.svg)
روایت رفیق دوست از آخرین جلسه دادگاه هویدا
پارسینه: محسن رفیق دوست درباره ماجرای اعدام امیرعباس گفت: ما هم هنوز نفهمدیم اعدام هویدا کار چه کسی بود. هر چند بعید نیست کار آقای غفاری باشد، اما قاطعانه هم نمی‌توانم بگویم. اما در هر صورت هویدا کُشته شد اعدام نشد.
دیده بان ایران: محسن رفیق دوست درباره ماجرای اعدام امیرعباس گفت: ما هم هنوز نفهمدیم اعدام هویدا کار چه کسی بود. هر چند بعید نیست کار آقای غفاری باشد، اما قاطعانه هم نمی‌توانم بگویم. اما در هر صورت هویدا کُشته شد اعدام نشد.
امروز مصادف است با سالروز اعدام امیرعباس هویدا (۲۸ بهمن ۱۲۹۷ تهران - ۱۸ فروردین ۱۳۵۸ تهران) یکی از نخست‌وزیران ایران در زمان محمدرضاشاه پهلوی که با ۱۲ سال و نیم نخست‌وزیری، طولانی‌ترین ریاست را بر دولت در طول تاریخ ایران داشت. مرگ هویدا همواره یکی از مرموزترین مرگ‌های تاریخ ایران است که پس از گذشت ۴۰ سال از آن ماجرا هنوز هم حرف و حدیث‌های بسیاری درباره آن مطرح می‌شود.
مسعود بهنود در کتاب «۲۷۵ روز بازرگان» (صفحه ۲۶۷) درباره ماجرای اعدام یا قتل هویدا نوشته است که او در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ پس از فرار نگهبان‌ها از زندان بیرون آمد و به منزل آقای طالقانی تلفن زد و از آن طریق خود را تسلیم کرد. سپس به دادگاه انقلاب تحویل داده شد و با حکم صادق خلخالی قاضی دادگاه اعدام شد. او قبل از اتمام دادگاه در وقت تنفس به قتل رسید.
رفیق‌دوست: هویدا کُشته شد، اعدام نشد.
اما از سوی دیگر عباس میلانی در دانشنامه ایرانیکا در همین رابطه می‌نویسد که در جلسه دوم محاکمه هویدا، بعد از خواندن رأی هیئت منصفه توسط خلخالی، هنگامی که هویدا و مأمورین در حال خروج به سمت حیاط بودند، یکی از همراهان هویدا با استفاده از کلت، دو گلوله به او شلیک کرد. مرگ هویدا می‌توانست دردناک و کند باشد. از این رو هویدا از یکی از مأمورین خواست تا کارش را یکسره کند؛ و آن مرد هم پذیرفت و سومین گلوله را در سر هویدا شلیک کرد. میلانی در کتاب ایرانیان نامدار با این تفاوت روایت را تکرار میکند: «برخی می‌گویند که خلخالی به هویدا تیراندازی کرد، درحالی که بقیه آخوندی به نام غفاری را گناه‌کار اعلام می‌کنند.».
اما زنده یاد ابراهیم یزدی، یکی از مقام‌های اوایل انقلاب، مرگ هویدا را این‌گونه روایت میکند: «زمانی که محاکمه مرحوم هویدا در زندان قصر شروع شد ومی خواست بگوید در دوران ۱۴ ساله زمامداری نخست‌وزیری شاه چه اتفاقاتی افتاد و خاطرات خود را بیان کند، پس از این که جلسه دادگاه تنفس داده می‌شود و هویدا به راهرو می‌آید، یکی از آقایان روحانی که آنجا بوده و من مایل نیستم اسم ببرم، در راهرو با هفت تیر کمری خود هویدا را می‌کشد و زمانی به خلخالی خبر می‌دهند که کار از کار گذشته بوده‌است. هویدا را می‌برند رو‌ی صندلی می‌نشانند و عکس می‌گیرند و حکم اعدامش را قرائت می‌کنند و سپس او را اعدام می‌کنند؛ ولی در واقع او را قبل از اعدام کشته بودند.»
اشاره ابراهیم یزدی به «هادی غفاری» است که اصغر رخ صفت رییس وقت زندان قصر ادعا میکند در آن دوره هادی غفاری بدون آنکه مسئولیتی داشته باشد، به زندان قصر رفت و آمد داشت؛ متهم می‌برد و می‌آورد. اسلحه می‌برد و می‌آورد. در روز دادگاه هویدا که او را به حیاط پشت زندان برده بودند و هادی غفاری با یک تیر هویدا را پیش از اعلان حکم کشته بود، یادم است وقتی صدای تیر در یک‌وقت غیر متناسب آمد، بسیار ترسیدم. وقتی سمت صدای تیر رفتم، فهمیدم آقای غفاری هویدا را کشته‌است!
این در حالی است که غفاری در گفت و گویی که سال ۹۵ با حسین دهباشی انجام داده است درباره این ماجرا می‌گوید: «در همان ماجرای دادگاه هویدا من فقط مستمع هستم همین فقط. جرم من این بود که آنجا نشسته بودم. هیچ‌کس نمی‌داند چه کسی او را کشته؟ فقط خلخالی می‌داند و خدا. خلخالی خودش او را نکشته است. این مقدار را من می‌دانم. خلخالی خودش نکشته. دادگاه او تمام شده بود. آقای خلخالی حکم داد و حکم را در دادگاه خواند. من نشسته بودم، این‌ها نوارهایش هست. همه ضبط شده است.».
اما با این وجود روایت محسن رفیق دوست نخستین وزیر سپاه، رئیس بنیاد مستضعفان و... از این ماجرا هم خواندنی است. رفیق دوست که سال گذشته با برنامه رادیویی انقلاب تا آزادی گفتگو کرده است در همین رابطه یعنی قتل امیرعباس هویدا و ماجرای بازداشت او صحبت‌هایی را به میان آورده که بخش‌هایی از آن در پی می‌آید:
- داستان آقای هویدا این است که شاه وقتی در مقابل مردم کم آورد شروع کرد یاران خودش را گرفتن. اتفاقاً بخشی از کار ما را خود شاه سبک کرد. نصیری و خسروداد و..؛ و این‌ها در پادگان جمشیدیه زندانی کرده بود.
- هویدا را برده بود در انتهای لویزان به نام باغ شیان که متعلق به ساواک بود و محل پذیرایی میهمان‌های مخفی ساواک بود از قبیل: مناخم بگین، موشه دایان، ملک حسین و... این افراد محرمانه وارد ایران می‌شدند و در این باغ سرسبز حضور پیدا می‌کردند.
- چند سالی هم بود که خانه رییس ساواک هم کنار همین باغ ساخته شده بود. در این باغ کاخی بود که ۱۲ تا سوییت هم برای همراهان این میهمانان ساخته بودند که هویدا را در یکی از این سوییت‌ها زندانی کرده بودند.
- یک نفر از برداران انقلابی که کارمند سازمان آب بود و خانه اش نزدیک این باغ بود. بعد از اینکه انقلاب پیروز می‌شود تقریباً ۲۲ یا ۲۳ بهمن وارد باغ می‌شوند و این باغ را تسخیر می‌کنند. آن موقع فقط باغبان‌ها حضور داشتند.
- این افراد وقتی وارد باغ می‌شوند و هویدا را پیدا می‌کنند خودش می‌گوید زنگ بزنید که بیایند مرا ببرند؛ که یکی از این افراد زنگ می‌زند مدرسه علوی. چون من مسئول این کار بودم آقای حقانی که گوشی را برداشته بود و خودش هم این خبر را باور نمی‌کرد گفت: فردی به نام آقای رضاییان می‌گوید هویدا اینجاست.
- من هم از همان مدرسه علوی دو سه نفر را روانه کردم هویدا را آوردند و یک اتاق مجزا هم برایش آماده کرده بودیم بردیمش در آن اتاق و به قول خودش اولین کسی که در جمهوری اسلامی با او حرف زد من بودم.
- هویدا به من گفت: شما راحت پیروز شدید. بعد از چند وقت که زندان قصر را آماده کردیم همه این افرادی که در زندان رفاه بودند منتقل کردیم به زندان قصر!
- آقای اصغر رخ صفت شد رییس زندان و بردار ایشان محمد، شد مدیر داخلی زندان. آقای رخ صفت به من زنگ زد گفت: میخواهم رفیق دوست را ببینم.
- من هم رفتم و هویدا گفت: مرا از زندان بیاور بیرون کمی در حیاط زندان با هم قدم بزنیم. هویدا گفت: می‌دانم که اعدامم می‌کنید، اما عجله نکنید من خیلی حرف دارم که برای شما بزنم. حکومتی که ما در آن بودیم حکومت دزد‌ها بود. اما من دزد نبودم.
- البته من هم معتقد بودم که هویدا باید می‌ماند و حرف می‌زد، چون بالاخره ۱۳ سال نخست وزیر کشور بود و زود اعدام شد. البته آقای فردوست هم زود مُرد. ما اصلاً کاری با او نکردیم. او هم اطلاعات جالبی داشت، اما سکته کرد و مُرد.
- هویدا دو تا خانه داشت؛ که گفت: یکی از این خانه‌ها برای من نیست همان خانه‌ای که در آ. اس پ. بود برای یک تاجری بود و از قوم خویش هویدا بود؛ که وصیت کرد و من هم به آقای محمدی گیلانی گفتم و خلاصه به وصیتش عمل کردیم.
- ما هم هنوز نفهمدیم اعدام هویدا کار چه کسی بود. هر چند بعید نیست کار آقای غفاری باشد، اما قاطعانه هم نمی‌توانم بگویم. اما در هر صورت هویدا کُشته شد اعدام نشد.
- اینکه آقای غفاری هم گفته ما هویدا را دستگیر کردیم هم حرف بیخودی است.
امروز مصادف است با سالروز اعدام امیرعباس هویدا (۲۸ بهمن ۱۲۹۷ تهران - ۱۸ فروردین ۱۳۵۸ تهران) یکی از نخست‌وزیران ایران در زمان محمدرضاشاه پهلوی که با ۱۲ سال و نیم نخست‌وزیری، طولانی‌ترین ریاست را بر دولت در طول تاریخ ایران داشت. مرگ هویدا همواره یکی از مرموزترین مرگ‌های تاریخ ایران است که پس از گذشت ۴۰ سال از آن ماجرا هنوز هم حرف و حدیث‌های بسیاری درباره آن مطرح می‌شود.
مسعود بهنود در کتاب «۲۷۵ روز بازرگان» (صفحه ۲۶۷) درباره ماجرای اعدام یا قتل هویدا نوشته است که او در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ پس از فرار نگهبان‌ها از زندان بیرون آمد و به منزل آقای طالقانی تلفن زد و از آن طریق خود را تسلیم کرد. سپس به دادگاه انقلاب تحویل داده شد و با حکم صادق خلخالی قاضی دادگاه اعدام شد. او قبل از اتمام دادگاه در وقت تنفس به قتل رسید.
رفیق‌دوست: هویدا کُشته شد، اعدام نشد.
اما از سوی دیگر عباس میلانی در دانشنامه ایرانیکا در همین رابطه می‌نویسد که در جلسه دوم محاکمه هویدا، بعد از خواندن رأی هیئت منصفه توسط خلخالی، هنگامی که هویدا و مأمورین در حال خروج به سمت حیاط بودند، یکی از همراهان هویدا با استفاده از کلت، دو گلوله به او شلیک کرد. مرگ هویدا می‌توانست دردناک و کند باشد. از این رو هویدا از یکی از مأمورین خواست تا کارش را یکسره کند؛ و آن مرد هم پذیرفت و سومین گلوله را در سر هویدا شلیک کرد. میلانی در کتاب ایرانیان نامدار با این تفاوت روایت را تکرار میکند: «برخی می‌گویند که خلخالی به هویدا تیراندازی کرد، درحالی که بقیه آخوندی به نام غفاری را گناه‌کار اعلام می‌کنند.».
اما زنده یاد ابراهیم یزدی، یکی از مقام‌های اوایل انقلاب، مرگ هویدا را این‌گونه روایت میکند: «زمانی که محاکمه مرحوم هویدا در زندان قصر شروع شد ومی خواست بگوید در دوران ۱۴ ساله زمامداری نخست‌وزیری شاه چه اتفاقاتی افتاد و خاطرات خود را بیان کند، پس از این که جلسه دادگاه تنفس داده می‌شود و هویدا به راهرو می‌آید، یکی از آقایان روحانی که آنجا بوده و من مایل نیستم اسم ببرم، در راهرو با هفت تیر کمری خود هویدا را می‌کشد و زمانی به خلخالی خبر می‌دهند که کار از کار گذشته بوده‌است. هویدا را می‌برند رو‌ی صندلی می‌نشانند و عکس می‌گیرند و حکم اعدامش را قرائت می‌کنند و سپس او را اعدام می‌کنند؛ ولی در واقع او را قبل از اعدام کشته بودند.»
اشاره ابراهیم یزدی به «هادی غفاری» است که اصغر رخ صفت رییس وقت زندان قصر ادعا میکند در آن دوره هادی غفاری بدون آنکه مسئولیتی داشته باشد، به زندان قصر رفت و آمد داشت؛ متهم می‌برد و می‌آورد. اسلحه می‌برد و می‌آورد. در روز دادگاه هویدا که او را به حیاط پشت زندان برده بودند و هادی غفاری با یک تیر هویدا را پیش از اعلان حکم کشته بود، یادم است وقتی صدای تیر در یک‌وقت غیر متناسب آمد، بسیار ترسیدم. وقتی سمت صدای تیر رفتم، فهمیدم آقای غفاری هویدا را کشته‌است!
این در حالی است که غفاری در گفت و گویی که سال ۹۵ با حسین دهباشی انجام داده است درباره این ماجرا می‌گوید: «در همان ماجرای دادگاه هویدا من فقط مستمع هستم همین فقط. جرم من این بود که آنجا نشسته بودم. هیچ‌کس نمی‌داند چه کسی او را کشته؟ فقط خلخالی می‌داند و خدا. خلخالی خودش او را نکشته است. این مقدار را من می‌دانم. خلخالی خودش نکشته. دادگاه او تمام شده بود. آقای خلخالی حکم داد و حکم را در دادگاه خواند. من نشسته بودم، این‌ها نوارهایش هست. همه ضبط شده است.».
اما با این وجود روایت محسن رفیق دوست نخستین وزیر سپاه، رئیس بنیاد مستضعفان و... از این ماجرا هم خواندنی است. رفیق دوست که سال گذشته با برنامه رادیویی انقلاب تا آزادی گفتگو کرده است در همین رابطه یعنی قتل امیرعباس هویدا و ماجرای بازداشت او صحبت‌هایی را به میان آورده که بخش‌هایی از آن در پی می‌آید:
- داستان آقای هویدا این است که شاه وقتی در مقابل مردم کم آورد شروع کرد یاران خودش را گرفتن. اتفاقاً بخشی از کار ما را خود شاه سبک کرد. نصیری و خسروداد و..؛ و این‌ها در پادگان جمشیدیه زندانی کرده بود.
- هویدا را برده بود در انتهای لویزان به نام باغ شیان که متعلق به ساواک بود و محل پذیرایی میهمان‌های مخفی ساواک بود از قبیل: مناخم بگین، موشه دایان، ملک حسین و... این افراد محرمانه وارد ایران می‌شدند و در این باغ سرسبز حضور پیدا می‌کردند.
- چند سالی هم بود که خانه رییس ساواک هم کنار همین باغ ساخته شده بود. در این باغ کاخی بود که ۱۲ تا سوییت هم برای همراهان این میهمانان ساخته بودند که هویدا را در یکی از این سوییت‌ها زندانی کرده بودند.
- یک نفر از برداران انقلابی که کارمند سازمان آب بود و خانه اش نزدیک این باغ بود. بعد از اینکه انقلاب پیروز می‌شود تقریباً ۲۲ یا ۲۳ بهمن وارد باغ می‌شوند و این باغ را تسخیر می‌کنند. آن موقع فقط باغبان‌ها حضور داشتند.
- این افراد وقتی وارد باغ می‌شوند و هویدا را پیدا می‌کنند خودش می‌گوید زنگ بزنید که بیایند مرا ببرند؛ که یکی از این افراد زنگ می‌زند مدرسه علوی. چون من مسئول این کار بودم آقای حقانی که گوشی را برداشته بود و خودش هم این خبر را باور نمی‌کرد گفت: فردی به نام آقای رضاییان می‌گوید هویدا اینجاست.
- من هم از همان مدرسه علوی دو سه نفر را روانه کردم هویدا را آوردند و یک اتاق مجزا هم برایش آماده کرده بودیم بردیمش در آن اتاق و به قول خودش اولین کسی که در جمهوری اسلامی با او حرف زد من بودم.
- هویدا به من گفت: شما راحت پیروز شدید. بعد از چند وقت که زندان قصر را آماده کردیم همه این افرادی که در زندان رفاه بودند منتقل کردیم به زندان قصر!
- آقای اصغر رخ صفت شد رییس زندان و بردار ایشان محمد، شد مدیر داخلی زندان. آقای رخ صفت به من زنگ زد گفت: میخواهم رفیق دوست را ببینم.
- من هم رفتم و هویدا گفت: مرا از زندان بیاور بیرون کمی در حیاط زندان با هم قدم بزنیم. هویدا گفت: می‌دانم که اعدامم می‌کنید، اما عجله نکنید من خیلی حرف دارم که برای شما بزنم. حکومتی که ما در آن بودیم حکومت دزد‌ها بود. اما من دزد نبودم.
- البته من هم معتقد بودم که هویدا باید می‌ماند و حرف می‌زد، چون بالاخره ۱۳ سال نخست وزیر کشور بود و زود اعدام شد. البته آقای فردوست هم زود مُرد. ما اصلاً کاری با او نکردیم. او هم اطلاعات جالبی داشت، اما سکته کرد و مُرد.
- هویدا دو تا خانه داشت؛ که گفت: یکی از این خانه‌ها برای من نیست همان خانه‌ای که در آ. اس پ. بود برای یک تاجری بود و از قوم خویش هویدا بود؛ که وصیت کرد و من هم به آقای محمدی گیلانی گفتم و خلاصه به وصیتش عمل کردیم.
- ما هم هنوز نفهمدیم اعدام هویدا کار چه کسی بود. هر چند بعید نیست کار آقای غفاری باشد، اما قاطعانه هم نمی‌توانم بگویم. اما در هر صورت هویدا کُشته شد اعدام نشد.
- اینکه آقای غفاری هم گفته ما هویدا را دستگیر کردیم هم حرف بیخودی است.
خیلی جالبه هست که آرام آرام ،با حرکات حلزونی ولاکپشتی ،بحث تطهیر عوامل رژیم محمدرضا پهلوی شروع شده ،از دی ماه ۹۶ در مشهد با شعار رضاخان شروع شد وکم‌کم به هویدا رسید .نسل دهه شصت و هفتاد و هشتاد و نود تجربه انقلاب را نداشتند و دانش همه ما و حتی دهه ۴۰ و ۵۰ که در انقلاب بودند ،طبق شنیده ها و تجربه دیگران ،کتابها و تلویزیون می باشد . نمی دانم چه عاملی باعث پیش کشیدن چنین مسئله ای شده ، عذاب وجدان چون بشر جایز الخطا است یا مقدمه چینی که از دی ماه ۹۶ شروع شد و طی آن ترور قاسم سلیمانی بود و ادامه و در آخر .............
ما نسلی هستیم که انقلاب را ندیدیم و تجربه نکردیم ،بیان واقعیتها جامعه آن روز ایران را در کتابها از،پدران و مادران و کسانی که بحبوبه انقلاب بودند شنیده ایم ، پس جامعه آن روز ایران نیاز به یک سری تغییرات و تحولات داشت که محمدرضا پهلوی در برابر آن مقاومت کرد و مردم مجبور به انقلاب شدند ،پس خاصیت انقلاب این هست همانطور که در شیلی ،فرانسه ، لیبی ، عراق ،مراکش و مصر ... دیدیم . البته استثنا هم هست مثل آفریقا جنوبی و نلسون ماندلا ، خواهشا مردم را دچار تعارض نکنید ، قصدم مقایسه نیست ،خیلی از شرایط نسبت به قبل بهتر شده و شرایطی هم تغییر نکرده است ، صاحب اصلی این مملکت ما هستیم ، مردمی که در انقلاب ،جنگ ، انواع و اقسام بحران و سختی بودند ،مردمی که ۴۰ سال هست که بچه هایشان را برای ایران فدا می کنند ،از بعد از سقوط حکومت ساسانیان که از نژاد پادشاهی بودند ،آنهایی که بر ایران حکومت کردند افرادی نالایق و بی هویت بودندکه تحت عنوان شاه ایران را از مردم گرفتند و تاریخ خود گواه این ادعای ماست ، در انقلاب ۵۷ خانه امان را از دست افراد بی هویت گرفتیم و از آن به بعد خود صاحب اصلی آن هستیم . طبق تجربیاتمان چشم به بیرون داشتن که دستی از غیب برآید و کاری بکند ،فکری باطل هست ، کسانی که بیرون از ایران هستند ( پهلویها ، منافقین ) به فکر منافع خودشان هستند . اجازه بدهید که گذشته فراموش شود و همه ایرانیان بدور از هر گونه تنش و اختلاف و سهم خواهی برای آبادی ایرانشان تلاش کنند .