زیبایی از نظر "علامه جعفری"

درباره ي زيبايي دو نظريه ي جداگانه وجود دارد ‌:عده اي مي گويند زيبايي خارج از وجود انسان داراي واقعيّت است ؛‌يعني واقعيّتي اب‍‍ژكتيو دارد . آن تابلو است كه زيباست ؛ آن صدا است كه زيباست ، آن جمال است كه زيباست ، و بالاخره ،‌زيبايي منهاي وجود انسان خود بخود داراي واقعيّت است. در مقابل ؛‌عده اي نيز مي گويند كه زيبايي اصلاً يكي از علامات استغناي ذات بشري است ۀ اين نظريه ،‌هم در بين متفكران ما و هم در ميان مغرب زميني ها وجود دارد . شخصي به نام گاستالا مي گويد :‌" زيبايي در جهان عيني وجود ندارد ؛‌ بلكه از علائم استغناي ذات بشري است " استدلالي كه اينها دارند قابل توجه است .؛ مي گويند : اگر در مغز ما كوچكترين تصرفي انجام شود و يا كوچك ترين تغييري در ديد ما راه پيدا كند ؛‌ ديگر زيبا نخواهيم دانست آنچه را كه تا لحظه قبل ؛قايل به زيبايي آن بوديم .

اگر آرام آرام از دسته گل دور بشويد ، رفته رفته ديگر جز شبحي از آن نخواهيد ديد . اگر ميكروسكوپي در دست بگيريد و به ميدان زيباترين نمودها نزديك شويد ،‌جايي خواهيد رسيد كه ممكن است وحشت زده شويد از آنچه در ميكروسكوپ مي بينيد . سال ها قبل ، وقتي آپلو در ماه نشست و به زمين بازگشت ، سرو صدا ها بلند شد كه ماه هم تا حال بيهوده هنرمندها را مشغول خود كرده بود، چه زيبايي دارد اين ماه كه سنگ هاي آن شبيه به سنگ پاست ؟ اگر يادتان باشد ؛‌كسي به اين مساله جوابي نداد ؛ حال آنكه جوابي به زيبايي ماه دارد . جواب اين است كه در زيبايي ها مساله ديد و فاصله ها مطرح است .

شما اگر زيباترين آهنگ ها را از يك فاصله ي دور بشنويد و يا زيباترين نمودها را از فاصله اي بسيار دور و يا از فاصله اي بسيار نزديك نگاه كنيد ، خوب ؛‌معلوم است كه زيبايي آن در هم مي ريزد .

ماه الان زيباست و تا ابد هم براي من خاك نشين با اين وسيله ي ديد كه دارم ،‌زيبا خواهد بود ؛‌ و اين ها بدين مطلب توجه نداشتند . بيچاره آن هايي كه باورشان شده بود و مي گفتند :‌عجب ؛‌ماه را هم از دست شعرا گرفتند ! خير ،‌ماه همان ماه است ،‌اما براي من كه در زمين هستم :
ماه تابان به جز از خوبي و ناز
چه نمانيد چه پسندد چه كند ؟
آفتاب از ندهد تابش و نور
پس بدين نادره گنبد چه كند ؟

ماه زيباست ؛ اما براي من ؛‌نه براي كسي كه در ماه نشسته باشد . تصور كنيد شبي را كه آسمان صاف است و ماه تدريجاً از پشت درخت ها بالا مي آيد و بر زمين مي تابد . اين منظره انسان را از خود مي ربايد و به عظمت زيبايي متصل مي كند . اگر چه انسان بداند كه سنگ هاي ماه شبيه سنگ پاست . در يكي از كشورهاي مغرب زمين ، در يك كنفرانس فيزيك دان ها ، بعد از اتمام جلسه يك از آن ها فرياد زد : مرده باد نيوتن ! همه بهتشان برد .

آنگاه توضيح داد كه ما فرزندان آدم ،‌رنگين كماني داشتيم كه اوقات معيني در آسمان ظاهر مي شد و رنگ هاي زيبايي داشت . مي نشستيم ، به آن چشم مي دوختيم و احساساتمان گل مي كرد . اين آقا آمد و با مباحث مربوط به تجزيه و انكسار نور گفت كه طول موج رنگ هاي رنگينكمان ،‌شامل طيفي است از 400 تا 700 ميلي ميكرون ....و نتيجه اينشد كه ما ديگر وقتي به قوس قزح مي نگريم ،‌آن ارقام را تداعي مي كنيم ،‌ ميلي ميكرون كه زيبايي ندارد .

(علامه محمدتقی جعفری)