.svg)
قدیمی‌ترین سند تاریخی درباره حضرت رقیّه
پارسینه: برخی معتقدند قدیمی‌ترین سندی که از حضرت رقیه (س) سخن گفته، کتاب «کامل بهائی» بوده، اما مرحوم استاد منذر در مقاله‌ای در کتاب «ستاره درخشان شام» ثابت کرد که قدیمی‌ترین سند به عصر امام صادق (ع) می‌رسد.
وی از اصحاب بزرگوار امام صادق و امام کاظم علیهماالسلام و از راویان برجسته و مشهور شیعه است که رجال شناسان بزرگی، چون شیخ طوسی (در فهرست)، نجاشی (در رجال)، علامه حلّی (در خلاصه الا قوال)، ابن داود (در رجال)، و علامه مجلسی (در وجیزه) به سندیت قطعی او تصریح کرده اند.
این ندیم در فهرست خویش وی را از آن دسته از مشایخ شیعه می‌شمرد که فقه را از ائمّه علیهم السلام روایت کرده اند. شیخ طوسی در رجال خویش، وی را صاحب کتابی می‌داند که در آن از امام صادق علیه السلام نقل روایت کرده است و مرحوم سیّد بحرالعلوم در الفوائد الرجالیّه، لیستی از راویان شهیر شیعه (همچون محمد بن ابی عمیر و یونس بن عبدالرحمن) را که از وی روایت نقل کرده اند به دست داده است. سیف بن عمیره، همچنین از جمله راویان زیارت معروف عاشورا (به نقل از امام باقر علیه السلام) است که قرائت آن در طول سال، از سنن رایج میان شیعیان است.
سیف بن عمیره، در رثای سالار شهیدان علیه السلام چکامه بلند و پرسوزی دارد که با مطلع:
جلّ المصائب بمن أصبنا فاعذری
یا هذه، و عن الملامة فاقصری
آغاز می‌شود، که حقیقتا سوخته و سوزانده است.
نقلی از کتاب المنتخب
علّامه سیّد محسن امین و به تبع وی شهید سید جواد شبّر (از خطبای فاضل لبنان) به این مطلب اشاره کرده و تنها بیت نخست قصیده را ذکر کرده اند. امّا شیخ فخرالدین طریحی فقیه، رجالی، ادیب و لغت شناس برجسته شیعه، و صاحب مجمع البحرین - درکتاب «المنتخب» (که سوگنامه‌ای منثور و منظوم در رثای شهدای آل الله بویژه سالار شهیدان علیهم السلام است) کلّ قصیده را آورده است که در بیت ما قبل آخر آن، شاعر صریحا به هویّت خود اشاره‌ای دارد؛ آنجا که خطاب به سادات عصر می‌گوید:
و عًبَیْدُکُمْ سیفٌ فَتَی ابْنُ عَمیرة
عبدٌ لعبد عبید حیدر قنبر
نکته قابل توجّه در ربط با بحث ما، ابیات زیر از قصیده سیف می‌باشد که در آن دوبار از حضرت رقیّه (س) یاد کرده است:
و سکینه عن‌ها السکینه فارقت
لما ابتدیت بفرقة و تغیّر
و رقیّة رقّ الحسود لضعف‌ها
و غدا لیعذر‌ها الّذی لم یعذر
و لاُمّ کلثوم یجد جدید‌ها
لثم عقیب دموع‌ها لم یکرر
لم إنس‌ها وسکینة و رقیة
یبکینه بتحسّر و تزفّر
یدعون اُمّهم البتولة فاطما
دعوی الحزین الواله المتحیّر
یا اُمّنا هذاالحسین مجدّلاٌ
ملقی عفیرا مثل بدر مزهر
فی ترب‌ها متعفّرا و مضخما
جثمانه بنجیع دم أحمر
نقلی از کتاب المنن
عبدالوهّاب بن احمد شافعی مصری، مشهور به شعرانی (متوفّی به سال ۳۹۷ ق)، در کتاب المنن، باب دهم، نقل می‌کند:
نزدیک مسجد جامع دمشق، بقعه و مرقدی وجود دارد که به مرقد حضرت رقیّه علیهاالسلام دختر امام حسین علیه السلام معروف است. بر روی سنگی واقع در درگاه این مرقد، چنین نوشته است: هذَا البَیْتُ بُقْعَةٌ شُرِّفَتْ بِآلِ النّبِیّ صلی الله علیه و آله و سلم وَ بِنْتُ الحُسَیْنِ الشَّهید، رُقَیَّة علیهاالسلام (این خانه مکانی است که به ورود آل پیامبر صلی الله علیه و آله سلم و دختر امام حسین علیه السلام، حضرت رقیّه علیهاالسلام شرافت یافته است).
منابع:
سیاهپوشی در سوگ ائمه نور، تالیف محقق و نویسنده گرانقدر آقای شیخ علی ابوالحسنی (منذر، ص. ۱۴۰ - ۱۴۱)
اعیان الشیعه، سید محسن امین، تحقیق و اخراج: سید حسن امین (قطع رحلی دار التعارف للمطبوعات، بیروت ۱۴۰۳ - ۱۹۸۳) /۳۲۶
ادب الطف او شعراءالحسین (ع) ۱/۱۹۶، سید جواد شبر، موسسه البلاغ - دارالمرتضی، بیروت ۱۴۰۹ ق. / ۱۹۸۸ م.
المنتخب للطریحی فی جمع المرائی و الخطب المشتهر بالفخری، شیخ فخر الدین طریحی نجفی، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، طبع مصحح، بیروت ۱۴۱۲ ق. - ۱۹۹۲ م، ۲/۴۳۶
این ندیم در فهرست خویش وی را از آن دسته از مشایخ شیعه می‌شمرد که فقه را از ائمّه علیهم السلام روایت کرده اند. شیخ طوسی در رجال خویش، وی را صاحب کتابی می‌داند که در آن از امام صادق علیه السلام نقل روایت کرده است و مرحوم سیّد بحرالعلوم در الفوائد الرجالیّه، لیستی از راویان شهیر شیعه (همچون محمد بن ابی عمیر و یونس بن عبدالرحمن) را که از وی روایت نقل کرده اند به دست داده است. سیف بن عمیره، همچنین از جمله راویان زیارت معروف عاشورا (به نقل از امام باقر علیه السلام) است که قرائت آن در طول سال، از سنن رایج میان شیعیان است.
سیف بن عمیره، در رثای سالار شهیدان علیه السلام چکامه بلند و پرسوزی دارد که با مطلع:
جلّ المصائب بمن أصبنا فاعذری
یا هذه، و عن الملامة فاقصری
آغاز می‌شود، که حقیقتا سوخته و سوزانده است.
نقلی از کتاب المنتخب
علّامه سیّد محسن امین و به تبع وی شهید سید جواد شبّر (از خطبای فاضل لبنان) به این مطلب اشاره کرده و تنها بیت نخست قصیده را ذکر کرده اند. امّا شیخ فخرالدین طریحی فقیه، رجالی، ادیب و لغت شناس برجسته شیعه، و صاحب مجمع البحرین - درکتاب «المنتخب» (که سوگنامه‌ای منثور و منظوم در رثای شهدای آل الله بویژه سالار شهیدان علیهم السلام است) کلّ قصیده را آورده است که در بیت ما قبل آخر آن، شاعر صریحا به هویّت خود اشاره‌ای دارد؛ آنجا که خطاب به سادات عصر می‌گوید:
و عًبَیْدُکُمْ سیفٌ فَتَی ابْنُ عَمیرة
عبدٌ لعبد عبید حیدر قنبر
نکته قابل توجّه در ربط با بحث ما، ابیات زیر از قصیده سیف می‌باشد که در آن دوبار از حضرت رقیّه (س) یاد کرده است:
و سکینه عن‌ها السکینه فارقت
لما ابتدیت بفرقة و تغیّر
و رقیّة رقّ الحسود لضعف‌ها
و غدا لیعذر‌ها الّذی لم یعذر
و لاُمّ کلثوم یجد جدید‌ها
لثم عقیب دموع‌ها لم یکرر
لم إنس‌ها وسکینة و رقیة
یبکینه بتحسّر و تزفّر
یدعون اُمّهم البتولة فاطما
دعوی الحزین الواله المتحیّر
یا اُمّنا هذاالحسین مجدّلاٌ
ملقی عفیرا مثل بدر مزهر
فی ترب‌ها متعفّرا و مضخما
جثمانه بنجیع دم أحمر
نقلی از کتاب المنن
عبدالوهّاب بن احمد شافعی مصری، مشهور به شعرانی (متوفّی به سال ۳۹۷ ق)، در کتاب المنن، باب دهم، نقل می‌کند:
نزدیک مسجد جامع دمشق، بقعه و مرقدی وجود دارد که به مرقد حضرت رقیّه علیهاالسلام دختر امام حسین علیه السلام معروف است. بر روی سنگی واقع در درگاه این مرقد، چنین نوشته است: هذَا البَیْتُ بُقْعَةٌ شُرِّفَتْ بِآلِ النّبِیّ صلی الله علیه و آله و سلم وَ بِنْتُ الحُسَیْنِ الشَّهید، رُقَیَّة علیهاالسلام (این خانه مکانی است که به ورود آل پیامبر صلی الله علیه و آله سلم و دختر امام حسین علیه السلام، حضرت رقیّه علیهاالسلام شرافت یافته است).
منابع:
سیاهپوشی در سوگ ائمه نور، تالیف محقق و نویسنده گرانقدر آقای شیخ علی ابوالحسنی (منذر، ص. ۱۴۰ - ۱۴۱)
اعیان الشیعه، سید محسن امین، تحقیق و اخراج: سید حسن امین (قطع رحلی دار التعارف للمطبوعات، بیروت ۱۴۰۳ - ۱۹۸۳) /۳۲۶
ادب الطف او شعراءالحسین (ع) ۱/۱۹۶، سید جواد شبر، موسسه البلاغ - دارالمرتضی، بیروت ۱۴۰۹ ق. / ۱۹۸۸ م.
المنتخب للطریحی فی جمع المرائی و الخطب المشتهر بالفخری، شیخ فخر الدین طریحی نجفی، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، طبع مصحح، بیروت ۱۴۱۲ ق. - ۱۹۹۲ م، ۲/۴۳۶
منبع:انوارطاها
ارسال نظر