کرونا و ضرورت خانه‌تکانی ذهنی

کرونا که از آن به عنوان «طاعون عصر جدید» هم نام برده می‌شود، خیلی جدی، آرام و بی سر و صدا راه خود را در پیش گرفته و برای ورود به خانه‌ها و بدن ما چهار نعل می‌تازد، اهل تعارف نیست و بی دعوتی هرجا که ذره‌ای شرایط برایش مهیا باشد، وارد می‌شود.

دهکده جهانی که "مک لوهان" می‌گفت، فقط در رسانه نیست، این تنها دنیای مجازی نیست که به یُمن اینترنت و شبکه‌های اجتماعی هر رویدادی در هر نقطه از جهان را با کمترین فاصله زمانی می‌توان مشاهده کرد، در دنیای واقعی هم، ارتباطات و فراتر از آن همکاریها، آمد و شد‌ها و دیدار‌های فیزیکی هم‌چنان آنقدر هست که به کار نقل و انتقال و میزبانی ویروس بیاید.

کرونا، ویروسی است که نیازی به ارتباط چندان جدی و حتی نامتعارف و خطرناک، چون ایدز هم ندارد، صرف ارتباط، او را کفایت می‌کند؛ چه طرف مقابل آشنا باشد یا غریب، حتی این ارتباط می‌تواند هم‌زمان هم نباشد. ناقل یا بیمار، ویروس را بر سطحی می‌گذارد و زمانی بعد دیگری آن را برمی‌دارد؛ نه اولی عمدی در گذاشتن داشته و نه دومی درکی در برداشتن آن داشته است.

چنین است که کرونا به مثابه ویروسی اجتماعی ظهور و بروز می‌کند؛ راهی که کارشناسان برای پیشگیری از آن توصیه کرده اند و دولت‌ها و سیستم‌های سلامت جهانی و کشور‌ها برایش ارائه داده‌اند، معنایی جز «جمع زدایی از جامعه» و «خود قرنطینه گی» ندارد.

مسئله این است که ما ایرانیان هنوز با وجود مشاهده آمار مرگ و میر روزانه و مبتلایان به این ویروس، عمق فاجعه را درک نکرده ایم و به بیانی مرگ و بیماری را فقط برای همسایه دانسته و خودمان را در مقابل این ویروس رویین تن میدانیم، اما با وجود اطلاع رسانی‌های فراوان در مورد کرونا هنوز خیلی‌ها آنچنان که باید و شاید آن را جدی نگرفته و اطلاع کافی در مورد این ویروس ندارند.

ویروس را به همدیگر عیدی ندهید

مسعود مردانی، فوق تخصص بیماری‌های عفونی و عضو ستاد مقابله با کرونا در گفت و گویی اعلام کرد: متخصصان سازمان بهداشت جهانی می‌گویند تا اسفند سال آینده ۷۰ درصد مردم جهان به ویروس کرونا مبتلا می‌شوند.

وی ویژگی مهم این ویروس را انتشار و انتقال سریع آن بیان کرد و افزود: اگر چه علائمی، چون تب شدید، سرفه خشک، آبریزش بینی و عطسه از جمله علائم اصلی و حاد کرونا هستند، اما ممکن است خیلی از ما که هیچ کدام از این علایم را هم نداریم دچار شده باشیم و یا این بیماری را از سر گذرانده و یا در حال گذراندن دوره بیماری هستیم، بدون آن که درد، تب یا علائمی را در خود ببینیم؛ بنابراین حفظ فاصله با دیگران، پرهیز از دست دادن و روبوسی و حضور در اماکن پرتردد را باید در دستور کار قرار دهیم تا دیگران و به ویژه افراد سالمند و افراد با زمینه بیماری‌های قلبی و دیابتی را مبتلا نکنیم.

دکتر مردانی با بیان اینکه مطالعات بر روی ویروس نشان داده که ممکن است بچه‌ها این علائم را داشته باشند، اما دیده نشوند که به آن «عفونت بدون علامت» گفته می‌شود، اظهار کرد: توصیه می‌کنیم بچه‌ها به هیچ وجه به ملاقات پدربزرگ و مادربزرگ در ایام عید نروند، زیرا در این صورت ناخواسته باعث مرگ آن‌ها می‌شوند.

وی خودقرنطینه گی را عامل بسیار موثری در پیشگیری از این بیماری دانست و گفت: هرکسی در شهر خود و در منزل خود قرنطینه را انجام بدهد، چرا که در مسافرت ممکن است وسایلی که با خود می‌بریم آلوده باشد و در ایستگاهی که توقف می‌کنیم چه در پمپ بنزین و یا در فروشگاه و سوپرمارکتها، آنجا را نیز آلوده کنیم و باعث انتشار این ویروس شویم.

دکتر مردانی با تاکید بر ضرورت پرهیز از مسافرت و حتی عید دیدنی، گفت: امسال برای اولین بار برای دید و بازدید عید از فضای مجازی استفاده کنید، چون حتی تحرکات کوچک هم مخاطره آمیز است، حتی فردی که در یک نقطه از شهر سکونت دارد، برای دیدن پدر و مادرش به نقطه دیگر همان شهر نرود.

فوق تخصص بیماری‌های عفونی با بیان ابنکه بچه‌ها در ایام عید ویروس را با خودشان به منازل دیگر سوغات خواهند برد، خاطرنشان کرد: توصیه می‌کنیم به هیچ وجه عیدی اسکناس ندهید، چون اسکناس یکی از منابع اصلی آلوده به کرونا است، در خرید‌ها نیز به هیچ وجه از اسکناس استفاده نکنید و حد الامکان از کارت‌های اعتباری استفاده کنید.

رفتارهایمان را بازنگری کنیم

استاد جامعه شناسی و مردم شناس نیز با بیان اینکه یکی از مهمترین مباحث اجتماعی و به ویژه جامعه شناسی فرهنگی، مدیریت فرهنگی هر جامعه می‌باشد، اظهار کرد: ویروس کرونا به عنوان میهمان ناخوانده شرایط ویژه‌ای را در جامعه ایران به وجود آورده است، دشواری این شرایط خاص با مقارن شدن آن با پایان سال شمسی دوچندان شده است.

دکتر روح الله ساعی با بیان اینکه اعتقاد ایرانیان به خانه تکانی در پایان سال و آماده شدن برای استقبال از بهار و جشن گرفتن عید نوروز یک پایه اساسی دارد، افزود: اعتقاد به این موضوع که طبیعت رنگ خود را عوض میکند و لباس جدیدی می‌پوشد و رنگ و بوی طبیعت به طور کل عوض می‌شود و ما انسان‌ها نیز باید رنگ و بوی دیگری پیدا کنیم و خود را از وضعیت قبلی درآورده و تازه و نو بکنیم، یک ریشه تاریخی دارد، اما درک از وضعیت و شرایط خاص کشور، موضوعی اساسی است که مردم باید آن را به طور کامل فهمیده و مراعات کرده و دستورات مختلف بهداشتی و اجتماعی را که از سوی مسئولان ذیربط ارائه می‌شود، رعایت بکنند، اما سوال اینجاست که چرا مردم ما موضوع به این مهمی را چندان رعایت نمی‌کنند و همچنان علاقه‌مند به حضور در بازار هستند.

این مردم شناس خاطرنشان کرد: باید گفت: مردم ایران به ویژه آذربایجان اعتقاد شدیدی به عوض شدن و تازگی دارند، تمیز بودن و پاکیزه نگه داشتن خود و خانه یکی از ویژگی‌های مهم مردمان آذربایجان است؛ اینکه لباس جدید، کفش جدید و حتی در برخی اوقات لوازم خانگی جدید داشته باشند نیز از اعتقادات و رسوم این مردم می‌باشد و همین امر و همین اعتقاد یکی از عوامل حضور مردم در مراکز خرید و بازار است.

ساعی افزود: البته ما معتقد هستیم آنان که از فرهنگ بالای اجتماعی برخوردارند، عموماً حضور خود در مراکز جمعی و خرید و بازار را لغو کرده اند و همه خرید‌ها و خیلی از کار‌هایی را که می‌خواستند در پایان سال به خاطر عید نوروز و بهار انجام بدهند، به وقت دیگری موکول کرده اند.

وی ادامه داد: معتقدم که بسیاری از مشکلات ریشه فرهنگی دارند و باید یک «خانه تکانی فرهنگی» در جامعه ایرانی صورت پذیرد، زیرا با گسترش و توسعه بسیار خوب فضای مجازی هنوز مردم در سایت‌های اطلاع‌رسانی مربوط به پیشگیری از بیماری کرونا که از سوی وزارت بهداشت ارائه شده، عضویت نیافته اند که نشان می‌دهد هنوز بسیاری از مردم درک صحیحی از خطر و آسیب‌های بسیار شدید ویروس کرونا ندارند، در بسیاری از اوقات اطلاع رسانی‌ها و آموزش‌ها چندان تاثیری نمی‌کند، به این خاطر باید بستر‌های فرهنگی آن از قبل فراهم می‌شد.

ساعی با بیان اینکه جامعه ایرانی هنوز دچار فقر فرهنگی در رابطه با درک بسیاری از اتفاقات طبیعی و غیرطبیعی جامعه خود و جهانی است، اظهار کرد: در بسیاری از موارد که چنین اتفاقاتی می‌افتد، باید بستر‌های آن از قبل آماده شده باشد؛ بستر‌های فرهنگی که دولتمردان باید از طریق دستگاه‌های ذیربط آن را در جامعه و در بین افراد جامعه نهادینه کرده باشند تا در چنین مواقعی که به طور غیر مترقبه پیش می‌آید، آموزش‌ها و اطلاع رسانی‌ها موثر و اثرگذار شود.

این مردم شناس افزود: اعتقاد و باور مردم به تمیز و پاکیزه بودن خود یک غرور کاذبی ایجاد کرده است؛ به این معنا که، چون ما پاک و بهداشتی هستیم، ویروس کرونا نمی‌تواند به ما آسیبی برساند و این خود یک عامل منفی فرهنگی است و این امر موجب می‌شود که در اجتماعات مختلف اعم از بازار و ... حضور پیدا بکنند.

چه کار‌هایی در ایام خانه ماندن انجام دهیم؟

یک روانشناس و رفتارشناس اجتماعی نیز با بیان اینکه ما ایرانیان به ملتی حضور در صحنه معروف هستیم؛ حضور در صحنه‌های جنگ، سیل و زلزله و همیاری و همدلی؛ امروز نیز در صحنه بودنمان باید معطوف به «در خانه ماندن» باشد، زیرا این نیز آزمونی است که امیدوارم به سلامت از آن گذر کنیم.

حسین سلیمانی با بیان اینکه ایرانی‌ها تعریفی که از خانه دارند، بیشتر جای استراحت و خواب است، اظهار کرد: ایرانیان از قدیم الایام اهل طبیعت و سیر و سیاحت هستند و در هر فرصت و مناسبتی با خودرو و بی خودرو، بساط شان را جمع کرده و بسته به وسع و توان هر خانواده به سفر می‌روند و این امر منجر به افزایش تصادفات و ترافیک و مشکلات دیگر در طول ایام تعطیلات میشود.

وی خاطرنشان کرد: امیدوارم مردم شرایط حاد و ویژه امسال را بیشتر درک کنند و با تعریف برنامه‌هایی از قبیل: تماشای دسته جمعی فیلم، مطالعه داستان و رمان‌های جذاب و نیز قصه گویی بزرگان برای بچه‌ها و بازی با کودکان، در خانه ماندن را برای خود شیرین و مفرح کنند.

کرونا نه اولین و نه آخرین ویروسی است که ما را به نومیدی فرا می‌خواند، ما شاید شکست خورده باشیم، شاید قربانی داده باشیم، اما نومید نمی‌توانیم باشیم، زیرا که فرصتی برای نومیدی نیست؛ چرا که مساله اصلی نه این است که چطور با امید زندگی کنیم، مساله اصلی این است که چطور بدون امید، میتوان زندگی کرد.

ما ایرانیان امسال را با سلسله‌ای از حوادث (سیل و زلزله) آغاز کردیم و همچنان با پاره‌ای زخم‌ها و سوگواری‌های انجام نشده (مرگ شماری از هموطنان از کرونا) به پایان می‌بریم؛ با دردی که به نظر می‌رسد ما را به پیله‌ای از ناامیدی فرو برده است؛ درد کشیدن، آیین سوگواری است، درد را نباید انکار کرد، درد داروی ماست و نشان می‌دهد که قوای حسی ما هنوز زنده است، درد اگر نباشد، یعنی فاجعه را لمس نکرده ایم.

اصلی‌ترین ماموریت کرونا، شاید همین باشد که انسان مدرن را به یاد آورد مرگ همین نزدیکی است، زندگی در هم آغوشی مرگ است که معنا دارد و عمر جاودانی هم در کار نیست؛ هر چقدر قدرتمند و ثروتمند باشیم باز هم، هم آغوش مرگ ایم. به جای افسانه‌ها و خرافه‌ها باید تاریخ را بخوانیم و با چشم دل ببینیم و با گوش جان بشنویم.