به چه دلیل برخی افراد وسواسی میشوند
پارسینه: بسیاری از ما وسواس داریم، اما آن را نمیپذیریم در این مطلب به دلیل وسواسی شدن پیشگیری از آن و درمان آن میپردازیم
بسیاری از مردم، وسواسی را بیماری نمیدانند. در حالی که وسواسی یک نوع بیماری روانی است و افکار و تصورات آزار دهنده این افراد میتواند عواقب روحی و روانی بیشماری برای آنها به همراه داشته باشد.
منظور از وسواس دو نوع وسواس فکری و عملی است؛ معمولا در بیماری وسواس عملی، وسواس فکری وجود دارد، اما ممکن است در نوع فکری، وسواس علمی وجود نداشته باشد.
به هر فکر و تصویری که به صورت مزاحم و تکرار شونده به ذهن یک فرد خطور و او را اذیت کند، وسواس فکری میگویند. مثلا ممکن است آلودگی دست به ذهن فرد راه پیدا کند. این فکر او را دچار اضطراب و فرسودگی میکند.
وسواس عملی نیز به رفتارهایی گفته میشود که فرد برای کاهش اضطراب وسواس فکری انجام میدهد. این رفتارها میتواند مرتبط یا غیر مرتبط با آن فکر باشد. مثلا فکر آلودگی دست به ذهن این فرد خطور میکند بنابراین دستش را چندین بار با آب شست و شو میدهد.
در این نوع وسواس، فرد به جای چند دقیقه، نیم ساعت یا گاهی یک ساعت دستش را میشوید یا به جای مواد شوینده معمولی از مواد شوینده قوی که برای پوستش مضر است، استفاده میکند. در این نوع وسواس، فرد اقدام به انجام کارهایی میکند تا اضطراب ناشی از فکر آلودگی دستش کاهش یابد.
رایجترین وسواسها کدامند؟
منظور از وسواس دو نوع وسواس فکری و عملی است؛ معمولا در بیماری وسواس عملی، وسواس فکری وجود دارد، اما ممکن است در نوع فکری، وسواس علمی وجود نداشته باشد.
به هر فکر و تصویری که به صورت مزاحم و تکرار شونده به ذهن یک فرد خطور و او را اذیت کند، وسواس فکری میگویند. مثلا ممکن است آلودگی دست به ذهن فرد راه پیدا کند. این فکر او را دچار اضطراب و فرسودگی میکند.
وسواس عملی نیز به رفتارهایی گفته میشود که فرد برای کاهش اضطراب وسواس فکری انجام میدهد. این رفتارها میتواند مرتبط یا غیر مرتبط با آن فکر باشد. مثلا فکر آلودگی دست به ذهن این فرد خطور میکند بنابراین دستش را چندین بار با آب شست و شو میدهد.
در این نوع وسواس، فرد به جای چند دقیقه، نیم ساعت یا گاهی یک ساعت دستش را میشوید یا به جای مواد شوینده معمولی از مواد شوینده قوی که برای پوستش مضر است، استفاده میکند. در این نوع وسواس، فرد اقدام به انجام کارهایی میکند تا اضطراب ناشی از فکر آلودگی دستش کاهش یابد.
رایجترین وسواسها کدامند؟
شست و شو مداوم، فکر آلودگی و نجاست، داشتن شک و تردید و بررسی مدام از جمله مهمترین و شایعترین نوع وسواسها به حساب میآیند. به عنوان مثال فرد شک میکند که آیا شیر گاز را بسته یا نبسته است. در خانه را قفل کرده یا نکرده است. مدام بررسی میکند که آیا این کارهایش را انجام داده است یا خیر. پیش از مسافرت یا رفتن به بیرون از خانه چندین بار شیر گاز یا در را کنترل میکند. در نیمه راه دوباره با دلواپسی به خانه بر میگردد و بار دیگر باز بودن یا نبودن شیر گاز یا در را امتحان میکند. فکر او شک و تردید و عملش بررسی کردن است.
مدل دیگر وسواس، نظم و ترتیب است، یعنی فکری به او فرمان میدهد که چقدر آن مکان بی نظم و بهم ریخته است. کاری که او انجام میدهد، مرتب و منظم کردن است. او نسبت به تقارن برخی اشیاء حساس است. مثلا جای تابلوها یا گلدانها را جا به جا میکند.
گاهی اوقات وسواس فکری همراه با وسواس عملی نیست. اغلب افکار این افراد آزار دهنده است. این افکار آزار دهنده باعث میشود آنها خجالت بکشند و به کمک کسی نروند. مثلا ممکن است این افراد افکار آسیب به دیگران را داشته باشند. اتفاقا این افکار مخالف شخصیت این افراد است چراکه اغلب آنها محتاط و دل نازک هستند. این افراد بسیار مراقب فرزندان شان هستند، اما مدام تصویر آسیب رساندن به آنها به وسیله چاقو به ذهن شان خطور میکند. آنقدر این تصویر اذیت کننده است که مدام از چاقو دوری میکنند و اصلا به آشپزخانه نمیروند یا از کودکان شان فاصله میگیرند.
همچنین ممکن است هنگام انجام مسایل جنسی، مقدسات دینی به ذهن این افراد خطور کند. اغلب انسانهایی که بسیار مومن و با ایمان هستند، میتوانند به این نوع مشکل دچار بشوند و از انجام دادن این کار خجالت بکشند یا احساس گناه کنند. در صورتی که این عمل غیر ارادی است و گاهی اوقات با درمان برطرف میشود.
راههای تشخیص بیماری وسواسی
اغلب خیلی سخت است که به افراد وسواسی بقولانیم که آنها بیمار هستند. بسیاری از آنها معتقدند من تمیز (نه وسواسی) هستم. در حال حاضر با استفاده از دو مشخصه اصلی میتوان تمیز یا وسواسی بودن افراد را تشخیص داد.
نخست آنکه، فرد به جای چند دقیقه، بیشتر از نیم ساعت یا یک ساعت، وقتش را صرف شست و شوی دست، حمام یا تمیز کردن یک وسیله خاص میکند. وسواسی در عملکرد شغلی و تحصیلی افراد اختلال ایجاد میکند، به طوری که دیگر وقت نمیکنند به بقیه کارهایشان برسند. دوم اینکه، این افراد از ترس آلودگی نمیتوانند به مسافرت بروند. قطعا انجام این کارها باعث اعتراض همسرش و مشکلات بین فردی آنها میشود.
علت شایع شدن وسواس
شیوع وسواسهای شدید ۲ تا ۳ درصد است، اما ۱۰ تا ۲۰ درصد نیز با شدتهای مختلف در جمعیت گزارش شده است. معمولا شیوع وسواس در میان آقایان و خانمها برابر است. سن شیوع وسواسی نیز بیست سالگی است. اگرچه در پسران ممکن است از سنهای پایینتر هم شروع بشود.
صد در صد بیماریهای روانپزشکی، مجموعه از جنبههای ژنتیکی و یادگیری هستند. در این بین مساله ژنتیک نقش پر رنگ تری دارد. امکان بروز وسواس در میان افرادی که بستگان شان دچار وسواس بوده اند، بیشتر است. وسواس به علت سابقه فامیلی میتوانند با شدت زیادی حتی در سنین پایینتر نیز بروز کند. همچنین کودک میتواند از طریق الگوپذیری از خانواده، انجام این رفتارها را فرا بگیرد.
هرچند در بسیاری از موارد تغذیه سالم و آب و هوای تمیز میتواند به سلامتی افراد کمک کند، اما هنوز گزارشی مبنی بر این مساله وجود ندارد که کمبود تغذیه سالم یا آب و هوای تمیز منجر به وسواسی شده باشد.
شیوه درمان افراد وسواسی
درمان این بیماری بنابر شدت و نوع وسواس، به دو دسته دارویی یا غیر دارویی یا روان درمانی تقسیم بندی میشود. درمانهای دارویی این افراد که معمولا به داروهای ضد وسواس مشهورند باید در مدت زمان کافی و به مقدار لازم مصرف بشوند. گاهی اوقات برخی از این بیماران پس از گذشت یک ماه، از خوردن دارو دست میکشند. در صورتی که مدت زمان کافی برای درمان این افراد سه تا شش ماه با دز دارویی کافی است تا نتایج بهتری ایجاد شود.
هرچند ممکن است پاسخ به درمان این افراد ۵۰ تا ۶۰ درصد باشد، اما گاهی اوقات این افراد میتوانند صد در صد هم درمان بشوند بنابراین مبتلایان به بیماری وسواسی باید پشتکار داشته باشند و درمان شان را رها نکنند.
درکنار درمانهای دارویی، درمانهای غیر دارویی یا روان درمان نیز وجود دارد. برای روان درمانی این افراد حداقل دوازده تا سیزده جلسه نیاز است. به غیر از این دور روش، میتوان از درمانهای تحریک کننده مغزی هم استفاده کرد. این روش نیز تا حدودی میتواند به درمان وسواسی افراد کمک کند. در موارد خیلی شدید مقاومت به درمان، باید از شوک درمانی استفاده کنیم.
پیشگیری از وسواسی شدن
بهترین راه پیشگیری این است که افراد مبتلا به وسواسی نسبت به درمان شان سریع اقدام کنند تا این بیماری از طریق یادگیری به فرزندانش هم انتقال پیدا نکند.
اغلب ۷۰ تا ۸۰ درصد بیماران روانپزشکی به دلیل شرایط سخت زندگی شان از مشکل افسردگی و اضطراب رنج میبرند، بنابراین ضرورت دارد نسبت به درمان زود هنگام این افراد در سنین پایینتر اقدام شود.
منبع:سیمرغ
ارسال نظر