اطلاعات ایمنی مواد غذایی برای کودکان ۵ سال و کوچکتر

یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های والدین در هر دوره زمانی، توجه به رژیم غذایی فرزندان و رعایت تعادل در دریافت مواد مغذی بوده است.

امروزه با افزایش تنوع مواد غذایی، انتخاب بهترین رژیم ممکن نیز دشوار‌تر از گذشته شده است. با توجه به این موضوع، تکمیل اطلاعات شخصی پیرامون نکات ایمنی مواد غذایی و موارد مرتبط با مسمومیت‌های غذایی از اهمیت قابل ملاحظه‌ای برخوردار خواهد بود.

مسمومیت غذایی چیست؟

مسمومیت غذایی که تحت عنوان بیماری مواد غذایی نیز شناخته می‌شود، به دنبال مصرف غذای آلوده به باکتری، ویروس و یا میکرو ارگانیسم‌های پارازیتی ایجاد خواهد شد. این آلودگی می‌تواند در مراحل مختلفی از جمله تهیه، نگه داری و یا پخت رخ دهد.

مسمومیت غذایی با علائم متفاوتی همراه خواهد بود، اما معمول‌ترین نشانه‌ها شامل یک و یا چند مورد زیر به صورت همزمان هستند:

- تهوع

- استفراغ

- اسهال

- درد معده و کرامپ‌های شکمی

- تب و لرز

علائم ممکن است ظرف یک ساعت پس از مصرف غذای آلوده و یا حتی چندین هفته بعد تظاهر یابند. البته در اکثر اوقات مشکل خاصی ایجاد نمی‌شود و بیمار به سرعت سلامتی خود را به دست می‌آورد. در موارد نادری نیز مسمومیت غذایی منجر به عوارض جدی و حتی مرگ خواهد شد. جالب است بدانید که کودکان ۵ سال و کوچکتر در رابطه با مسمومیت‌های غذایی به دسته "حساس" تعلق دارند و باید ملاحظات بیشتری را در مورد آن‌ها لحاظ کرد.

مسمومیت غذایی و کودکان نوپا

همانطور که گفته شد کودکان زیر ۵ سال در ریسک بالاتری از عوارض مرتبط با بیماری‌های غذایی قرار دارند. دلیل این مسئله، عدم توسعه کامل سیستم ایمنی کودکان در مقایسه با افراد بزرگسال خواهد بود. در واقع آن‌ها نمی‌توانند با حداکثر ظرفیت سیستم ایمنی به مقابله با بیمار‌های عفونی و یا عوارض تهدید کننده حیات بپردازند. همچنین لازم به ذکر است که تولید اسید معده (قابلیت از میان بردن باکتری‌های مضر) در کودکان کم سن و سال در سطوح پایین تری انجام می‌شود. بدین ترتیب آمار بروز مسمومیت‌های غذایی در این رده سنی بسیار بالاتر از بزرگسالان خواهد بود. اما چه عوارض خطرناکی سلامت یک کودک مسموم را به چالش خواهد کشید؟

- دهیدراسیون: از آن جایی که می‌دانید کودکان بدن کوچکتری دارند و مقاومت آن‌ها در برابر از دست دادن آب و دهیدراسیون پایین‌تر از بزرگسالان است. توجه داشته باشید که از دست رفتن مایعات بدن به ویژه در مورد کودکان، عارضه‌ای جدی بوده و باید سریعا در جهت رفع آن اقدام کنید.

- سندرم همولیتیک اورمیک: این مورد نیز عارضه‌ای ناشایع، اما خطرناک است که به دنبال عفونت با باکتری‌ای کلای یا شیگلا دیسانتری اتفاق می‌افتد. سندرم همولیتیک اورمیک منجر به افت شدید عملکرد کلیوی و اختلالات خونی خواهد شد. به منظور پیشگیری از این بیماری، توصیه می‌شود گوشت را تا دمای ۷۱ درجه سانتی گراد پخته و از نوشیدنی‌های پاستوریزه برای کودک خود استفاده کنید.

- بوتولیسم نوزادان: این بیماری می‌تواند موجب فلج موقت در کودکان شود. برای جلوگیری از این امر بهتر است به فرزندان زیر یک سال خود عسل ندهید.

جایگزین‌های غذایی ایمن برای کودکان زیر ۵ سال

برخی از انواع غذا‌ها برای کودکان زیر ۵ سال در دسته غذا‌های "پر ریسک" طبقه بندی می‌شوند. این ریسک بالاتر نیز در ارتباط با نحوه تولید، ذخیره سازی و نگه داری مواد اولیه خواهد بود. برای آن که احتمال مسمویت فرزند خود را به حداقل میزان ممکن کاهش دهید، شناخت غذا‌ها و جایگزین‌های مناسب آن‌ها اهمیت زیادی خواهد داشت.

- محصولات لبنی: به جای استفاده از شیر غیر پاستوریزه، از محصولات لبنی مطمئن استفاده کنید.

- عسل: توجه داشته باشید که مصرف عسل برای کودکان زیر یک سال تحت هر شرایطی ممنوع بوده و منجر به بوتولیسم نوزادان می‌شود.

- تخم مرغ و محصولات مرتبط: باید از تخم مرغ‌های نیم پز و یا محصولاتی که حاوی تخم مرغ خام هستند (مانند سالاد‌های خاص) پرهیز شود. تخم مرغ را حداقل تا دمای ۷۴ درجه سانتی گراد بپزید. برای تهیه غذا‌هایی که حاوی تخم مرغ خام هستند نیز از محصولات پاستوریزه استفاده کنید.

- گوشت و مرغ: مصرف غذا‌های حاوی گوشت و مرغ نیم پز نیز به هیچ عنوان برای کودکان زیر ۵ سال توصیه می‌شود. آن‌ها را تا دمای اطمینان به خوبی بپزید.

- غذا‌های دریایی: به منع مصرف غذا‌های دریایی خام مانند سوشی توجه داشته باشید. به عنوان مثال صدف باید تا اندازه‌ای پخته شود که پوسته آن وضعیت باز به خود بگیرد. در کل غذا‌های دریایی را تا دمای اطمینان ۷۴ درجه سانتی گراد بپزید.

- آبمیوه: بهتر است تا جای ممکن آبمیوه مورد علاقه فرزند خود را به صورت طبیعی تهیه کنید و از مصرف آبمیوه‌های صنعتی که حاوی مواد نگه دارنده هستند بپرهیزید.

هنگام خرید مواد غذایی برای کودکان به چه نکاتی باید توجه کرد؟

- حتما پیش از خرید مواد غذایی به تاریخ تولید و انقضای آن دقت کنید.

- در صورتی که قصد رفتن به سفر را دارید، از مواد غذایی فریز شده استفاده کنید.

- پیش از خرید میوه و سبزیجات آن‌ها را به خوبی بررسی کنید.

- به منظور جلوگیری از انتشار باکتری‌های بیماری زا به مواد غذایی آماده چه راهکاری باید اتخاذ کرد؟ یکی از مهم‌ترین موارد حمل مواد غذایی خام در یک کیسه پلاستیکی جداگانه خواهد بود. همچنین به محض رسیدن به خانه، گوشت، مرغ، ماهی و غذا‌های دریایی دیگر را فریز کنید. مواد غذایی حساس به فساد در فصل تابستان و خارج از فضای خانه تا ۱ ساعت و در دمای اتاق تا ۲ ساعت سلامت خود را حفظ خواهند کرد.

- اگر از کیسه‌های پارچه‌ای برای خرید مواد غذایی استفاده می‌کنید، بهتر است هفته‌ای یک بار آن‌ها را به خوبی و با مواد شوینده شست و شو دهید.

هنگام ذخیره و نگه داری مواد غذایی مصرفی کودکان چه مواردی اهمیت دارند؟

نگه داری مواد غذایی باید بر اساس طبیعت منحصر به فرد هرکدام از آن‌ها انجام شود. به عنوان مثال غذا‌های سرد را تحت شرایط سرما و غذا‌های گرم را تحت دمای مناسب آن‌ها ذخیره سازی کنید. مواد حساس به فساد نباید به هیچ عنوان در دمای ۴ الی ۶۰ درجه سانتی گراد نگه داری شوند. محدوده دمایی ۴ الی ۶۰ درجه سانتی گراد، دمای بهینه مورد نیاز برای رشد سریع باکتری‌ها و ایجاد مسمومیت‌های غذایی خواهد بود. متد‌های زیر می‌توانند با بازده بالایی از مسمومیت‌های غذایی مرتبط با نگه داری و ذخیره سازی جلوگیری کنند:

- دمای یخچال خود را روی ۴ درجه سانتی گراد و یا پایین‌تر از آن تنظیم کنید.

- دمای فریزر باید روی منفی ۱۸ درچه سانتی گراد و یا پایین‌تر تنظیم شود.

- گوشت، مرغ و ماهی خام را در بسته بندی‌های مهر و موم شده و یا کیف‌های پلاستیکی در طبقات پایین فریزر نگه داری کنید.

- میوه و سبزیجات به خصوص آن‌هایی که برش خورده اند را داخل یخچال قرار دهید.

- بهتر است گوشت، مرغ و ماهی خام را حداکثر ظرف مدت زمان ۲ الی ۴ روز پس از خریداری آن‌ها مصرف کنید. در صورتی که قصد پخت این مواد را در زمان ذکر شده ندارید، باید حتما آن‌ها را در دمای منفی ۱۸ درجه سانتی گراد فریز کنید.

برای یخ‌زدایی مواد غذایی چه کاری باید انجام داد؟

به منظور دفریزاسیون (آب کردن یخ) مواد غذایی به ویژه گوشت، مرغ، ماهی و غذا‌های دریایی یکی از روش‌های زیر پیشنهاد می‌شود:

- یخچال

- مایکروویو

- محفظه‌ای بسته که بتوان آن را بدون نفوذ به محتویاتش داخل آب سرد قرار داد (به منظور اطمینان از سرد ماندن آب، می‌توانید آن را حداکثر هر ۳۰ دقیقه یکبار تعویض کنید)

توجه داشته باشید که در صورت استفاده از مایکروویو باید ماده غذایی دفریز شده را به سرعت طبخ کرد. بهتر است تکه‌های بزرگ گوشت و یا مرغ را به روش محفظه بسته داخل آب سرد دفریز کنید. فریز کردن مجدد مواد غذایی دفریز شده به هیچ وجه توصیه نمی‌شود.

مطالب بهداشتی مرتبط با تامین، نگه داری و پخت مواد غذایی (به ویژه برای رده سنی زیر ۵ سال)
در اولین مرحله باید از طریق روش‌های زیر، احتمال رشد باکتری‌های بیماری زا و وقوع مسمویت‌های غذایی را به حداقل میزان ممکن کاهش دهید:

- شستن دست‌ها و به خصوص کودک

- ضدعفونی کردن سطوح به ویژه محیط آشپزخانه

- پاک سازی ظروف

- ضدعفونی کردن میوه و سبزیجات

- شست و شوی کیسه‌های پارچه‌ای و یا پلاستیکی مورد استفاده برای حمل مواد غذایی

لازم به ذکر است که شست و شوی دست‌ها قبل و بعد از تماس با مواد غذایی خام (گوشت، مرغ، ماهی و تخم مرغ) ضروری است. همچنین در صورتی که از حیوانات خانگی نگه داری می‌کنید، باید توجه بیشتری به نکات بهداشتی داشته باشید. شست و شوی دست‌ها باید با آب گرم و مواد پاک کننده مانند صابون حداقل برای ۲۰ ثانیه انجام شود. اگر امکان دسترسی به آب و صابون وجود ندارد، ژل‌های بهداشتی گزینه‌ای مناسب محسوب می‌شوند.

توصیه مهم: از غوطه ور سازی میوه و سبزیجات تازه داخل سینک پر از آب خودداری کنید. سینک‌های آشپزخانه خود محیطی مناسب برای رشد باکتری‌ها و انتقال آلودگی‌های میکروبی هستند.

هنگام پخت مواد غذایی به چه نکاتی باید توجه کرد؟

توجه داشته باشید که همیشه از تغییر رنگ مواد غذایی خام به خصوص گوشت، مرغ و یا ماهی نمی‌توان به سلامت کامل آن‌ها پی برد. اما همانطور که در ابتدای مطلب نیز اشاره شد، پخت مواد غذایی مختلف تا درجه اطمینان منحصر به فرد هرکدام از آن‌ها می‌تواند احتمال وجود میکرو ارگانیسم‌های بیماری زا را تا جای ممکن کاهش داد.

- اگر فرزندتان سابقه مشکلات گوارشی دارد، بهتر است از یک دماسنج دیجیتال غذایی استفاده کنید. ابزار مذکور این فرصت را در اختیار شما قرار می‌دهد تا با اطمینان بیشتری به سرو وعده غذایی کودک خود بپردازید. تغییر رنگ گوشت به قهوه‌ای همواره نشان دهنده حذف تمام باکتری‌های موجود در آن نخواهد بود.

- برای استفاده از دماسنج‌های دیجیتال غذایی، نخست باید ماده غذایی مورد نظر خود را پس از طبخ کامل از روی شعله بردارید. سپس دماسنج را در ضخیم‌ترین لایه قرار دهید و اطمینان حاصل کنید که با قسمت‌های استخوانی (در صورت وجود) در تماس نیست.

- به منظور نگه داری مناسب از دماسنج و حفظ کارایی آن، پس از هر بار استفاده دماسنج را در آب گرم و مخلوط شده با صابون قرار دهید تا به خوبی تمیز شود.

- اجازه تماس پوستی با مواد غذایی خام همچون گوشت، مرغ و ماهی را به کودک خود ندهید.

جالب است بدانید که حتی استفاده مجدد از باقی مانده یک وعده غذایی نیز در صورتی که به خوبی نگه داری نشده باشد، منجر به مسمومیت‌های غذایی خواهد شد. برای آن که از سلامت این مواد نیز مطمئن شوید، توصیه می‌شود باقی مانده ناهار و یا شام را برای استفاده در روز بعد فریز کنید. هرچند می‌توان این دسته از مواد غذایی را در یخچال هم نگه داری کرد، اما فریز کردن آن‌ها شانس رشد میکروب‌ها را تا اندازه زیادی کاهش می‌دهد. علاوه بر موارد فوق، باید به محتویات وعده غذایی مورد نظر خود نیز توجه کنید. آیا حاوی ماده حساس به فساد است؟ در این صورت تنها تا دو ساعت می‌توانید ماده غذایی حساس به فساد را در دمای اتاق نگه داری کنید.

همچنین توصیه می‌شود از پر کردن بیش از اندازه یخچال و فریزر خودداری کنید. این موضوع منجر به عدم گردش مناسب هوای سرد در فضای یخچال یا فریزر خواهد شد. از طرفی بهتر است غذا‌های باقی مانده از یک وعده غذایی بزرگتر را ظرف ۲ الی ۴ روز آینده مصرف شوند. گرم کردن مجدد نیز باید تا دمای حداقل ۷۴ درجه سانتی گراد صورت گیرد. بیش از یک مرتبه نیز غذا‌های باقی مانده را گرم نکنید.