.svg)
"خانواده ایرانی به سختی به سامان می‌رسد"
کمیته نظریه و روش انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات با همکاری جهاد دانشگاهی دانشکده علوم اجتماعی تهران میزگرد خانواده ایرانی را در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار کرد.
به گزارش مهرخانه: کمیته نظریه و روش انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات با همکاری جهاد دانشگاهی دانشکده علوم اجتماعی تهران روز دوشنبه 18 اردیبهشت ماه، میزگرد خانواده ایرانی را در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران با حضور دکتر تقی آزاد ارمکی، رئیس انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات؛ دکتر عباس کریمی عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران و دکتر شکوه نوابی نژاد عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت معلم برگزار کرد.
در این میزگرد درباره مدل مدیریت خانواده سخن گفته شد. دکتر کریمی درباره اختصاص سرپرستی خانواده به مردان دو علت را با توجه به قرآن ذکر کرد؛ یکی توانایی بیشتر مرد در تصمیم گیری های اجتماعی و دیگر تعهد امساک. ایشان هم چنین گفت مرد و زن باید به صورت مشاورتی تصمیم بگیرند و اگر مرد و زن بخواهند از حقوق خود عدول کنند پای نفر سومی به خانواده باز می شود که آن هم قاضی است. ایشان گفتند بنیان مدیریت خانواده ایرانی- اسلامی مشارکتی است و باید مواد حقوقی دو پهلو، شفاف شوند؛ مانند این که مرد هر وقت می خواهد می تواند زنش را طلاق دهد. در حالی که بار حقوقی این حرف چنین نیست و چنین اجرا نمی شود و باید خسارت پرداخت کند. ایشان اشاره کرد که در بحث طلاق شاهد تحولی هستیم.
دکتر نوابی نژاد در ادامه بحث دکتر کریمی گفت: امروز زنان علاوه بر خانه داری و مدیریت کلان خانواده به فعالیت های اجتماعی هم اشتغال دارند و مشاورت برای مدیریت خانوادگی به نظر من نیز صحیح است. ایشان سوالی از تفسیر الرجال قوامون علی النساء که دکتر کریمی مطرح کرد، پرسید و گفت: آیا اگر زنان هزینه خانواده را تامین کنند و با تحصیلات بالای خویش بتوانند عاقلانه تصمیم بگیرند، می توان گفت دیگر این سرپرستی از مرد سلب خواهد شد؟ او اضافه کرد: من قوانین اسلام را بسیار کلان تر و جامع تر می بینم و به نظر من علمای دانشگاهی و حوزوی باید به تعریف وضعیت خانواده امروز بپردازند چرا که امروزه زنان همپای مردان در تامین اقتصاد خانواده فعال هستند.
وی افزود: مسئله ازدواج و طلاق در ایران یک بحران واقعی است و قوانین حمایتی قوی برای اعضای خانواده وجود ندارد و مهریه های بالای غیر منطقی جایگزین آن شده است. این امر باعث شده که زندگی به یک معامله تجاری تبدیل شود. ایشان همچنین نقدی به قانون 110 سکه تصویبی جدید وارد کرد و گفت: بعضی از آقایان اموال خود را قبل از طلاق به اسم دیگران می کند تا از مهریه دادن فرار کند. در نتیجه دست خانم ها به هیچ قانونی بند نیست.
دکتر آزاد ارمکی در ادامه مفروضاتی درخصوص خانواده ایرانی مطرح کرد و گفت: باید مفروضات خود را درباره خانواده ایرانی تصحیح کنیم. او گفت: مفروض اول آن است که خانواده اولین و ماندگار ترین نهاد اجتماعی است و نمی دانم چقدر می توان این مفروض را مفروضی جدی گرفت. آیا واقعا خانواده ماندگار تر است. انگار خود این مفروض، نقیض خود را دارد و آن که اولین است اتفاقا فروپاشیش زود تر رخ می دهد. وقتی جامعه تغییر می کند، ابتدا خانواده تغییر می کند. به عنوان مثال جامعه در حوزه اقتصاد خیلی تغییر نمی کند بلکه در حوزه خانواه متغیر تر است. مفروض دوم آن است که خانواده پدیده مستقلی است و خودسامان یابنده است اما ما می بینیم که بر خانواده نظارت، کنترل و دخالت بسیاری وجود دارد. نهاد های بسیاری مانند دولت، دین، سیاست و اقتصاد و همچنین جامعه شناسان و روان شناسان و حقوق دانان همه بر خانواده نظارت و کنترل دارند و این باعث می شود که خانواده از وظایف خود استعفا دهد.
ارمکی افزود: خانواده در ایران به لحاظ فرم سنتی و به لحاظ محتوا مدرن است و ساختار خانواده تغییر کرده است و در ایران تنها زنان معترض نیستند بلکه مردان و زنان هر دو معترضند و عبارت زن ذلیل در حقیقت اعتراض شبه زنانه مردان است علیه زنان. خانواده "فمنایز" شده است و مردان شبیه زنان شده اند. این ها همه نشان دهنده از جاکندگی خانواده است و ممکن است خانواده زمین بخورد.
وی افزود: باید دانست خانواده ایرانی به سامان می شود اما این اتفاق سخت خواهد افتاد و باید درونی انجام شود، یعنی باید تجریه خانواده ایرانی خودش را نشان دهد و شفاف کند. باید رفتار خانواده ایرانی معنای حقوقی پیدا کند. وقتی معنای حقوقی رفتار خانواده ایجاد شود، سامان اجتماعی ایجاد می شود و این معنای حقوقی از دین خواهد آمد و رابطه زیست زن و مرد و فرزند را در یک خانواده سهولت می بخشد.
در ادامه دکتر کریمی گفت: من عاطفه را در مقابل منطق نمی دانم. عاطفی بودن را برابر با منطقی بودن نمی دانم و منظور من آن است که روحیه مرد بیشتر کارکرد بیرونی دارد و بیشتر آماده شده است تا خانواده را در مصاف با مشکلات بیرونی اداره کند.
وی افزود: اگر ما می گوییم الرجال قوامون علی النساء این حقی است به عنوان آخرین راه حل تا بتوانند به تصمیم برسند. تصمیم نهایی را مرد می گیرد و این حق ها حق کارکردی هستند و حق شخصی نیستند. این حقی است برای خدمت به خانم ها و معنای تسلط زورگویانه را نمی دهد و اگر مرد تصمیمی گرفت که بر خلاف مصلحت خانواده است، می تواند از طریق دادگاه مورد اعتراض قرار گیرد.
ایشان به خلا هایی که می بایست در لایحه حمایت از خانواده لحاظ شود اشاره کرد و گفت: من از این بابت متاسفم که این خلا ها دیده نشده است. به عنوان مثال اگر زنی عسر و حرج داشته باشد می تواند بدون داشتن حق وکالت، طلاق بگیرد اما عسر و حرج معنای مشخصی ندارد و به سلیقه هر قاضی متفاوت است. لذا باید روشن شود عسر و حرج در جامعه امروزی ما چگونه است. شاید در جامعه امروز عدم تمایل جنسی زن به مرد نیز از مصادیق عسر و حرج باشد.
وی در ادامه درخصوص مطالعات بین رشته ای و ضرورت ایجاد این رشته گفت: قرار شد مطالعات خانواده به وجود بیاید و روانشناسی و حقوق و جامعه شناسی خوانده شود و این یک رشته بین رشته ای باشد، اما خودش به عنوان رشته خاص ادامه پیدا کرد و نتوانست خاصیت بین رشته ای خود را حفظ کند.
در ادامه سوالی از طرف یکی از شرکت کنندگان دانشجو با این عنوان مطرح شده که آیا ازدواج موقت باعث از بین رفتن نهاد خانواده ایرانی می شود یا خیر .
دکتر آزاد در جواب به این سوال گفت: باید برای جواب به این نوع سوال پیش فرض ها را بررسی کرد. مشکل، پیوسته شدن فرد به خانواده است یعنی خیمه زدن کسی در کنار خانواده ای که سقفش در حال ریختن است و عامل این پیوستار خود فرد، خانواده و نظام سیاسی است. باید برای این ماجرا فکری کرد که چگونه می شود فرد به خانواده وابسته بماند. روابط جنسی خارج از خانواده، بحث ازدواج موقت به خاطر خیمه زدن فرد کنار خانواده است و باید فلسفه اجتماعی لطیف تر و با معنا تری در ایران تدوین شود.
دکتر کریمی در پاسخ به این سوال گفت: من از نهاد نکاح منقطع دفاع می کنم و باید بگویم که این نهاد برای آن به وجود آمده است که دوست گیری مخفیانه نباشد. بر اساس آیه و لا متخذی اخدان. لذا این نهاد برای سامان دادن به روابط جنسی و جلوگیری از مخفی کاری در روابط جنسی است و دنبال ترویج نکاح منقطع نبوده، بلکه آن را قانون مند کرده است.
دکتر نوابی نژاد درباره نکاح موقت از زاویه حصار امن خانواده و احساس آرامش اعضای خانواده به این نهاد نگاه کرد و گفت: تمام کسانی که سراغ این نوع نکاح می روند به علت ناتوانی جنسی همسرانشان نیست و این تعداد نا محدود نکاح موقت موجود برای یک مرد اثر سوء در آرامش روح و روانی خانواده می گذارد. آسیب این نوع روابط بر خانواده ها وحشتناک است و موارد بسیاری از خانواده ها به دلیل روابط این چنینی مرد، در آستانه از هم پاشیدگی هستند. مسئله ای هست که قلب مرا به درد می آورد و آن روابطی است که برخی زنان برای انتقام گرفتن از مردانشان دچارش هستند. من اکنون خانواده را در حال بحران و در حال اضمحلال می دانم.
دکتر کریمی از اعضای میزگرد خواست جایگزینی برای ازدواج موقت عنوان کنند و انتقاد کرد که مشکل کنونی ازدواج موقت پنهان کاری است که اسلام از آن نهی کرده و مبنا این نیست که ازدواج های زود گذر بر مبنای هوس رانی اتفاق بیفتد بلکه راه حلی برای یک سری مشکلات خانواده است و نمی تواند سوء استفاده عده کمی، قانون کلی را حذف کند.
دکتر کریمی درباره لزوم آموزش حقوق در مدارس گفت: البته حقوق باید زمانی وارد زندگی شود که دیگر اخلاق جواب نمی دهد.
در ادامه دکتر آزاد درخصوص دو نگاه در بحث های اجتماعی گفت: یکی نگاه فقهی و حقوقی که از باید ها صحبت می کند و دیگر نگاه روانشناختی و اجتماعی که از واقعیت ها صحبت می کند و هر دو نیز درست است. ما هنوز مشکلات دیگر را حل نکرده ایم و ازدواج موقت از مسائل دارای درجه اول اهمیت برای ما نیست.
دکتر نوابی نژاد در خاتمه در خصوص آموزش دختران و پسران برای زندگی خانوادگی گفت: دختر و پسر هیچ آموزشی برای ورود به زندگی اجتماعی نمی بیند و ما اولویت ها را در جامعه گم کرده ایم. آموزش عملی و بحث و نشست را برای جوانان برگزار نمی کنیم.
این میزگرد در برنامه های آتی اردیبهشت از شبکه چهار سیما پخش خواهد شد.
در این میزگرد درباره مدل مدیریت خانواده سخن گفته شد. دکتر کریمی درباره اختصاص سرپرستی خانواده به مردان دو علت را با توجه به قرآن ذکر کرد؛ یکی توانایی بیشتر مرد در تصمیم گیری های اجتماعی و دیگر تعهد امساک. ایشان هم چنین گفت مرد و زن باید به صورت مشاورتی تصمیم بگیرند و اگر مرد و زن بخواهند از حقوق خود عدول کنند پای نفر سومی به خانواده باز می شود که آن هم قاضی است. ایشان گفتند بنیان مدیریت خانواده ایرانی- اسلامی مشارکتی است و باید مواد حقوقی دو پهلو، شفاف شوند؛ مانند این که مرد هر وقت می خواهد می تواند زنش را طلاق دهد. در حالی که بار حقوقی این حرف چنین نیست و چنین اجرا نمی شود و باید خسارت پرداخت کند. ایشان اشاره کرد که در بحث طلاق شاهد تحولی هستیم.
دکتر نوابی نژاد در ادامه بحث دکتر کریمی گفت: امروز زنان علاوه بر خانه داری و مدیریت کلان خانواده به فعالیت های اجتماعی هم اشتغال دارند و مشاورت برای مدیریت خانوادگی به نظر من نیز صحیح است. ایشان سوالی از تفسیر الرجال قوامون علی النساء که دکتر کریمی مطرح کرد، پرسید و گفت: آیا اگر زنان هزینه خانواده را تامین کنند و با تحصیلات بالای خویش بتوانند عاقلانه تصمیم بگیرند، می توان گفت دیگر این سرپرستی از مرد سلب خواهد شد؟ او اضافه کرد: من قوانین اسلام را بسیار کلان تر و جامع تر می بینم و به نظر من علمای دانشگاهی و حوزوی باید به تعریف وضعیت خانواده امروز بپردازند چرا که امروزه زنان همپای مردان در تامین اقتصاد خانواده فعال هستند.
وی افزود: مسئله ازدواج و طلاق در ایران یک بحران واقعی است و قوانین حمایتی قوی برای اعضای خانواده وجود ندارد و مهریه های بالای غیر منطقی جایگزین آن شده است. این امر باعث شده که زندگی به یک معامله تجاری تبدیل شود. ایشان همچنین نقدی به قانون 110 سکه تصویبی جدید وارد کرد و گفت: بعضی از آقایان اموال خود را قبل از طلاق به اسم دیگران می کند تا از مهریه دادن فرار کند. در نتیجه دست خانم ها به هیچ قانونی بند نیست.
دکتر آزاد ارمکی در ادامه مفروضاتی درخصوص خانواده ایرانی مطرح کرد و گفت: باید مفروضات خود را درباره خانواده ایرانی تصحیح کنیم. او گفت: مفروض اول آن است که خانواده اولین و ماندگار ترین نهاد اجتماعی است و نمی دانم چقدر می توان این مفروض را مفروضی جدی گرفت. آیا واقعا خانواده ماندگار تر است. انگار خود این مفروض، نقیض خود را دارد و آن که اولین است اتفاقا فروپاشیش زود تر رخ می دهد. وقتی جامعه تغییر می کند، ابتدا خانواده تغییر می کند. به عنوان مثال جامعه در حوزه اقتصاد خیلی تغییر نمی کند بلکه در حوزه خانواه متغیر تر است. مفروض دوم آن است که خانواده پدیده مستقلی است و خودسامان یابنده است اما ما می بینیم که بر خانواده نظارت، کنترل و دخالت بسیاری وجود دارد. نهاد های بسیاری مانند دولت، دین، سیاست و اقتصاد و همچنین جامعه شناسان و روان شناسان و حقوق دانان همه بر خانواده نظارت و کنترل دارند و این باعث می شود که خانواده از وظایف خود استعفا دهد.
ارمکی افزود: خانواده در ایران به لحاظ فرم سنتی و به لحاظ محتوا مدرن است و ساختار خانواده تغییر کرده است و در ایران تنها زنان معترض نیستند بلکه مردان و زنان هر دو معترضند و عبارت زن ذلیل در حقیقت اعتراض شبه زنانه مردان است علیه زنان. خانواده "فمنایز" شده است و مردان شبیه زنان شده اند. این ها همه نشان دهنده از جاکندگی خانواده است و ممکن است خانواده زمین بخورد.
وی افزود: باید دانست خانواده ایرانی به سامان می شود اما این اتفاق سخت خواهد افتاد و باید درونی انجام شود، یعنی باید تجریه خانواده ایرانی خودش را نشان دهد و شفاف کند. باید رفتار خانواده ایرانی معنای حقوقی پیدا کند. وقتی معنای حقوقی رفتار خانواده ایجاد شود، سامان اجتماعی ایجاد می شود و این معنای حقوقی از دین خواهد آمد و رابطه زیست زن و مرد و فرزند را در یک خانواده سهولت می بخشد.
در ادامه دکتر کریمی گفت: من عاطفه را در مقابل منطق نمی دانم. عاطفی بودن را برابر با منطقی بودن نمی دانم و منظور من آن است که روحیه مرد بیشتر کارکرد بیرونی دارد و بیشتر آماده شده است تا خانواده را در مصاف با مشکلات بیرونی اداره کند.
وی افزود: اگر ما می گوییم الرجال قوامون علی النساء این حقی است به عنوان آخرین راه حل تا بتوانند به تصمیم برسند. تصمیم نهایی را مرد می گیرد و این حق ها حق کارکردی هستند و حق شخصی نیستند. این حقی است برای خدمت به خانم ها و معنای تسلط زورگویانه را نمی دهد و اگر مرد تصمیمی گرفت که بر خلاف مصلحت خانواده است، می تواند از طریق دادگاه مورد اعتراض قرار گیرد.
ایشان به خلا هایی که می بایست در لایحه حمایت از خانواده لحاظ شود اشاره کرد و گفت: من از این بابت متاسفم که این خلا ها دیده نشده است. به عنوان مثال اگر زنی عسر و حرج داشته باشد می تواند بدون داشتن حق وکالت، طلاق بگیرد اما عسر و حرج معنای مشخصی ندارد و به سلیقه هر قاضی متفاوت است. لذا باید روشن شود عسر و حرج در جامعه امروزی ما چگونه است. شاید در جامعه امروز عدم تمایل جنسی زن به مرد نیز از مصادیق عسر و حرج باشد.
وی در ادامه درخصوص مطالعات بین رشته ای و ضرورت ایجاد این رشته گفت: قرار شد مطالعات خانواده به وجود بیاید و روانشناسی و حقوق و جامعه شناسی خوانده شود و این یک رشته بین رشته ای باشد، اما خودش به عنوان رشته خاص ادامه پیدا کرد و نتوانست خاصیت بین رشته ای خود را حفظ کند.
در ادامه سوالی از طرف یکی از شرکت کنندگان دانشجو با این عنوان مطرح شده که آیا ازدواج موقت باعث از بین رفتن نهاد خانواده ایرانی می شود یا خیر .
دکتر آزاد در جواب به این سوال گفت: باید برای جواب به این نوع سوال پیش فرض ها را بررسی کرد. مشکل، پیوسته شدن فرد به خانواده است یعنی خیمه زدن کسی در کنار خانواده ای که سقفش در حال ریختن است و عامل این پیوستار خود فرد، خانواده و نظام سیاسی است. باید برای این ماجرا فکری کرد که چگونه می شود فرد به خانواده وابسته بماند. روابط جنسی خارج از خانواده، بحث ازدواج موقت به خاطر خیمه زدن فرد کنار خانواده است و باید فلسفه اجتماعی لطیف تر و با معنا تری در ایران تدوین شود.
دکتر کریمی در پاسخ به این سوال گفت: من از نهاد نکاح منقطع دفاع می کنم و باید بگویم که این نهاد برای آن به وجود آمده است که دوست گیری مخفیانه نباشد. بر اساس آیه و لا متخذی اخدان. لذا این نهاد برای سامان دادن به روابط جنسی و جلوگیری از مخفی کاری در روابط جنسی است و دنبال ترویج نکاح منقطع نبوده، بلکه آن را قانون مند کرده است.
دکتر نوابی نژاد درباره نکاح موقت از زاویه حصار امن خانواده و احساس آرامش اعضای خانواده به این نهاد نگاه کرد و گفت: تمام کسانی که سراغ این نوع نکاح می روند به علت ناتوانی جنسی همسرانشان نیست و این تعداد نا محدود نکاح موقت موجود برای یک مرد اثر سوء در آرامش روح و روانی خانواده می گذارد. آسیب این نوع روابط بر خانواده ها وحشتناک است و موارد بسیاری از خانواده ها به دلیل روابط این چنینی مرد، در آستانه از هم پاشیدگی هستند. مسئله ای هست که قلب مرا به درد می آورد و آن روابطی است که برخی زنان برای انتقام گرفتن از مردانشان دچارش هستند. من اکنون خانواده را در حال بحران و در حال اضمحلال می دانم.
دکتر کریمی از اعضای میزگرد خواست جایگزینی برای ازدواج موقت عنوان کنند و انتقاد کرد که مشکل کنونی ازدواج موقت پنهان کاری است که اسلام از آن نهی کرده و مبنا این نیست که ازدواج های زود گذر بر مبنای هوس رانی اتفاق بیفتد بلکه راه حلی برای یک سری مشکلات خانواده است و نمی تواند سوء استفاده عده کمی، قانون کلی را حذف کند.
دکتر کریمی درباره لزوم آموزش حقوق در مدارس گفت: البته حقوق باید زمانی وارد زندگی شود که دیگر اخلاق جواب نمی دهد.
در ادامه دکتر آزاد درخصوص دو نگاه در بحث های اجتماعی گفت: یکی نگاه فقهی و حقوقی که از باید ها صحبت می کند و دیگر نگاه روانشناختی و اجتماعی که از واقعیت ها صحبت می کند و هر دو نیز درست است. ما هنوز مشکلات دیگر را حل نکرده ایم و ازدواج موقت از مسائل دارای درجه اول اهمیت برای ما نیست.
دکتر نوابی نژاد در خاتمه در خصوص آموزش دختران و پسران برای زندگی خانوادگی گفت: دختر و پسر هیچ آموزشی برای ورود به زندگی اجتماعی نمی بیند و ما اولویت ها را در جامعه گم کرده ایم. آموزش عملی و بحث و نشست را برای جوانان برگزار نمی کنیم.
این میزگرد در برنامه های آتی اردیبهشت از شبکه چهار سیما پخش خواهد شد.
ارسال نظر