش و نهایتاً زمینه برای گسترش عدالت اجتماعی فراهم می شود. از طرف دیگر باید اذعان کرد، فرهنگ‌سازی و تغییر نگرش‌ها نسبت به مقوله مصرف بهینه، بستر اصلی نهضت اصلاح الگوی مصرف است که بایستی همواره مطمح نظر سیاست‌گذاران قرار گیرد.
«من آنچه را که می‌خواهم در این برهه عرض کنم این است که ملت عزیز جداً از اسراف و زیاده‌روی پرهیز کنند. ما حق نداریم به‌عنوان یک ملت، مصالح بزرگ و ملی و دورنگر خود را به خاطر خواسته‌های شخصی خودمان فدا کنیم و آنها را نادیده بگیریم. همه باید مسئله صرفه جویی را جدی بگیرند]... [ جامعه ما باید این مطلب را به‌عنوان یک شعار همیشگی در مقابل خود داشته باشد؛ چون وضع جامعه ما ازلحاظ مصرف، وضع خوبی ندارد]... [عادتهای ما، سنتهای ما، روش‌های غلطی که از این‌وآن یاد گرفته ایم، ما را سوق داده است به زیاده‌روی در مصرف به نحو اسراف. یک نسبتی باید در جامعه میان تولید و مصرف وجود داشته باشد؛ یک نسبت شایسته ای به سود تولید؛ یعنی تولید جامعه همیشه باید بر مصرف جامعه افزایش داشته باشد]... [ امروز در کشور ما این‌جوری نیست. مصرف ما به نسبت، از تولیدمان بیشتر است؛ این، کشور را به عقب میرساند؛ این، ضرر‌های مهم اقتصادی بر ما وارد میکند؛ جامعه دچار مشکلات اقتصادی میشود]... [اسراف، هم لطمه اقتصادی می زند، هم لطمه فرهنگی می زند]... [ بنابراین مسئله صرفه‌جوئی و اجتناب از اسراف، فقط یک مسئله اقتصادی نیست؛ هم اقتصادی است، هم اجتماعی است، هم فرهنگی است]... [»
ایشان در اواسط سال ۸۸ در این خصوص فرمودند: «ما الان در پایان نیمه اول سال قرار داریم. البته اصلاح الگوی مصرف مخصوص یک سال نیست؛ سالها طول می کشد. من ایام عید هم این را گفتم؛ شاید ده سال طول بکشد که انسان بخواهد این کار را بکند؛ اما باید شروع کنیم]... [ لازم است به‌عنوان یک سیاست، ما مسئله صرفه جوئی را در خطوط اساسی برنامه ریزی هایمان در سطوح مختلف اعمال کنیم]... [ من در پیام نوروزی هم گفتم که مردم را به ریاضت اقتصادی دعوت نمی کنم؛ ابداً. چه ریاضتی؟ بحمدالله ملت ما احتیاج به ریاضت ندارد. من آنها را به قناعت، به صرفه جویی و به اسراف نکردن دعوت میکنم. اسراف، حرام است. این هم نمی‌شود که من و شما، مرتب دیگران را نصیحت‌کنیم. همه باید سعی کنند که اسراف را از زندگی شخصی و از زندگی کاری خودشان دور کنند]... [ ما می گوییم ریخت‌وپاش نباشد؛ مصرف کردن یک حرف است، بد مصرف کردن یک حرف دیگر است»
امروز بیش از ده سال از اعلام شعار «حرکت به سمت اصلاح الگوی مصرف» به‌عنوان نقطه آغاز اصلاح نظام اقتصادی کشور می گذرد، همگان می دانیم سالهای بعد نیز معظم له حلقه های دیگر اصلاح نظام اقتصادی را متناسب با اقتضائات محیطی و محاطی و با محوریت تولید و اشتغال تعیین و ابلاغ فرمودند: و انتظار داشتند که در خلال این ده سال با پرهیز از اسراف و ایجاد رونق در تولید و همچنین اشاعه قناعت و صرفه جویی، الگوی مناسبی در جامعه شکل بگیرد که در آن تولید بر مصرف فزونی گیرد و به‌تبع آن، حال جامعه خوب و عدالت اجتماعی گسترش یابد. هرچند بسیاری از تولیدکنندگان دلسوز کشورمان در عرصه‌های مختلف اقتصادی، نظامی، اجتماعی و]... همان راهی را رفتند که انتظار میرفت و دستاورد‌های بزرگی نیز در این خلال کسب کردند ولی بسیاری نیز موضوع را آن‌طور که باید و شاید جدی نگرفتند و سرلوحه اقدامات خود قرار ندادند؛ لذا روی سخن این نوشتار بیشتر به آن دسته از افراد و مسئولانی است که موضوع را جدی نگرفتند و از تبعات آن آگاه نبودند. مسئولانی که یا باید کار سیستماتیک و قانونمندی انجام میدادند تا منجر به اصلاح الگوی مصرف در درازمدت می شد؛ یا باید حداقل کاری انجام نمی دادند تا امروز شاهد این‌همه رویه‌های غلط نمی بودیم. به‌هرحال در ادامه تلاش می شود تا به‌اختصار، برخی از تبعات منفی این تسامح، در حد بضاعت بیان گردد.
خام فروشي نفت: چنانچه در سالهاي گذشته مسئولان، برنامه ريزان و مديران اقتصادي کشور مطابق رهنمودهاي داده‌شده توسط رهبر معظم انقلاب دست‌به‌کار مي شدند و خام فروشي نفت را محدود مي کردند و يا عوايد خام فروشي را مجدداً به صنايع نفت و پتروشيمي تزريق مي کردند و با سرمايه‌گذاري مجدد در گسترش هر چه بيشتر صنايع مادر و زيرساختهاي ملي براي ايجاد اشتغال و توسعه تلاش مي کردند، امروز به‌رغم تقابل جدي آمريکا و تمامي متحدانش با کشور عزيزمان ايران، در همه ابعاد اقتصادي روي پاي قدرتمند خودمان مي ايستاديم تا اين‌گونه مشکلات به ما فشار وارد نکند. امروز همه ما به‌خوبي متوجه شديم که سنگ‌اندازي دشمنان درراه دريافت پول حاصل از خام فروشي نفت به همان اندازه ما را اذيت ميکند که سالهاي گذشته فروش بي‌اندازه نفت ما را اذيت کرده است. درواقع، هم فروش نفت و هم نفروختن نفت براي مردم ما مايه دردسر بوده است. چراکه براي توسعه همه‌جانبه کشور و مصرف بهينه انرژي در کشور برنامه‌ريزي صحيحي نکرده بوديم.
مصرف سوخت خودروها: به گزارش منابع معتبر داخلی، در حال حاضر بیش از ۷.۷ درصد خودرو‌های کشور فرسوده هستند (بیش از یک‌میلیون و ۳۵۰ هزار دستگاه) این خودروها به اعتقاد کارشناسان بین ۶۰ تا ۱۰۰ درصد بیشتر از خودرو‌های صفرکیلومتر سوخت مصرف می‌کنند که با اسقاط آنها میتوان سالانه بیش از ۴۰۰ میلیون لیتر سوخت صرف جویی کرد. بدیهی است نوسازی این ناوگان با هدف افزایش رونق اقتصادی، رفاه اجتماعی و رفع چالش‌های پیشرو، نیازمند برنامه‌ریزی‌های اصولی، هوشمندانه و آینده نگرانه است که تاکنون کمتر از سوی مسئولان ذیربط مشاهده‌شده است.
مصرف نان: برآورد‌ها حاکی از آن است که نان منبع تأمین انرژی حدود ۵۴ درصد جامعه شهری و ۶۰ درصد جامعه روستایی است. به‌عبارت‌دیگر هر فرد روزانه حدود ۳۵۰ گرم نان مصرف میکند که کارشناسان ذیربط این آمار را بیش از دو تا سه برابر مصرف کشور‌های اروپایی میدانند. البته این تفاوت آمار به دلیل مصرف بالای نان در کشور ما نیست زیرا بخش زیادی از نان خریداری‌شده یا به دلیل پایین بودن کیفیت آرد و نوع پخت نان و هم بی‌توجهی به ارزش نان و نداشتن الگوی صحیح مصرف توسط خانوادهها به ضایعات تبدیل میشود. گفتنی است در جامعه ما سالانه حدود ۲ میلیون تن ضایعات نان به دلیل اسراف و نداشتن الگوی صحیح مصرف به وجود میآید که این موضوع باعث هدر رفت حدود ۳۳ درصد نان تولیدشده در کشور میشود.
مصرف آب: گزارش های مسئولین حاکی از هدر رفت حدود ۵۵ درصد مصارف آب خانگی دارد. این در حالی است که کشور ما کشور پرآبی نیست و مسئولان ذیربط برای آوردن آب به منازل مردم چه هزینه های طاقت فرسایی را به بیت‌المال تحمیل می‌کنند و ما براثر ندانستن الگوی صحیح مصرف بیش از نیمی از آن را هدر می دهیم. بخش دیگری از هدر رفت آب در بخش کشت و مصارف صنعتی است که آمار‌ها همگی از فاصله زیاد این مصارف با استاندارد‌های جهانی حکایت دارد.
مصرف ميوه و تره بار: بر اساس آمار ارایه‌شده توسط فائو (سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد) رتبه نخست هدر رفت ضایعات محصولات میوه و تره‌بار به ایران اختصاص دارد. این سازمان میزان ضایعات محصولات کشاورزی ایران را در سال ۲۰۱۶ حدود ۳۵ درصد و در سال ۲۰۱۹ حدود ۳۰ درصد اعلام کرده است که این اعداد بیش از دو برابر میانگین جهانی است. به‌عبارت‌دیگر در کشور ما سالانه حدود ۴۰ میلیون تن محصولات کشاورزی به هنگام برداشت محصول و فرایند پس‌ازآن (حمل‌ونقل) از بین می‌رود! درحالی‌که برآورد‌های وزارت جهاد کشاورزی نشان می‌دهد ضایعات بخش کشاورزی و مواد غذایی سالانه قادر است چیزی بین ۱۶ تا ۱۸ میلیون نفر را سیر کند.
نکته قابل‌تأمل دیگر در ضایعات کشاورزی، میزان آبی است که با دور ریز این محصولات از دست می‌رود. به گفته مسئولان وزارت جهاد کشاورزی سالانه حدود ۹.۳ میلیارد مترمکعب آب همراه با ضایعات کشاورزی هدر می‌رود. هدر رفت این میزان آب همراه با دور ریز محصولات کشاورزی، در حالی صورت می‌گیرد که برای کشور خشکی مانند ایران، هر مترمکعب آب ارزش حیاتی دارد.
کارشناسان معتقدند زنجیره کاشت، داشت، برداشت و حتی فرایند توزیع محصول تا منازل در ایران برخلاف همه کشور‌های جهان دارای اشکالاتی است که خروجی آن جز تلفات و ضایعات محصولات چیز دیگری نمیتواند باشد برای مثال:
- وجود پنج تا شش واسط، دلال و سلف خر براي عرضه محصولات کشاورزي از مزرعه تا مصرف‌کننده، درحالي‌که در کشورهاي توسعه يافته اين توزيع با حداکثر يک تا دو واسط انجام مي‌شود .
- نبود بسته بندي و همچنين ناوگان حمل‌ونقل مناسب براي جلوگيري از فسادپذيري محصولات و انتقال سريع آنها به بازار مصرف .
- نبود انبارها و سردخانه‌هاي مخصوص نگهداري محصولات کشاورزي به هنگام عرضه زياد محصول
- نبود برنامه‌ريزي و اجراي الگوي مناسب کشت از سوي مسئولان ذيربط در حوزه کشاورزي در مناطق مختلف کشور
يادمان باشد کشور عزيزمان ايران در سخت ترين شرايط تحريم هاي ظالمانه قرار دارد حال با اين شرايط سخت و با اين حجم از دور ريز محصولات کشاورزي و غذايي و همچنين ضايعات و تلفات متعدد در حوزه هاي مختلف(آب ونان و انرژي و ...) همچنان برنامه هاي عملياتي و الزام آور براي اصلاح اين موارد وجود ندارد. باز يادمان نرود اصلاح الگوي مصرف هم توسط مسئولان و هم توسط آحاد مردم چيز جديدي نيست و اين موضوع بيش از ده سال است که توسط رهبر معظم انقلاب به‌عنوان يک اولويت تعيين و ابلاغ گرديده است.
ارسال نظر