چرا حضور ایران در سوریه پس از ترور سردار سلیمانی بیشتر شد؟

آنچال وهرا در فارین پالیسی نوشت: هنگامی که ترکیه و روسیه در اوایل ماه مارس برای آتش بس توافق کردند، ارتش اسد بزرگراه‌های استراتژیک ام ۴ و ام ۵ را به عنوان حلقه مواصلاتی شورشیان بازپس گرفت.

در این بین، اما نقش تعیین کننده در حمله به حیات تحریر الشام، از گروه‌هایی که سابقا وابسته به القاعده بود، نه بر عهده ارتش سوریه بلکه بیشتر بر عهده شبه نظامیان شیعه تحت حمایت ایران بود. مشارکت آن‌ها فقط به لحاظ ایدئولوژی‌های سیاسی، فرقه‌ای یا حتی مشاوره‌ای نبود. این عملیات اصلا طراحی شد تا توجه آمریکا و روسیه را به اهمیت ایران در منطقه معطوف کند.

از زمان ترور قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس پاسداران انقلاب اسلامی که موقعیت اسد را مستحکم و سوریه را به حیاط خلوت استراتژیک تهران تبدیل کرده بود، تردید‌هایی در مورد تغییر نقش ایران در حوزه فرماندهی و کنترل شبه نظامیان در سوریه وجود داشت. در این بین همه‌گیری کروناویروس نیز ضربه سختی به ایران زده و باعث ایجاد حدس و گمان در آمریکا مبنی بر تضعیف تهران شده است. ایران، اما مصمم است، تا تحت هر شرایطی موقعیت خودش در منطقه را حفظ کند. در حالی که آمریکا امیدوار بود که ترور سلیمانی در ژانویه روند فعالیت‌های ایران در سوریه را کندتر کند، اما برعکس اقدامات ایران دو برابر شده و سرعت نیز یافته است.

یحیی الاریدی، سخنگوی کمیته مذاکرات سیاسی مخالفان سوریه، گفت که از زمان ترور سلیمانی، ایران تا حد زیادی تلاش کرده که همچنان حضور دارد. آمریکایی‌ها و ترک‌ها، ترک‌ها و روس‌ها، روس‌ها و آمریکایی‌ها همه با هم صحبت می‌کردند، اما کسی به ایرانی‌ها توجه نمی‌کرد. به همین خاطر هم تهران می‌خواست از نظر نظامی در ادلب و حلب به پیروزی برسد تا جبران کرده باشد. آن‌ها می‌خواستند به همه طرف‌ها این را بگویند که ما اینجا هستیم. ما در مورد آنچه در سوریه رخ می‌دهد حرف‌های زیادی برای گفتن داریم.

اندکی پیش روسیه و ترکیه توافق نامه‌ای را برای آتش بس امضا کردند. چندی پیش سردار اسماعیل قاآنی، جانشین سلیمانی، برای نشان دادن عزم ایران جهت تحکیم دستاورد‌هایی که مدت‌ها برای آن می‌جنگیده، از حلب بازدید کرد. حلب از نظر تاریخی و اقتصادی به ترکیه وصل است. ایران اکنون می‌خواهد قدرت خود را به آنجا بسط دهد، تهران، هم برای تقویت اسد و هم برای آن که نشان دهد بر اوضاع سوریه مسلط است در حلب حضور می‌یابد.

قوس نفوذ ایران نیز از زیر سنگری دیگر به نام دیرالزور عبور می‌کند. تلاش‌های ایران در این کشور بر پیروزی بر قلب و ذهن سوریه متمرکز است. فرس علوی، یک روزنامه نگار محلی، می‌گوید که ایران مراکز فرهنگی متعددی در چندین شهر این استان ایجاد کرده تا ضمن گسترش فرهنگ ایرانی، آموزه‌های جمهوری اسلامی را تبلیغ کند. علوی ادامه می‌دهد: مراکز فرهنگی ایرانی در شهر دیرالزور، بوکمال، مایادین و صبیخان فعال است. این مراکز به ادغام جوانان محلی در فرهنگ فارسی و مذهب شیعه اختصاص داده شده است. در این مراکز زبان فارسی تدریس و دانش آموزانی که عملکرد خوبی دارند، پاداش می‌گیرند. علاوه بر این، سفر‌هایی از دیرالزور به ایران ترتیب داده می‌شود و آموزه‌های شیعه مستقیما برایشان تبلیغ می‌گردد.

هنگامی که ادلب تحت کنترل ایران قرار گرفت، یک خط بدون وقفه از مرکز تهران به شهر‌های حمص و لاذقیه، بندر اصلی سوریه در مدیترانه وصل شد. دو شهر نام برده شده اخیر در کنترل حکومت سوریه هستند. سروان ناجی مصطفی سخنگوی شورشیان تحت حمایت ترکیه جبهه آزادی ملی گفت که شبه نظامیان ایران پاشنه پا را در بیش از نیمی از سرزمین‌های تازه اشغالی کشیده‌اند و از این مکان‌ها برای درگیری‌های قریب الوقوع خود در ادلب استفاده می‌کنند. بنا بر گزارش‌ها، بین ۲۰ تا ۵۰ عضو شبه‌نظامی تحت حمایت ایران در این درگیری‌ها جان باختند، ۹ نفر از این افراد از اعضای حزب الله مستقر در لبنان بودند.

تاکنون هیچ نشانه‌ای از اینکه ایران و حزب الله قصد دارند مناطق جنوبی سوریه در مرز اسرائیل را ترک کنند، دیده نشده است. یک دیپلمات غربی که مرتباً به سوریه سفر می‌کند، به فارین پالیسی گفت که ایران سرانجام توافق کرده بود که به یک شرط این منطقه را به ارتش عرب سوریه تحویل دهد. واقعیت این بود که شبه نظامیان ایرانی دقیقاً منطقه را ترک نخواهند کرد بلکه در پوشش بخشی از ارتش سوریه عمل می‌کند.

این دیپلمات غربی ادامه داد: کلید شکست یا موفقیت ایران در سوریه، روسیه است. این دو کشور دیدگاه‌های مختلفی در مورد آینده سوریه دارند. روسیه می‌خواهد خود را به عنوان یک قدرت جهانی معرفی کند و به همین خاطر با اسرائیل نیز در مواردی بر سر حمله به انبار‌های تسلیحاتی ایران به توافق رسیده است. دنیس میگوگورود، یک تحلیلگر روسی گفت: مسکو ساکت است، زیرا از توازن نظامی فعلی در منطقه، یعنی در اختیار داشتن تسلیحات هسته‌ای از سوی اسرائیل رضایت دارد.

در حال حاضر، ایران همچنان نقش خودش در سوریه را ایفا می‌کند. حتی در اوج تحریم‌های اقتصادی، ایران به روس‌ها و آمریکایی‌ها نشان داده که از برنامه‌های خود برای دستیابی به قدرت در منطقه عقب نخواهد نشست.