عواملی که باعث ایجاد کم خونی در بدن می‌شوند

کم خونی زمانی اتفاق می‌افتد که شاهد کاهش گردش سلول‌های قرمز خونی در بدن باشیم. این بیماری معمولترین اختلال خونی در جهان محسوب می‌گردد و علائم آن شامل سردرد، سینه درد و رنگ‌پریدگی پوست است. به طور کلی این بیماری حدود ۳ میلیون آمریکایی و حدود ۱.۶۲ میلیارد نفر را در جهان شامل می‌شود.

کم خونی اغلب نتیجه بیماری دیگری است که باعث ایجاد اختلال در توانایی بدن در تولید گلبول‌های قرمز و یا باعث افزایش تجزیه گلبول‌های قرمز و از دست رفتن آن‌ها می‌شود.

علائم کم خونی

شایع‌ترین علامت همه انواع کم خونی احساس خستگی و ضعف است.

علائم شایع دیگر این بیماری عبارتند از:

رنگ‌پریدگی پوست

عدم وجود ضربان عادی در قلب

درد ناحیه سینه

سردرد

سرگیجه

برخی از انواع کم خونی علائم منحصر به فرد خود را دارا هستند، از جمله:

کم‌خونی آپلاستیک: تب، عفونت مکرر و جوش بر روی صورت

کم خونی فقر اسید فولیک: کج خلقی، اسهال و التهاب زبان

کم خونی همولیتیک: زردی: ادرار تیره، تب و درد شکم

کم خونی داسی شکل: ورم دردناک پا و دست، خستگی و زردی

دلایل کم خونی

بدن برای حیات خود نیاز به گلبول قرمز دارد. این سلول‌ها دارای هموگلوبین هستند؛ پروتئینی پیچیده که حاوی ملکول‌های آهن است.

انواع گوناگونی از بیماری‌ها می‌توانند باعث ایجاد کم‌خونی گردند. همچنین انواع گوناگونی از کم خونی وجود دارند. در نتیجه یک عامل واحد برای ایجاد این اختلال وجود ندارد و گاهی برای متخصصان نیز یافتن علت بیماری سخت می‌گردد. در این قسمت نگاه کلی به ۳ گروه اصلی کم خونی خواهیم داشت.

۱- کم خونی ناشی از از دست رفتن خون

معمول‌ترین نوع کم خونی که کم‌خونی فقر آهن نام دارد بیشتر مواقع در این دسته قرار می‌گیرد. این نوع کم خونی حاصل کمبود آهن بوده که نتیجه کمبود خون است.

زمانی که بدن خون از دست می‌دهد سعی می‌کند آب را از بافت‌های دیگر بدن که در جریان خون حضور ندارند تأمین کند تا رگ‌های خونی را پر نگه دارد. این آب‌های اضافی خون را رقیق می‌کند و در نتیجه گلبول‌های قرمز نیز به تبع رقیق می‌گردند.

از دست رفتن خون می‌تواند حاد و سریع یا مزمن باشد. از دست دادن سریع خون می‌تواند نتیجه جراحی، زایمان، تروما و یا پارگی رگ‌های خونی باشد. از دست رفتن خون به صورت مزمن کمتر معمول بوده و می‌تواند نتیجه‌ای از زخم معده و یا تومور باشد. دیگر دلایل ایجاد آنمی ناشی از، از دست رفتن خون عبارتند از:

بیماری‌های روده و معده شامل زخم معده، بواسیر، سرطان و یا ورم معده

استفاده از دارو‌های ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند آسپرین و ایبو پروفن

خونریزی دوران قاعدگی

۲- کم خونی حاصل از کاهش و یا نقص در تولید گلبول‌های قرمز

مغز استخوان یک بافت نرم و اسفنجی است که در مرکز استخوان قرار دارد. این ناحیه در تولید گلبول‌های قرمز حیاتی است چرا که سلول‌های بنیادی را تولید می‌کند که باعث تولید گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت خون می‌شوند.

انواع گوناگونی از بیماری‌ها بر روی مغز استخوان تأثیر می‌گذارند. از جمله آن می‌توان به سرطان خون اشاره کرد که در آن مقادیر غیر طبیعی از گلبول‌های سفید تولید می‌شود و نتیجه آن عدم تولید نرمال گلبول‌های قرمز است.

انواع دیگر کم خونی که حاصل از کاهش و یا نقص در تولید گلبول‌های قرمز است بدین شرح است:

کم خونی داسی شکل: گلبول‌های قرمز با سرعت غیر عادی تجزیه و یا تخریب می‌شوند. این گلبول‌های قرمز هلالی شکل در رگ‌های خونی کوچکتر گیر کرده و باعث ایجاد درد می‌گردند.

کم خونی فقر آهن: گلبول‌های قرمز به دلیل کافی نبودن مقدار آهن لازم در بدن در سطح کمتری تولید می‌شوند. این موضوع می‌تواند به دلیل داشتن عادات غذایی نامناسب، قاعدگی، اهدای مکرر خون، ورزش استقامتی، مشکلات گوناگون گوارشی مانند بیماری کرون، خارج کردن قسمتی از شکم در عمل جراحی و مصرف برخی مواد غذایی به وجود آید.

کم خونی مرتبط با مغز استخوان و سلول‌های بنیادی: کم‌خونی آپلاستیک در زمانی به وجود می‌آید که سلول بنیادی وجود نداشته باشد و تالاسمی زمانی به وجود می‌آید که گلبول‌های قرمز نتوانند رشد کرده و به خوبی بالغ شوند.

کم خونی مرتبط با کمبود ویتامین: ویتامین B۱۲ و فولات هر دو برای تولید گلبول‌های قرمز لازم و ضروری‌اند. در صورتی که کمبود هرکدام در بدن وجود داشته باشد، گلبول‌های قرمز نیز تحت تأثیر آن کم می‌شود. از جمله کم‌خونی‌های مرتبط با این دسته، کم‌خونی مگالوبلاستیک و کم‌خونی پرنیشیوز است.

۳- کم خونی حاصل از تخریب گلبول‌های قرمز

گلبول‌های قرمز در جریان گرش خون عموما چرخه زندگی ۱۲۰ روزه‌ای دارند، اما می‌توانند زودتر از این زمان تخریب شده و از بین بروند. یکی از انواع کم خونی که در این دسته بندی قرار می‌گیرد کم خونی خود ایمنی همولیتیک است که طی آن سیستم ایمنی بدن گلبول‌های قرمز خودش را به عنوان ماده‌ای غریبه می‌شناسد و به آن‌ها حمله می‌کند.

خون کافت بیش از حد و یا تجزیه گلبول‌های قرمز به دلایل مختلفی به وجود می‌آید که شامل موارد زیر است:

عفونت

دارو‌های خاص مانند آنتی بیوتیک‌ها

زهر مار یا عنکبوت

سمومی که در اثر بیماری‌های پیشرفته کلیوی و یا کبد به وجود می‌آید

حمله خود ایمنی که از جمله آن می‌توان به بیماری همولیتیک اشاره کرد.

فشار خون شدید

اختلالات مرتبط با لخته شدن خون

بزرگ شدن طحال

درمان کم خونی

درمان‌های مختلفی برای کم خونی وجود دارد که هدف آن‌ها افزایش میزان تولید گلبول‌های قرمز و در نتیجه آن افزایش میزان اکسیژنی است که خون حمل می‌کند. درمان‌ها بسته به نوع کم خونی عبارتند از:

کم‌خونی فقر آهن: مکمل‌های آهن و یا تغییرات رژیمی برای این نوع کم خونی تجویز می‌گردد. همچنین اگر شرایط ایجاد شده حاصل از از دست رفتن خون باشد، خونریزی باید متوقف گردد.

کم خونی فقر ویتامین: درمان‌ها شامل مکمل‌های غذایی و یا تزریق B. ۱۲ می‌باشد.

تالاسمی: درمان شامل ارائه مکمل‌های فولیک اسید، برداشتن طحال و گاهی انتقال خون و نیز پیوند مغز استخوان می‌شود.

کم خونی بیماری‌های مزمن: این نوع کم خونی با بیماری‌های اساسی و جدی مزمن مرتبط هستند و درمان مشخصی ندارند.

کم خونی آپلاستیک: بیمار می‌تواند از طریق دریافت خون و یا پیوند مغز استخوان بهبود یابد.

کم خونی داسی شکل: در این نوع کم خونی درمان‌ها شامل اکسیژن درمانی، مسکن و مایعات داخل وریدی می‌شود. همچنین ممکن است مکمل‌های آنتی بیوتیک و فولیک اسید نیز ارائه گردد. دارو‌هایی مانند هیدروکسی اوره نیز به عنوان دارو‌های سرطانی می‌توانند استفاده گردند.

کم خونی هومولیتیک: بیماران مبتلا به این نوع کم خونی باید از مصرف دارو‌هایی که شرایط را سخت‌تر می‌کند پرهیز کنند. برای این بیماران عموما دارو‌های سرکوبگر سیستم ایمنی تجویز می‌شود. پلاسمافرزیس نیز گاهی برای این بیماران تجویز می‌گردد.

فاکتور‌های خطرناک

آنمی در همه افراد و در همه سنین اتفاق می‌افتد، اما ممکن است فاکتور‌هایی وجود داشته باشد که احتمال ابتلا را افزایش دهد. این فاکتور‌ها شامل موارد زیر است.

قاعدگی

بارداری و زایمان

زایمان زودرس

سنین بین ۱ تا ۲ سال

رژیم غذایی که مقدار کمی ویتامین، مواد معدنی و آهن داشته باشد.

از دست رفتن خون به سبب جراحی و آسیب

تاریخچه خانوادگی کم خونی ارثی مانند کم خونی داسی شکل

اختلالات روده‌ای که جذب مواد مغذی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.



منبع:بهداشت نیوز