حس‌های شگفت انگیزی که که در حیوانات وجود دارد

حواس پنجگانه از جمله نقاط مشترک بین انسان و حیوانات است که برخی از این حواس در برخی از حیوانات قوی تر از سایرین است و از این جهت آن ها را بعضا به حیواناتی خارق العاده تبدیل می کند.

دستگاه حسی چیست؟

دستگاه حسی بخشی از دستگاه عصبی پیرامونی محسوب می شود که اطلاعات مربوط به محرک‌های محیطی را جمع‌آوری کرده و برای پردازش به مغز و نخاع منتقل می کند.

جالب است بدانید؛ این وظیفه توسط گیرنده‌های حسی انجام می‌گیرد ، هر چند گیرنده‌های حسی در اکثر نقاط بدن یافت می‌شوند، اما بیش‌تر در اندام‌های حسی (چشم، گوش، زبان، بینی و پوست) متمرکز شده‌اند و این اندام ها، مسئول حواس پنجگانه ما هستند.

بینایی ؛ درک نور توسط موجود زنده. نور قسمتی از امواج الکترومغناطیس است.

شنوایی ؛ درک صدا. صدا همان جنبش هوا با فرکانس‌های مختلف است.

بویایی ؛ درک وجود ذرات معلق در هوا. بعضی اجسام بوی شدیدتری دارند. یعنی ذرات بیشتری از خود متصاعد می‌کنند.

چشایی ؛ درک مولکول‌های خاصی در مواد است. در موجودات زنده به مولکول‌های خاصی حساسیت وجود دارد مثلاً ترش بودن یک ماده یعنی وجود حالت اسیدی در آن؛ و شوری یعنی وجود نمک (کلرید سدیم) در مواد.

لامسه حسی مکانیکی - حرارتی است؛ که شامل حس گرما و سرما و زبری و سختی و فشار است. خارش نیز جزو همین حس است.

حس‌های قوی در حیوانات

حس بینایی

عقاب و شاهین برای شکار کردن از قدرت بینایی شان استفاده می‌کند.

چشم‌های آن‌ها درست مانند یک دوربین شکاری عمل می‌کند. عقاب و شاهین علاوه بر دید عمومی شان یک لنز خاص نیز در میان چشمشان دارند که روی شکار مورد نظرشان تنظیم می‌شود و آنرا بسیار نزدیک و با کیفیتی خوب و دقیق مشخص می‌کند.

حس شنوایی

برخی دیگر از جانداران برای شناسایی طعمه خود و شکار آن از حس شنوایی شان بهره می‌گیرند. ساختار شنوایی و گوش این قبیل جانوران به مراتب پیشرفته‌تر، کاملترو دقیق‌تر از انسان است. برای مثال، پرنده‌ای مانند جغد نه تنها قدرت شنوایی اش فوق العاده بالاست، بلکه می‌تواند گوش خود را صرفا" روی صدا‌های مختلفی که توسط طعمه اش ایجاد می‌شود متمرکز کند و کاری به کار دیگر صدا‌های محیط نداشته باشد. با یک چنین حس شنوایی قوی یی، جغد می‌تواند تکان خوردن هر موجودی روی زمین، لایه‌های زیر زمین و حتی زیر آب را بخوبی بشنود و موقعیت آن را تشخیص بدهد.

حس لامسه

جانورانی مانند بند پایان از طریق لمس زمین، آب، گیاهان و ...، می‌توانند حضور یا عبور و مرور شکار خود را حس کند. برای مثال رطیلی می‌تواند راه رفتن و تکان خوردن حشرات مختلف را شناسایی کند و محل دقیق حضور طعمه اش را نیز مشخص کند و در واقع پا‌های این قبیل جانوران مجهز به نوعی لرزه نگار بسیار پیشرفته است.

حس گرما بینی

حس شگفت انگیزی که در برخی از جانوران هست و در انسان نیست، حس گرما بینی است. به این ترتیب که این جانوران قادرند در تاریکی مطلق نیز طعمه‌های خون گرم خود را به شکل واضحی ببینند، مار‌ها از این جمله اند. سیستمی که امروزه به عنوان سیستم مادم قرمز و دید در شب از آن استفاده میشود در واقع نسخه برداری از همین توانایی مارهاست.

حس بازخوردگیری

حس بازخوردگیری نیز برای انسان قابل درک نیست، اما بسیاری از جانوران از آن برای شناسایی و شکار طعمه شان از آن استفاده می‌کنند. بازخوردگیری به این شکل است که حیوانی مانند خفاش، دلفین و یا نهنگ ابتدا صدایی را با فرکانسی بسیار بالا در محیط خود (چه در دریا، چه خشکی و چه در هوا) پخش می‌کنند. این صدا‌ها پس از برخورد با اجسام مختلف، منعکس شده و به گوش جانور باز می‌گردند. اینجاست که خفاش یا دلفین متوجه میشوند که شکارشان دقیقا" در کجا و در چه موقعیتی قرار دارد. سیستم رادار‌هایی که امروزه از آن بهره می‌بریم نیز بطور کامل با الهام گیری از همین حس اختراع و ساخته شده اند.

حس بویایی

بسیاری از حیوانات برای ارسال پیام به همنوعان خود یا برای نشانه گذاری‌های مختلف، موادی یا بوی خاصی را از بدن خود ترشح می‌کنند. بو‌های مختلف در واقع علائم یا رد پا‌هایی هستند که در هوا بجا می‌مانند. از طرفی دیگر، بسیاری از حیوانات هم از طریق بوکشیدن می‌توانند نقطهء حضور یا محل تردد طعمه شان را شناسایی کنند و یا آنرا تعقیب کنند و در نتیجه حس بویایی ابزاری بسیار کارساز برای شناسایی شکار است. برای مثال، حس بویایی روباه در مقایسه با انسان فوق العاده قوی‌تر و پیشرفته‌تر است و با همین توانایی است که غذا و شکار خود را می‌یابد.

سایر حیوانات چه می‌کنند؟

برخی دیگر از حیوانات شکارچی از یک چنین توانایی‌هایی که در بالا ذکرشان رفت محرومند و در نتیجه مجبورند برای شکار کردن طعمه‌های خود و ادامهء بقایشان به راه‌های دیگر متوسل شوند. بطور مثال؛ حیوانی همانند یوزپلنگ از قدرتی که در سریع دویدن دارد استفاده می‌کند. او ناگهان به سمت شکاری که در نظر گرفته است با نهایت قدرت و سرعت می‌دود. اگر توانست آنرا به چنگ آورد، برده است اما اگر شکار از دستش گریخت، دیگر از نفس می‌افتد و نمی‌تواند به سراغ شکاری دیگر برود.

برخی دیگر از جانوران قادر به دویدنی با سرعت یوزپلنگ نیستند، در نتیجه ترجیح می‌دهند که خود را استتار کنند و برای شکارشان در کمین بنشینند. آن‌ها همین که طعمهء خود را نزدیک دیدند، بسوی آن می‌جهند. ماهر‌ترین جانوری که در کمین شکارش می‌نشیند، پلنگ است اما شیر هر دو خصوصیت را با هم دارد. یعنی آنکه هم بعد از یوزپلنگ سریع‌ترین شکارچی دنیاست و هم اینکه بعد از پلنگ کمین کار‌ترین جانور عالم محسوب میشود.

گروه دیگری از جانوران به تنهایی قادر به شکار طعمه شان نیستند در نتیجه بطور جمعی به شکار می‌روند. گرگ‌ها از آن جمله اند. برخی از جانداران نیز مسلح هستند و با نیش خود طعمه شان را می‌کشند، یا بی حس می‌کنند و سپس آنرا می‌خورند. برخی از مار‌ها و نیز همهء عقرب‌ها نمونه‌هایی از این دست جانوران هستند.

آیا حیوانات حواس خاصی دارند؟

بسیاری از حیوانات همانند انسان از حواس بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی و لامسه برخوردارند. اما چون محیط و شیوهی زندگیشان با انسان فرق دارد، برخی از آن‌ها برای درک اطرافشان در برخی حواس قویترند و بسیاری از آن‌ها حواس دیگری نیز دارند که انسان از آن‌ها محروم است.

بطور مثال؛ بویایی سگ فوقالعاده است. بسیاری از ماهیها امواج الکتریکی ساطع شده از آبزیان را حس میکنند و همه آن‌ها ارتعاشات داخل آب را با قسمتی از سطح خارجی بدنشان تشخیص می‌دهند. کوسه بوی خون را از چند صدمتری تشخیص می‌دهد.

نوعی افعی پرتو‌های فروسرخ یا همان گرمای ساطع شده از بدن شکار را حس می‌کند. بعضی از پروانه‌ها میدان مغناطیسی را درک می‌کنند. نوعی روباه صحرایی صدای حرکت سوسکها روی شن را از چند متری تشخیص می‌دهند.