بحران مدیریت؛ بحران محیط زیست / حل بحران محیط زیست با همکاری دولت و مجلس/ آتش سهل انگاری بر دامن محیط زیست

اینبار آتش به جان جنگل‌های زاگرس افتاد، وسعت آتش‌سوزی به قدری گسترده بود که دامن مراتع و جنگل‌های خائیز کهگیلویه و بویراحمد، معمولان پلدختر لرستان، بهاباد استان یزد، کوه سیاه دشتستان بوشهر، منطقه حفاظت شده بوزین و مره‌خیل بخش باینگان از توابع پاوه و سرپل ذهاب کرمانشاه و خوزستان را در برگرفته تا جایی که کنترل مهار آتش از دست خارج شد؛ این سوختن در آتش هر ساله با شروع فصل گرما امری عادی است نمی‌توانیم دنبال مسببان و عاملان این آتش سوزی باشیم.

در چند سال‌ اخیر هجوم ملخ‌ها، سیل، زلزله، باران و برف پیش بینی نشده، خشکسالی در کنار و درگیری کشور با ویروس کرونا همگی خواه و ناخواه یادآور فیلم‌های سینمایی تخیلی در دنیای حقیقی هستند که هریک به سهم خود نتیجه ضعف عملکرد در مواجه با بحران‌های محیط زیست را نشان می‌دهد که خسارات جبران ناپذیری به محیط زیست وارد کرده‌اند؛ در یک کلام حال محیط زیست کشور از شرایط گیاهی گرفته تا جانوری و دریایی مناسب نیست و این ناخشنودی محیط زیست و طبیعت مقدمه‌ای برای نابودی بشر است.

روزی به نام محیط زیست

تاریخچه روز جهانی محیط زیست به سال ۱۹۷۲ بر می‌گردد. در آن سال‌ها برای اولین بار، سازمان ملل متحد کنفرانسی را با موضوع انسان و محیط زیست در شهر استکهلم سوئد برگزار کرد. همزمان با برپایی این کنفرانس، مجمع عمومی سازمان ملل قطعنامه‌ای را تصویب کرد که منجر به تشکیل (UNEP برنامه محیط زیست سازمان ملل) شد، UNEP در سراسر جهان مراسم ویژه‌ای را به مناسبت این روز برگزار می‌نماید. مراسم این روز می‌تواند به اشکال مختلف باشد مثل راهپیمایی‌های خیابانی،همایش‌های دوچرخه سواری،نمایش، مسابقات نقاشی و مقاله نویسی در مدارس ، درختکاری ،‌فعالیت‌های مربوط به بازیافت ، پاک‌سازی و… با تمام این تفاسیر باید ببینیم نامگذاری روز ۱۵ خرداد به عنوان روز محیط زیست چه میزان در حفظ و نگهداری محیط زیست موثر بوده آیا فقط این نامگذاری یک گزینه فرمالیته در تقویم ملی ما است؟!

پیش بینی در مورد گرما و سرمای هوا و عواقبی که به دنبال دارد یکی از ابتدایی‌ترین برنامه‌های هر کشور برای حفظ محیط طبیعی و زندگی بشر است
هدف از نامگذاری چنین روزی جلب توجه عمومی به مسائلی است که محیط زیست را آلوده می‌کند. بارها در خبرها و مستندهای متفاوت عنوان کرده‌ایم که ایران به لحاظ آب و هوایی دارای چهار فصل آب و هوای متنوع است و چنین محیط زیستی با گونه‌هایی متفاوت حیوانی و گیاهی یک فرصت بزرگ برای هر کشوری محسوب می‌شود؛ آتش سوزی بیش از ۲۵۰ هکتار از جنگل‌ها و مراتع حفاظت‌شده کشور خبر ناخویشایندی که در میانه اخبار سیاسی، اقتصادی و معضلات اجتماعی کمی کمرنگ شد؛ سوختن چند روزه جنگل‌های زاگرس در سایه بی‌توجهی به شرایط اکوسیستمی کشور عذر بدتر از گناه است؛ پیش بینی در مورد گرما و سرمای هوا و عواقبی که به دنبال دارد یکی از ابتدایی‌ترین برنامه‌های هر کشور برای حفظ محیط طبیعی و زندگی بشر است.

به نام توسعه، کمر به نابودی محیط زیست نبندید

چند سالی می‌شود که نابودی محیط زیست به نام توسعه یافتگی تمام می‌شود تا جایی که این دست درازی بی مورد بشر به طبیعت باعث بروز مشکلاتی از قبیل شیوع بیماری‌های واگیردار در جهان شد، جنگل‌های که شبانه قربانی تیغ تیز اره‌های برقی می‌شوند و سفره‌های آب زیرزمینی به دلیل برداشت بیش از حد در حال خشک شدن هستند در این میان تالاب‌هایی که روی به سوی نابودی پیش می‌روند و فرسایش خاک را به همراه داشته در کنار آن بیابانی شدن بسیاری از مناطق سرسبز در بینابین تمرکز جمعیت در شهرها که آلودگی هوا را بحرانی کرده و صنایعی که رودخانه‌ها را آلوده کرده‌اند همگی نمونه‌هایی از دست آورد بشر توسعه یافته در طبیعت است و امیدواریم با نامگذاری چنین روزی به نام حفاظت از محیط زیست توسط انسان درصدد جبران تمام کم لطفی خود به محیط زیست هستیم.

آتش سوزی جنگل‌های زاگرس نمونه‌ای از این بی‌توجهی انسان است که در چند روز گذشته بسیاری از مسئولان و متولیان این حوزه را وادار به تلاش و تکاپوی برای یک اتفاق تکراری کرده است؛ سیدامیرحسین قاضی‌زاده‌هاشمی نایب رئیس مجلس شورای اسلامی در مورد آتش سوزی جنگل‌های زاگرس در نشست خبری خود می‌گوید: موضوع آتش سوزی جنگل‌ها مستندسازی و به دستگاه‌ها ابلاغ می‌‌شود همچنین اعزام نیروهای رسمی باید بدون طی تشریفات قانونی انجام شود و همچنین 4 نفر از نمایندگان ‌مأمور شوند که این موضوع را پیگیری کنند.

تمام محیط زیست جنگل نیست

این تنها نمونه‌ای از تخریب محیط زیست است که مربوط به جنگل‌ها می‌شود بخش عظیمی از این تخریب‌ها به آلودگی هوا، آلودگی آبها و مرگ آبزیان و حیوانات و خشکی تالاب‌ها و هجوم ریزگردها به کشور مرتبط می‌شود؛ بهمن افراسیابی، معاون حفاظت و امور اراضی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور در مورد نابودی جنگل‌ها تاکید می‌کند: حریق و آتش‌سوزی یکی از مهم‌ترین عوامل تهدیدکننده منابع طبیعی است در سایر کشورهای دنیا هم آتش‌سوزی وجود دارد که در دنیا سالانه بخشی از عرصه‌های منابع طبیعی و جنگل‌های دنیا طعمه حریق می‌شوند، در کشور ما به‌طور متوسط طی یک دوره 13 ساله حدود 16 هزار هکتار در سال طعمه حریق شده که بخش زیادی از آن جزو عرصه‌های مقطعی و چیزی حدود 4 هزار هکتار هم عرصه‌های جنگلی را شامل می‌شود.

از آب تا حیات

بخش بزرگی از حیات محیط زیست باز می‌گردد به ذخایر آبی، سفره‌های زیرزمینی و تالاب‌ها عیسی کلانتری رییس سازمان حفاطت محیط زیست کشور در مورد ذخایره آبی کشور می‌افزاید: شاخص بین المللی حداکثر بهره برداری از آب‌های تجدید پذیر در تمامی جهان مثل آب باران و برف تبخیر باید ۴۰ درصد باشد، متوسط ۱۰ سال گذشته در ایران ۱۰۰ میلیارد متر مکعب بوده است؛ کشوری اگر می‌خواهد حقوق نسل‌های آینده را حفظ کند نباید بیش از ۴۰ درصد استفاده کند و در ایران برای تحقق این رقم باید حداکثر ۴۰ میلیارد متر مکعب آب در سال در بخش کشاورزی، صنعت، آشامیدنی، خدمات و بهداشت مصرف شود اما هم اینک در کشوربالا ۹۰ میلیارد متر مکعب آب مصرف می‌شود، ناگفته نماند شیوع کرونا در کشور عاملی بر افزایش مصرف منابع آبی کشور هم شده است.

مهدی اسماعیلی نماینده مردم میانه در مجلس یازدهم در مورد تخریب محیط زیست به خانه ملت می‌گوید: هر ساله شاهد تخریب محیط زیست به گونه‌های متفاوت هستیم از آتش سوزی جنگل‌ها تا خشکی تالاب‌ها هریک علاوه بر خسارات مالی گسترده خسارات جانی هم به همراه داشته به گونه‌ای که در آتش سوزی اخیر جنگل‌های زاگرس تعداد بسیاری ازحیوانات و گونه‌های گیاهی نایاب از بین رفتند که گاهی باز گردان آنها با وجود هزینه مالی فراوان امکان پذیر نیست.

نبود برنامه ریزی در حفاظت از محیط زیست بزرگترین عامل تخریب محیط زیست است، این بی‌توجهی به ثروت عظیم خدادادی جای تامل دارد، محیط زیستی می‌تواند یک منبع درآمد برای کشور باشد
نماینده مردم میانه در ادامه تاکید می‌کند: نبود برنامه ریزی در حفاظت از محیط زیست بزرگترین عامل تخریب محیط زیست است، این بی‌توجهی به ثروت عظیم خدادادی جای تامل دارد، محیط زیستی می‌تواند یک منبع درآمد برای کشور باشد، که متاسفانه امروزه زیر سایه بی‌توجهی مسئولان و متولیان امر در معرض نابودی قرار گرفته است، به محض تشکیل فراکسیون کشاورزی و محیط زیست در مجلس یازدهم بدون شک موضوع محیط زیست و آسیب‌های آن در راس پیگیری نمایندگان قرار می‌گیرد .

فرهنگ حفاظت از محیط زیست را پررنگ کنیم

اسماعیلی در ادامه مشکلات معیشتی بشر را عاملی بر تخریب محیط زیست می‌داند و می‌افزاید: بخشی از تخریب محیط زیست مربوط به معیشت بشر است، زمانی که ابتدایی‌ترین نیاز انسان‌ها برآورده نشود، محیط زیست از قاچاق چوب تا شکار غیرقانونی حیوانات در امان نخواهد بود، دست درازی به طبیعت بدون توجه به خسارات وارده هزینه‌های زیادی به دنبال خواهد داشت؛ بر همین اساس باید حفاظت از محیط زیست به گونه‌ای برنامه ریزی شود که بشر در پی نیازهای اولیه به طبیعت آسیب وارد نکند، فرهنگ‌سازی در جهت حفاظت از محیط زیست از طریق رسانه ملی و مدارس بهترین گزینه در جهت حفاظت از محیط زیست است که نهادینه کردن فرهنگ حفاظت از منابع طبیعی وظیفه انسانی است.

وی در مورد جهانی شدن منابع طبیعی به خبرنگار خانه ملت می‌گوید: جهانی شدن منابع و ثروت‌های طبیعی تا زمانی که از آنها حفاظت نشود بی‌فایده است، برهمین اساس اگر قرار است ثروت‌های طبیعی جهانی شود باید در راستای حفظ و نگهداری آنها برنامه مناسبی در نظر گرفته شود.

حفاظت محیط زیست از واجبات است

اسماعیلی نماینده مردم در مجلس یازدهم یاد آور شد: حفاظت از محیط زیست از واجبات است هر میزان بشر امروزه از منابع طبیعی و محیط زیست حمایت کند این تلاش او به خودش باز می‌گردد، به فرض مثال آلودگی هوا، بی‌آبی تالاب‌ها، جنگل خواری، گرد و غبارها و هزاران مشکلی که در طبیعت ایجاد می‌شود بازگشت آن زنجیروار به سمت خودت بشر است اگر قرار باشد پروژه‌ای عمرانی توسط اشخاص حقیقی و حقوقی انجام پذیرد باید به گونه‌ای اجرایی شود که ضربه‌ای به محیط زیست وارد نکند.

ریل گذاری در مسیر حفاظت از محیط زیست

در ادامه معین الدین سعیدی نماینده مردم چابهار در مجلس یازدهم در مورد حفاظت از محیط زیست به خانه ملت می‌گوید: اگر به مولفه‌های توسعه پایدار آشنا باشیم، در توسعه پایدار را تنها در رسیدن به سود اقتصادی ملاک قرار نمی دهیم؛ در کنار آن از تمام ابعاد حوزه فرهنگ و هنر گرفته تا مسائل اجتماعی و زیست محیطی جزو مولفه‌های توسعه پایدار مد نظر قرار می‌دهیم ، متاسفانه در جامعه ما نگاه به محیط زیست نگاهی کلیشه‌ای بوده و در حد شعار باقی مانده است، باید در این راستا ریل گذاری لازم مورد توجه قرار بگیرد؛ بدون شک یکی از اولویت‌های مجلس یازدهم ورود به مشکلات زیست محیطی خواهد بود.

منتخب مردم چابهار می‌افزاید: آتش سوزی جنگل‌ها علی‌الخصوص جنگل‌های کشور دور ازانتظار نیست، گرم شدن هوا عاملی بر آتش سوزی جنگل‌ها می‌شود ، اما عکس العمل متولیان امر در مقابله با چنین بحرانی در محیط زیست بسیار اهمیت دارد؛ پیش‌بینی چنین اتفاقاتی در کشوری که آب وهوای خشک دارد کار سختی نیست و برنامه ریزی در مورد چنین بحران‌های باید از قبل مورد توجه قرار می‌گرفت تا هر از چند گاهی شاهد چنین رویدادهای ناخوشایندی در کشور نباشیم.

رشد جمعیت تهدیدی برای محیط زیست

جهان با هشت میلیارد جمعیت و با ظرفیت‌های محدود به شدت در حال تهدید شدن از سوی انسان است، تخریب محیط زیست موجب مهاجرت‌های بزرگ در جهان شده است؛ سعیدی در این راستا تاکید می‌کند: از گذشته‌های دور انسان به صورت تئوریک و سنتی رفتارهای دوستانه‌ای با طبیعت داشته بهره برداری از طبیعت به میزان نیاز خود بوده است با رشد تکنولوژی این بهره برداری مسیر دیگری را در پیش گرفت، تا جایی که شاهد آسیب رساندن انسان به محیط زیست هستیم، افزایش جمعیت کره زمین همیشه به ضرر طبیعت نیست مشروط به اینکه نگاه بشر به طبیعت فقط جنبه اقتصادی به همراه نداشته باشد.

محیط زیست نمی‌تواند در برابر ایجاد فرصت‌های شغلی بی تفاوت باشد اما خلق فرصت‌های شغلی و ایجاد ثروت نیز نباید مخرب محیط زیست باشد
گروهی از فعالان محیط زیست بر این باور هستند؛ که پروژه‌های عمرانی عاملی بر تخریب محیط زیست است، کلانتری با بیان اینکه برای رونق تولید و ایجاد اشتغال نیازمند سرمایه گذاری هستیم در این راستا می‌گوید: در کشور بیش از سه میلیون تن دانش آموخته بیکار داریم که حاکمیت و ملت مکلف به ایجاد اشتغال و درآمد برای این افراد هستند، محیط زیست نمی‌تواند در برابر ایجاد فرصت‌های شغلی بی تفاوت باشد اما خلق فرصت‌های شغلی و ایجاد ثروت نیز نباید مخرب محیط زیست باشد در کنار هم توسعه پایدار را رقم می زنند.

اجرای طرح‌های عمرانی با برنامه

نماینده مردم در مجلس یازدهم در این خصوص به خبرنگار خانه ملت می‌گوید: اجرای مطالعات زیست محیطی و پیوسته در محیط زیست می‌تواند بهترین راه حل در جهت انجام پژوهش‌های عمرانی باشد؛ هر کشوری در کنار انجام چنین پروژه‌های باید مانع از تخریب محیط زیست باشد، گاهی در اجرای این طرح‌ها حتی سازمان محیط زیست مظلوم واقع می‌شود، باید اجرای طرح‌های عمرانی با برنامه‌های بلندمدت و کوتاه مدت مد نظر قرار بگیرند تا مانع از تخریب محیط زیست شود .

بهره برداری از طبیعت بدون ضربه زدن به طبیعت

وی در ادامه یادآور شد: اقتصاد سبز در سال‌های اخیر در بیشتر کشورهای جهان در راستای حفاظت از محیط زیست مورد توجه قرار گرفته است، بهره برداری از طبیعت باید به گونه‌ای باشد که به طبیعت ضربه نزنیم از طرفی باید واقعیت‌های جامعه کنونی را درک کنیم؛ شاید تاکید بر اقتصاد سبز با شرایطی که کشور دارد چندان پاسخ موثری نباشد. براساس مولفه‌های توسعه پایدار بین سه مقوله اصلی انسان، محیط زیست و شرایط اقتصادی نسبت درستی انتخاب شود تا شاهد آسیب چرخه محیط زیست در کشور نباشیم.

در پایان باید بگویم؛ چند سالی می‌شود که اتفاقات ناخوشایندی پیرامون محیط زیست کشور پرسه می‌زند از آتش سوزی جنگل‌ها تا بیابانی شدن مناطق سرسبز کشور ،تنش کم آبی و انتقال آب دریای خزر، مرگ حیوانات و... همه و همه در دوره‌ای از زمان در جای خود چالش‌های بحث برانگیزی بودند و هریک نگرانی‌هایی را به دنبال داشته است به نظر می‌رسد نقش مدیریت بحران در کاهش چنین آسیب‌هایی کمی کمرنگ و دچار ناکارآمدی شده است که امروزه شاهد اتفاقات ناخوشایند در راستای حفاظت از محیط زیست هستیم، با چنین شرایطی همچنان باید امیدوار به روزی بود که تغییر سیاست‌ها به کاهش فشار بر منابع طبیعی ختم شود؛ امیدواریم مجلس یازدهم با همکاری دولت و برنامه ریزی درصدد کاهش آثار تخریبی محیط زیست باشد./