"روباه صحرا"؛ نگاهی متفاوت به جنگ جهانی دوم

اقدامات احمقانه ایتالیا در اوج جنگ جهانى دوم مكرراً سبب مى شد هیتلر مجبور به دخالت در جبهه هایى شود كه اصلاً مایل به ورود به آن نبود. موسولینى دیكتاتور ایتالیا به اشتباه گمان مى برد مى تواند با هجوم برق آسا مانند ارتش آلمان كشورها را تصرف كند. حمله اكتبر ۱۹۴۰ او به یونان از جمله اشتباهات احمقانه موسولینى بود. قدرت دفاعى یونان ایتالیا را به زحمت انداخت تا آنكه هیتلر مجبور شد آوریل ۱۹۴۱ با ورود به جبهه نبرد یونان، كار را یكسره كند.

اما موسولینى دسته گل دیگرى نیز به آب داده بود! «ورود به قلمرو بریتانیا در شمال آفریقا.» ایتالیا كه لیبى را در دست داشت دسامبر ۱۹۴۰ تصمیم گرفت خود را به اسكندریه و قاهره برساند تا با تسلط به كانال سوئز ناوگان دریایى انگلیس را با مشكل مواجه كند.

غافل از آنكه ارتش ایتالیا تنها به درد نبرد با كشورهاى جهان سومى و یا ارتشهاى درجه دوم اروپا مى خورد. در شرق لیبى نیروهاى انگلیسى به فرماندهى ژنرال ویول و اوكانر نیروهاى ایتالیا را محاصره كرده و وادار به تسلیم مى كنند. سقوط دژ طبروق (توبروك) در ۲۲ ژانویه ۱۹۴۱ سبب فروپاشى دفاع ایتالیا در جبهه لیبى شد اكنون قواى فرانسه آزاد به رهبرى ژنرال شارل دوگل نیز وارد صحنه شمال آفریقا شده بودند و دیگر براى ایتالیا مجالى باقى نمانده بود. لازم به ذكر است ارتش فرانسه آزاد براى از پاى درآوردن ایتالیا بیابانهاى بى آب و علف چاد و جنوب لیبى را پشت سر گذاشتند.

ورود رومل

سقوط بنادر بنغازى و طبروق سبب شد، هیتلر تصمیم بگیرد با قدرت مانع پیشروى انگلیسى ها و فرانسوى ها در شمال آفریقا شود. به همین دلیل در فوریه ۱۹۴۱ رومل فرمانده لایق و موفق آلمانى (كه پیش از این در نبردهاى جبهه غرب قدرت خود را نشان داده بود) را به همراه ۲ لشكر زرهى و موتوریزه به طرابلس (پایتخت لیبى) واقع در غرب لیبى اعزام كرد.
رومل به محض ورود به منطقه متوجه شد قواى ایتالیا به شدت روحیه خود را از دست داده اند به طورى كه مارشال گرادزیانى، فرمانده كل قواى ایتالیا در شمال آفریقا و فاتح لیبى در ۱۵ سال قبل (كسى كه موفق شد عمر مختار مبارز بزرگ لیبى را شكست دهد) چند روز قبل استعفاى خود را تقدیم موسولینى كرده است.
وى تصمیم گرفت شیوه جنگهاى نوین در غرب را در آفریقا دنبال كند و بلافاصله ستاد خود را تجهیز كرد.


توقف انگلیسى ها
شكست هاى متعدد ایتالیا سبب شد، در خطوط دفاعى قواى محور شكاف بزرگى ایجاد شود كه در ابتدا حتى خود طرابلس را در خطر انداخته بود. اما چنان كه ذكر شد، آنان در نوامبر ۱۹۴۱ براى اولین بار با مقاومت هاى جدى روبرو شدند و در شرق طرابلس در نبردى سنگین در این منطقه ضربه نابودكننده اى را از قواى زرهى رومل تحمل كردند. گفته مى شود ؛ آنان در عملیات ماه هاى اكتبر و نوامبر، ۷۵درصد از قواى زرهى خود را از دست داده بودند.
از این زمان به بعد این آلمانها بودند كه تحت فرمان رومل شروع به پیشروى كردند. رومل از ژانویه تا ژوئن ۱۹۴۲ در چندین جنگ پیاپى، انگلیسى ها و فرانسوى ها را از خاك لیبى بیرون كرد و در نبرد بئرالحكیم اگر دلاورى ۵۵۰۰ سرباز فرانسوى نبود ستون هاى انگلیسى قتل عام مى شدند.

ورود به مصر
رومل ۲۴ ژوئن با اجازه پیشوا آماده ورود به مصر شد. قواى آلمان به سرعت در محور سیدى برانى _ العلمین شروع به پیشروى كرد و در همه جا قواى انگلیس به همراه سربازان استرالیایى و نیوزیلندى را عقب زد. در ۲۸ ژوئن با عقب كشیدن سپاه هاى هشتم و دهم انگلیس رومل به ۲۰۱ كیلومترى اسكندریه رسید.

اولین توقف
طولانى شدن خطوط تداركاتى رومل از یك سو و ورود نیروهاى تازه نفس انگلیسى از شرق مصر، سبب شد وضعیت مدافعان تقویت شود. در جولاى ۱۹۴۲ نبرد سرنوشت ساز العلمین نشان داد دستیابى به كانال سوئز تقریباً غیرممكن است. مدافعان این شهر كوچك كه در ۸۸كیلومترى قاهره قرار دارد، دو حمله پیاپى ایتالیایى ها و رومل را بدون فایده گذاشتند. رسیدن دهها هزار سرباز كمكى انگلیسى در ماه اوت سبب شده، رومل نتواند از حملات پى در پى خود نتیجه بگیرد.

اشتباه هیتلر
هیتلر كه سخت درگیر نبرد سرنوشت ساز و بى رحمانه با شوروى بود، به درخواست هاى مكرر رومل براى قواى كمكى جوابى نداد حال آنكه این سردار شجاع آلمانى با كمتر از ۱۰۰ تانك در ۳۰۰ كیلومترى كانال سوئز بود و در آن شرایط مى توانست با كمك یك سپاه كمكى خاورمیانه را به خطر بیندازد و در كشورهایى نظیر سوریه، عراق و ایران جنبش هاى ضدانگلیسى را تقویت كند. علاوه بر آنكه مناطق نفت خیز مورد علاقه انگلیس در خلیج فارس را به خطر اندازد.
اما قبل از هیتلر این چرچیل بود كه از وضعیت حساس جبهه مصر باخبر شده و به سرعت یك ژنرال با روحیه و معروف به نام مونتگومرى را به همراه واحدهاى جدید كمكى به جنگ رومل فرستاده بود.

نبرد موش صحرا و روباه صحرا

مونتگومرى كه بعدها به موش صحرا معروف شد، از همان ابتدا تاكتیك خود را بر «حمله و باز هم حمله» متمركز و رومل روباه صحرا را عاصى كرد. در ماه نوامبر حملات مكرر انگلیسى ها، رومل را مجبور به عقب نشینى از مصر كرد.
دستورات اشتباه هیتلر سبب شد ، سپاه آلمان و ایتالیا نامنظم عقب نشینى كند و در نتیجه ۳۰هزار سرباز دول محور اسیر انگلیس ها شوند و به این ترتیب نبرد ۶ماهه العلمین با شكست آلمان پایان یافت.



شكست كامل آلمانها در شمال آفریقا

دولت آمریكا با وجود ورود به جنگ دوم جهانى در ماه دسامبر ،۱۹۴۱ با گذشت یك سال هنوز هیچ اقدامى براى اعزام نیروى جنگى براى كمك به متفقین خود نكرده بود و بنابراین تصمیم گرفت در نوامبر ۱۹۴۲ در كنار انگلیس ها ۷۵هزار نیرو در الجزایر كه در آن زمان تحت فرمان دولت فرانسه (دست نشانده آلمانها) بود، پیاده كند.
اكنون رومل از شرق و غرب تحت فشار بود چرا كه نیروهاى پیاده شده در مراكش و الجزایر بلافاصله به تونس حمله كردند. رومل براى آنكه محاصره نشود، به سرعت خود را به تونس رساند تا با قواى تازه نفس متفقین بجنگد. وى موفق شد در منطقه اى به نام «كاسرین» متفقین را شكست دهد اما نیروهاى متفقین با بهره گیرى از صدها توپ ، هواپیما و تانك حمله اى سنگین علیه این قریه آغاز كردند كه با وجود دفاع جانانه آلمانها، در نهایت با تحمل ۱۰هزار كشته رومل را عقب راندند. تلفات رومل در این نبرد تنها ۲هزار نفر بود اما این عقب نشینى نشان داد، آلمانها دیگر «دست بالا» را ندارند. پیشروى مجدد مونتگومرى در مارس ۱۹۴۳ به سمت طرابلس رومل را مطمئن مى كند شمال آفریقا دیگر جاى ماندن نیست و از هیتلر درخواست موافقت با عقب نشینى مى كند اما هیتلر به جاى این كار او را از فرماندهى كنار گذاشته و ژنرال فن آرنیم را مسؤول عملیات كرد.
آمریكایى ها با اعزام صدها هزار سرباز جدید و اسكادرانهاى متعدد هوایى به منطقه، نشان دادند عزمشان براى شكست دادن آلمانها جزم است.
در مه ۱۹۴۳ قواى آلمان و ایتالیا كه در گاز انبر بزرگ متفقین (مونتگومرى از شرق و آمریكاییها در غرب) گرفتار شده اند، تن به تسلیم مى دهند.

نتیجه نبرد
شاه بیت نبرد صحرا كه حدود ۳ سال به طول انجامید، نبردالعلمین بود . اگر آلمانها دراین نبرد به پیروزى مى رسیدند، موفق مى شدند به سرعت در شبه جزیره عربستان، مصر، سوریه، عراق و حتى ایران پیشروى كنند چرا كه قواى امپراتورى تضعیف شده بریتانیا در این منطقه كم و غیرقابل توجه بود. حتى اگر بخواهیم تنها به مصر بپردازیم، باید بگوییم : تسلط به آبراه سوئز سبب مى شد كشتى هاى انگلیسى مجبور شوند راه خود را دهها هزار كیلومتر دور كنند و به جاى طى كردن مسیر كوتاه دریاى سرخ - مدیترانه - انگلیس خود را از اقیانوس هند به دماغه امید نیك در جنوب آفریقا رسانده و سپس با پیمودن چندین هزار كیلومتر از اقیانوس اطلس جنوبى به اطلس شمالى بروند. این مسأله مى توانست عملاً ارتباط انگلیس ها را با امپراتورى عظیمشان در شرق (بویژه شبه قاره هند) از بین ببرد.