تهران و موزه های بی‌شمارش

موزه مادر

موزه ملی ایران که تا بیست سال گذشته به نام موزه ایران باستان خوانده می شد با قدمتی بالای 70 سال، بزرگترین موزه باستان شناسی و قدیمی ترین موزه تاریخ ایران است که در خیابان امام خمینی (ره)، نبش خیابان پروفسور روئل و خیابان سی تیر(خیابان موزه) جا خوش کرده است. موزه ملی ایران دارای دو ساختمان مجزاست که به نام های موزه ایران باستان با تاریخ گشایش 1316 خورشیدی و موزه دوران اسلامی با تاریخ 1375افتتاح شد. در فرهنگ موزه داری ، از موزه ملی به نام موزه مادر نام برده می شود. موزه ملی ایران دارای ده بخش پژوهشی و یک کتابخانه و مرکز اسناد است: بخش پارینه سنگی، بخش پیش ازتاریخ، بخش تاریخی، بخش اسلامی، بخش مهر و سکه، بخش مرمت، بخش کتیبه ها، بخش استخوان شناسی، بخش سفال ها و کتابخانه و مرکز اسناد.

موزه ایران باستان؛ اولین موزه رسمی

اولین موزه در ایران در سال 1295 خورشیدی به نام موزه ملی یا موزه معارف در یکی از اتاق های بزرگ وزارت معارف در سمت شمال مدرسه دارالفنون به همت مرتضی خان هدایت (صنیع الدوله) ، مدیر دارالفنون تشکیل شد. وی جز اولین افرادی محسوب می شود که در فکر ایجاد موزه و اداره ای برای نگهداری از عتیقه جات برای ساماندهی به وضع کاوش ها بود. در آن موزه، 270 قلم شی مفرغی، سفالی، شیشه ای، کتاب و منسوجات نگهداری می شد. در سال 1304اشیای موجود در دارالفنون به تالار آینه عمارت مسعودیه (در نزدیکی میدان بهارستان) که در آن زمان در اختیار وزارت معارف، اوقاف و صنایع مستظرفه بود، منتقل شد. از سویی دیگر با آغاز حفاری باستان شناسان اروپایی به ویژه هیئت باستان شناسان فرانسه به ریاست «ژاک دومرگان» از سال 1276خورشیدی در شوش توجه ایرانیان را به اهمیت میراث فرهنگی جلب شد.

در سال 1306 امتیاز بدون قید و شرط طرف باستان شناسان فرانسوی به دستور حکومت پهلوی اول لغو و به آن ها اجازه داده شد تنها در شوش به حفاری بپردازند تا این که سرانجام ایران تصمیم گرفت ساختمانی تحت عنوان موزه در شان اشیای تاریخی احداث کند و معماری آن را برعهده «آندره گدار» فرانسوی گذاشت. «گدار» برای آن که بنای موزه با اشیای آن هماهنگی و مطابقت داشته باشد سعی کرد از معماری ایرانی پیش از اسلام کمک گیرد. ساختمان موزه با طراحی گدار و معماری حاج عباس قلی معمارباشی در سال 1314آغاز شد و در سال 1316 مورد بهره برداری قرار گرفت. نما و سردر ورودی موزه به سبک نمای ایوان کسری (کاخ مشهور ساسانیان در تیسفون) با آجرهای قرمز رنگ ساخته شد که ایوان آن 35 متر بلندی و 50 متر پهنا دارد. این ساختمان در سه طبقه ایجاد شد.

در موزه ایران باستان دو بخش اصلی وجود داردکه متناسب با تقسیم بندی ادوار فرهنگی تحت عنوان بخش پیش از تاریخ و بخش تاریخی معرفی شده است. این موزه بیش از سیصد هزار شی با ارزش را در درون خود جای داده است. کهن ترین اشیای به نمایش در آمده در موزه ایران باستان مربوط به دوره های گوناگون پارینه سنگی از مرحله قدیم آن تا اواخر دوران مذکوراست. از دیگر مجموعه های قدیمی این بخش گنجی مربوط به استان گیلان و آثاری است که در نزدیکی مهاباد کشف شده که حدود 700 تا 400 هزار سال قدمت دارد. از دیگر اشیا موجود در این گنجینه ، ابزارهای سنگی دوران حجر، ظروف سفالی قرمز کشف شده از چشمه علی و اسماعیل آباد، مجسمه گلی زنی به نام ونوس، مجسمه الهه مادر 9 هزار ساله، گاو سفالین عیلامی، جام طای مارلیک، جام طلای حسنلو، جام خشایار شاه، الواح زرین و سیمین از کاخ آپادانا تخت جمشید، بخشی از پلکان تخت جمشید، تندیس مصری داریوش بزرگ، پیکره سنگی شیر بدون سر هخامنشی، سر ستون تخت جمشید، سردیس شاهزاده اشکانی، نیم تنه مرد نمکی، ریتون طلای همدان و زیور آلات مکشوفه از زیویه کردستان و موزاییک شهداد است. گسترش کاوش های باستان شناسی و ازدیاد روزافزون آثار موجب شد طی چند مرحله ، گسترش کمی و کیفی در حد فاصل سال های 1357 تا 1370 ، ویترین ها تعویض و یا مورد مرمت و نوسازی قرارگرفتند و واحدهایی تحت عنوان انبار و گنجینه در زیر موزه ، ساخته و اضافه شد.

موزه دوران اسلامی

ساخت موزه دوران اسلامی با انگیزه انجام فعالیت های گوناگون فرهنگی (در ابتدا قرار بود این ساختمان، موزه مردم شناسی شود .)در سال 1323 در محوطه موزه ملی ایران آغاز شد و با وقفه های متعدد، سرانجام شش سال بعد معماری آن پایان یافت، اما انجام مراحل تکمیلی این پروژه را به سال های بعد موکول کرد. این ساختمان با الهام از کاخ ساسانی نیشاپور با مساحتی حدود چهار هزار متر مربع در سه طبقه احداث شد. این بنا سرانجام در سال 1375 افتتاح شد. طبقه همکف آن شامل سالن اجتماعات و سالن نمایشگاه های موقت، طبقه اول و ودوم نیز جمعا دارای 7 تالار است که تالارهای طبقه یکم شامل تالار قرآن، تالار تیموری، تالار صفوی و تالار قاجار است و تالارهای سلجوقی، ایلخانی و صدر اسلام نیز در طبقه دوم قرار دارند. این موزه دارای 170 ویترین با بیش از 1500 شی تاریخی، 14 قرن شکوه و هنر تمدن اسلامی را به نمایش گذاشته شده است. در این موزه نمونه های متنوعی از اشیا و آثار هنری دوران مختلف اسلامی مانند گنجینه قرآن، نسخ خطی(شامل کتاب های علمی، ادبی و تاریخی) و موضوعاتی چون نقاشی، خوشنویسی، ادوات و ابزار کتابت، وسایل روشنایی، ابزار نجوم، ابزار پزشکی، کاسه سفالی با کتیبه کوفی، قسمتی از کتیبه آجری مدرسه نظامیه خردگرد خراسان به خط کوفی، کاشی زرین فام معروف به در بهشت قرار دارد.

موزه دوران اسلامی در تیرماه 1385 با هدف اصلاح و تکمیل تاسیسات و گسترش برخی فضاها به مدت نه سال تعطیل و در شهریور 1394 بازگشایی شد.