جنگ اعلان نشده ایران و آمریکا در مرز عراق و سوریه برای چیست؟

به گزارش «پارسینه»، مرزهای عراق زمانی «جبهه شرقی» علیه ایران خوانده می‌شد و اکنون مرز‌های غربی آن به جبهه دیگری تبدیل شده است و حملات اسرارآمیز در آنجا موجب شده است تا جنگ اعلام نشده ایران و آمریکا برای تسلط بر مرز‌های عراق و سوریه شدت بگیرد.

در این بین، حضور نظامی روسیه در حوزه نفوذ ایالات متحده با محوریت پایگاه «تنف» در خاک سوریه موجب شده است تا اوضاع پیچیده‌تر شود. صحبت‌هایی وجود دارد مبنی بر این که برخی از شبه نظامیان مورد حمایت آمریکا پایگاه‌های خود را ترک کرده و برای حمله به چاه‌های نفت تحت حفاظت این کشور در سوریه تمرین می‌کنند. «الشرق الاوسط» نگاهی داشته است به رقابت ایران و آمریکا در این منطقه مرزی مهم.

مطالعات متعددی که انجام شده اند می‌توانند یک ارزیابی یکپارچه از دلایل ایران برای تقویت حضور خود در منطقه مرزی القائم- البوکمال را ترسیم کنند. «بنیاد کارنگی» در مقاله‌ای چهار دلیل را برای این منظور ذکر کرده است:

جلوگیری از قدرتگیری دوباره داعش در مرز عراق و سوریه؛ تضمین امنیت یک راهروی زمینی برای مناطق تحت نفوذ ایران در عراق، لبنان و سوریه به منظور کنترل حرکت افراد، تسلیحات و کالاها؛ مقابله با تلاش‌های واشنگتن جهت استفاده از مناطق مرزی به عنوان بنیان سد کردن نفوذ ایران؛ و لزوم تقویت حزب الله لبنان در صورت درگیری با اسرائیل و همچنین استقرار دیگر نیرو‌های مورد حمایت در منطقه.

موسسه آلمانی امور بین المللی و امنیتی» می‌گوید، ایجاد راهرو زمینی برای ارتباط ایران با لبنان از طریق عراق و سوریه، این امکان را می‌دهد تا از گروه‌های وابسته خود در سه کشور بهتر حمایت کنند و همچنین انتقال سلاح و تجهیزات به حزب الله راحتتر انجام شود.

مقامات آمریکایی بار‌ها گفته اند که یکی از اصلی‌ترین اهداف آن‌ها در سوریه، "محدود کردن" یا "پایان دادن" نفوذ ایران است. ایالات متحده از طریق ائتلاف بین المللی ضد داعش، حمایت از نیرو‌های دموکراتیک سوریه که کنترل شرق فرات را در اختیار دارند دنبال می‌کند.

آمریکا دو پایگاه در عراق و سوریه دارد: یکی پایگاه تنف در نزدیکی گذرگاه مرزی تنف- ولید میان عراق و سوریه است که در حال حاضر مسدود است. دیگری پایگاه عین الاسد در استان الانبار عراق است که دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، سال ۲۰۱۸ هنگام بازدید از آن گفت: قصد دارد که از این پایگاه برای زیرنظر گرفتن فعالیت‌های ایران در منطقه استفاده کند.

به نوشته «کارنگی»، شبه نظامیان مورد حمایت ایران از حضور آمریکایی‌ها در غرب عراق به عنوان توجیهی برای حضور نظامی خود در منطقه مرزی استفاده می‌کنند. مقامات عراقی الانبار هم می‌گویند آمریکا قصد دارد پایگاه‌های جدیدی در شهر «رومانه» در شمال القائم بسازد.

درگیری نیرو‌های مورد حمایت ایران با ارتش آمریکا در دسامبر ۲۰۱۹ که به ترور سردار قاسم سلیمانی و حمله موشکی ایران به پایگاه‌های آمریکا منجر شد، سطح تنش میان دو کشور را به اوج خود رساند.

یک بعد دیگر هم برای رقابت بین ایالات متحده و ایران برای بازسازی منطقه مرزی و جاده‌های منتهی به آن وجود دارد.

موسسه آلمانی امور بین المللی و امنیتی می‌نویسد از سال ۲۰۱۳ مشخص شده است که ابتکار «یک کمربند، یک جاده» اولویت سیاست خارجی چین برای تسهیل تجارت بین شرق و غرب است. در طرح اولیه برای پیوند چین با اروپا، یک مسیر زمینی شمالی از طریق آسیای مرکزی و روسیه به همراه یک مسیر دریایی از طریق خلیج فارس پیش بینی شده بود. با این وجود، تهران تلاش می‌کند تا نظر چین را به مسیری زمینی جنوبی از ایران، عراق و سوریه به دریای مدیترانه و از آنجا به اروپا جلب کند.

در سال ۲۰۱۸ ایران از طرح ساخت راه آهنی که گذرگاه مرزی شلمچه را به بندر بصره در جنوب شرقی عراق متصل می‌کند، پرده برداشت.

منابع مورد اشاره مقاله کارنگی از پروژه‌ای برای ساخت شبکه‌ای بزرگراهی میان بغداد و دو گذرگاه در مرز اردن و تنف سوریه صحبت می‌کنند. این شبکه از طریق یک جاده ثانویه میان «الرطبه» در الانبار به گذرگاه القائم- البوکمال میان عراق و سوریه متصل می‌شود.

سال ۲۰۱۷ دولت حیدر العبادی طرح پیشنهادی االانبار برای اعطای قراردادی به یک شرکت آمریکایی جهت بازسازی بزرگراه‌ها و حفاظت از کارگران و مسافران در این استان را تایید کرد. دراین قرارداد همچنین برنامه‌ای برای توسعه یک بزرگراه بین المللی میان بغداد و شهر «عرعر» در مرز عربستان با عراق و همچنین طرحی برای ساخت بزرگراه جدیدی میان الانبار و مرز دو کشور وجود داشت.

این پروژه با مخالفت بسیاری از اعضای پارلمان عراق، از جمله متحدان ایران، مواجه و کنار گذاشته شد و وظیفه حفاظت از بزرگراه‌های عراق به نیرو‌های امنیتی این کشور واگذار شد.

به گفته یک مقام سابق الانبار که مستقیماً درگیر مذاکرات بود، گروه‌های هوادار ایران به این پروژه اعتراض کردند، چرا که آن را به عنوان تلاش ایالات متحده برای گسترش نفوذ خود در الانبار و غرب عراق می‌دیدند.

این گروه‌ها به دنبال برنامه‌های جایگزین برای استفاده از بزرگراه‌ها در عراق جهت گسترش و تحکیم نفوذ خود در امتداد مرز هستند. در حال حاضر نیز تلاش‌هایی برای ساخت جاده‌ای از کربلا به منطقه القائم صورت گرفته است تا حرکت نیرو‌های حشد الشعبی و زائران زیارتگاه‌های سوریه تسهیل شود.

تهران و متحدانش تلاش می‌کنند تا منطقه القائم- البوکمال را به یک شبکه گسترده‌تر از گروه‌های طرفدار ایران متصل کنند تا در مواجهه با آمریکا و متحدانش، یکپارچه شوند. «دیدبان حقوق بشر سوریه» هم پیش از این گزارش داده بود که ایران نزدیک به ۳۶۰۰ نفر سوری جذب نیرو‌های ایرانی و شبه نظامیان متحدش شده اند.

با افزایش حضور نظامی روسیه در شرق فرات و ایجاد پایگاه در قامشلی و مستقر کردن یک سامانه موشکی، مرز سوریه و عراق به جبهه پیچیده‌ای برای درگیری‌های منطقه‌ای و بین المللی تبدیل شده است.

استراتژی کشور‌های درگیر به توانایی آن‌ها برای نفوذ در محیط محلی بستگی دارد که در دهه‌ها و سال‌های گذشته وفاداری خود را به طرف‌های مختلف تغییر داده اند.