قوی‌ترین شواهد علمی جهان برای نجات سه میلیارد مصرف کننده سوخت‌های بیوزیستی از خطر سرطان‌های گوارشی

به گزارش پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران بر اساس برآورد‌های سازمان بهداشت جهانی (WHO) هنوز سه میلیارد نفر در جهان آتش اجاق و بخاری خانه‌های های خود را برای پخت و پز و گرمایش با سوخت‌های زیست توده از جمله هیزم و فضولات حیوانی، نفت سفید یا ذغال سنگ روشن می‌کنند؛ این درحالی است که شواهد علمی نشان داده ترکیبات سرطانزای متعدد حاصل از احتراق این سوختها، قابلیت جذب از طریق دستگاه تنفسی و گوارش انسان را دارند.
آژانس بین المللی تحقیقات سرطان (IARC) وابسته به سازمان بهداشت جهانی، در سال ۲۰۱۰ با استناد به شواهد حاصل از مطالعات حیوانی و انسانی، احتراق ذغال سنگ در فضای بسته را در دسته عوامل سرطانزا طبقه بندی کرده که موجب افزایش خطر ابتلا به سرطان ریه می‌شود.
مصرف کنندگان خانگی سوخت‌های زیست توده، نفت سفید یا ذغال سنگ، حدود ۴۰ درصد جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند که درصد قابل توجهی از آن‌ها در کشور‌های کم درآمد و دارای درآمد متوسط قرار دارند. این مناطق که در آن‌ها میزان مواجهه افراد با انتشار ترکیبات آلاینده ناشی از احتراق سوخت‌های زیست توده در خانه و فضای بسته بیشتر است، جزو مناطقی هستند که بیشترین بار سرطان‌های گوارشی در جهان را به خود اختصاص می‌دهند
به رغم نگرانی‌ها از جمعیت گسترده مصرف کننده این نوع سوختها، اما، اطلاعات و شواهد موجود در زمینه «تاثیر مصرف سوخت‌های زیست توده در فضای سربسته با خطر ابتلا به سرطان‌های دستگاه گوارشی، محدود و اکثرا گذشته نگر بوده و جهان به مطالعات آینده نگر دقیق و وسیع برای اثبات این فرضیه، شدیدا نیاز داشت.
اکنون پس از ۱۰ سال انتظار برای درک جهانی قوی از «ارتباط مصرف سوخت‌های بیوزیستی در محیط خانه یا فضای سربسته با ابتلا به سرطان‌های گوارشی»، محققان ایرانی به سرپرستی دکتر رضا ملک زاده، رهبر و مجری اصلی مطالعه «کوهورت گلستان» قوی‌ترین و دقیق‌ترین شواهد علمی در این زمینه را به جهان ارائه کرده اند.



مطالعه بین المللی آینده نگر محققان ایرانی که در مجله معتبر بین المللی Environmental Health Perspectives منتشر شده، بر روی بیش از ۵۰ هزار فرد ۴۰ تا ۷۵ سال شرکت کننده در مطالعه بزرگ کوهورت گلستان انجام شده است؛ منطقه‌ای که از زمان‌های دور به دلیل بار بالای سرطان‌های گوارشی مورد توجه بوده و شرکت کنندگان در این مطالعه عمدتا از جمعیت ساکن روستا‌ها هستند که از ۴۰ سال پیش، عمدتا از نفت سفید و سوخت‌های بیوزیستی برای مصارف داخل خانه از جمله گرمایش و پخت و پز استفاده می‌کردند.
بررسی‌های مطالعه حاضر که شرکت کنندگان را به مدت بیش از ۱۰ سال پیگیری کرده است، نشان داد که هنوز سرطان‌های دستگاه گوارش با ۹۶۲ مبتلا طی این مدت (۵۹ درصد کل موارد سرطان در مردان و ۴۷ درصد کل موارد سرطان در زنان)، در صدر شایعترین سرطان‌های تشخیص داده شده در این جمعیت بودند.
پژوهشگران ایرانی و همکاران بین المللی آن‌ها در مطالعه خود، به ارتباط قوی بین مصرف سوخت‌های زیست توده (شامل هیزم و فضولات حیوانی) و نفت سفید در فضای خانه و خطر ابتلا به سرطان‌های دستگاه گوارش پی بردند. یافته‌های آن‌ها همچنین نشان داد با طولانی‌تر شدن مصرف این سوخت‌ها و بویژه با استفاده از بخاری‌های بدون دودکش مناسب، خطر ابتلا به چندین نوع از سرطان‌های دستگاه گوارشی افزایش معنی داری پیدا می‌کند.

دکتر رضا ملک زاده، رهبر و محقق اصلی مطالعه کوهورت گلستان و نویسنده ارشد مطالعه: حاضر گفت: احتراق سوخت‌های زیست توده و نفت سفید، باعث تولید چندین ترکیب سرطانزا از جمله هیدروکربن‌های آروماتیک چند حلقه ای، بنزن و فرمالدهید می‌شود که مطالعات نشان داده این ترکیبات قابلیت جذب از طریق دستگاه‌های تنفسی و گوارشی انسان را دارند.
معاون تحقیقات وزیر بهداشت افزود: مطالعات محدود انسانی انجام شده تا کنون، خطر ابتلا به سرطان را در بین مصرف کنندگان این نوع سوخت‌ها در فضای داخل خانه، ارزیابی کرده اند، اما اکثر این مطالعات گذشته نگر، کنترل -- موردی، با حجم نمونه کم و عمدتا بر روی سرطان‌های دستگاه تنفسی متمرکز بوده اند؛ علاو بر این شواهد علمی و مطالعات انسانی معتبر درباره ارتباط استفاده از این نوع سوخت‌ها با خطر ابتلا به سایر سرطان‌ها بویژه سرطان‌های دستگاه گوارشی که بیش از یک چهارم بروز و یک سوم مرگ و میر ناشی از کل سرطان‌ها را تشکیل می‌دهند، بسیار محدود بوده که از جمله دلایل آن نبود زیرساخت‌های پژوهشی قوی و کافی جهت بررسی این فرضیه در کشور‌ها و جمعیت‌هایی است که بیشترین بار این بیماری ها را دارا هستند.

رییس پژوهشکده بیماری های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به کاهش چشمگیر بروز و شیوع سرطانهای گوارشی در استان گلستان که تا بیست سال پیش دارای بالاترین میزان شیوع سرطان مری در جهان بود گفت: با بهبود اوضاع اقتصادی و اجتماعی و افزایش سطح سواد ساکنین بویژه زنان در استان گلستان طی دو دهه گذشته، تغییر محل زندگی افراد از آلاچیق و چادر به خانه، کاهش تماس با حیوانات، ورود یخچال به منازل، تغییراتی در سبک زندگی و افزایش مصرف میوه و سبزیجات تازه، دسترسی به آب لوله کشی و بهداشتی سالم و جایگزینی سوخت گاز طبیعی (کپسول یا گاز شهری) با سوخت های بیوزیستی (چوب و فضولات حیوانی) ، بروز سرطان مری در این منطقه از 100 در 100 هزار نفر به 20 در 100 هزار نفر رسید و یک پنجم کاهش یافت.

دکتر مهدی شیخ ، نویسنده اول مقاله نیز گفت: مطالعه ما، نخستین مطالعه آینده نگر و مبتنی بر جمعیت است که شواهد علمی محکمی در زمینه ارتباط استفاده از سوختهای زیست توده برای گرم کردن یا پخت و پز در محیط داخل خانه با افزایش خطر ابتلا به سرطانهای مری، معده و روده بزرگ را به دنیا ارائه کرده است.