منظور از حد ترخص چیست

توضیح مقدماتی: حَدِّ تَرَخُّص مسافتی است که مسافر باید از آنجا به بعد نمازش را شکسته بخواند و می‌تواند روزه خود را افطار کند. (یکی از شرایط شکسته شدن نماز مسافر آن است که مسافر تصمیم داشته باشد دست‌کم ۸ فرسخ شرعی (بین ۴۰ تا ۴۵ کیلومتر) مسافرت کند. به ۸ فرسخ، مسافت شرعی گفته می‌شود.) مسافر زمانی می‌تواند نمازش را شکسته بخواند یا روزه‌اش را افطار کند که مقدار معینی از مسیر را طی کرده باشد؛ این مقدار معین «حد ترخص» نامیده شده است. حد ترخص علایمی دارد و مراجع عظام تقلید، به حسب مبانی فقهی خود، برخی را در موضوع حکم شرعی - حد ترخص- اتخاذ نموده اند:

آیات عظام امام (ره)، صافی، نوری، بهجت (ره)، فاضل (ره)، گلپایگانی (ره): رسیدن به جایی که دیوار شهر را نبیند و صدای اذان آن را نشنود.

مقام معظم رهبری: احوط رعایت هر دو علامت است؛ هر چند بعید نیست که شنیده نشدن اذان برای حد ترخص کافی باشد.

آیت الله سیستانی: در صورتی که اهل شهر، حتی کسانی که خارج از شهر و توابع آن هستند، مسافر را نبینند به حد ترخص رسیده است و نشانه اش این است که او اهل شهر را نبیند.

آیت الله وحید: اگر اذان شهر را نشنود، وقتی اهل شهر او را نبینند - به شرط نبودن مانع- یقینا به حد ترخص رسیده است.

آیات عظام زنجانی، تبریزی (ره)، خویی (ره): رسیدن به جایی که صدای اذان شهر را نشنود و اهل شهر را نبیند، حد ترخص می‌باشد و نشانه اش این است که اهل شهر او را نبینند.

آیت الله مکارم: صدای اذان را نشنود و اهل شهر او را نبینند؛ اما دیدن و ندیدن دیوار‌های شهر اثری ندارد.

پی نوشت: ---------------------------

امام: تحریر الوسیله، صلوة المسافر، قواطع سفر، ثامن‌ها وصول‌ها الی حد الترخص. رهبری: اجوبظ الاستفتائات، س. ۶۷۶. آیت الله سیستانی: توضیح المسائل جامع، ج. ۱، م. ۱۵۹۴. آیت الله وحید: کتاب احکام مسافر، ص. ۲۳، شرط هفتم. آیت الله زنجانی: توضیح المسائل، م. ۱۳۲۷. آیات عظام تبریزی، خویی: منهاج الصالحین، العبادات، شرائط قصر، السابع، بعد م. ۹۱۸. آیت الله بهجت: استفتائات، ج. ۲، س. ۳۰۳۷. توضیح المسائل مراجع، ج. ۱، نماز مسافر شرط هشتم؛ احکام مسافر، مرکز ملی پاسخگویی به سوالات، س. ۲۲۵. جامع احکام، م. ۳۷۹.

منبع: انوار طاها