آشنایی با بازار تبریز، بزرگترین بازار سرپوشیده دنیا

شهر تبریز از گذشته محل تبادلات فرهنگی و تجاری بوده و یکی از مهم‌ترین مراکز تجاری در جاده ابریشم محسوب می‌شود. جایگاه و اهمیت تبریز در تجارت و کسب و کار، ایجاب کرده بازاری بزرگ و مراکزی برای مبادله، فروش و انبار کالا‌های شرقی و غربی به وجود آید. مجموعه بازار تاریخی تبریز یکی از مهم‌ترین مراکز تجاری در جاده ابریشم محسوب می‌شود. بازار تبریز شامل مجموعه‌ای از ساختار‌های به هم پیوسته، سر پوشیده، ساختمان‌های آجری و فضا‌های محصور برای عملکرد‌های مختلف است.

بازار بزرگ تبریز نزدیک به ۳ سدهٔ قبل و بعد از زمین لرزه‌ی تاریخی تبریز در سال ۱۱۹۳ قمری به وسیله‌ی "نجفقلی خان دنبلی" که در واقع در آن زمان حاکم وقت تبریز بود بازسازی شده است.

اسناد و دست نوشته‌ها چیزی از تاریخ بنای این مجموعه به صورت مشخص یعنی دقیق نگفته است و در واقع تاریخ بنای این مجموعه مشخص نیست، اما بسیاری از جهان گردانی که از قرن چهارم هجری تا دورهٔ قاجاریان از این بازار بازدید کرده اند، دربارهٔ این بازار اطلاعاتی ارائه نموده اند.

این بازار مساحتی حدود یک کیلومتر مربع، دارد که در مردادماه سال ۱۳۸۹ خورشیدی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. این بازار که مشخصات و ویژگی‌های منحصربه فردش را در بخش گردشگری نمناک آورده ایم متشکل از بازارچه‌ها دالان‌ها، تیمچه‌ها سرا‌ها و کاروانسرا‌های متعددی است.



تبریز و بازار آن در قرن سیزدهم میلادی رونق و شهرت یافتند، زمانی که شهر تبریز در استان آذربایجان شرقی، پایتخت حکومت صفوی شد. این شهر در قرن ۱۶ میلادی جایگاه خود را به عنوان پایتخت از دست داد، اما تا پایان قرن ۱۸ با گسترش قدرت عثمانی به عنوان مرکز تجاری مهم باقی ماند. این یکی از کامل‌ترین نمونه‌های سیستم سنتی تجاری و فرهنگی ایران است.

مجتمع تاریخی بازار تبریز با طول یک کیلومتر ۶۵۰۰ حجره، ۴۰ نوع شغل و صنف، ۲۰ راسته، ۳۵ سرا، ۲۵ تیمچه، ۱۱ دالان و چندین مسجد و مدرسه و حمام یکی از مهم‌ترین و کامل‌ترین مکان‌های بین المللی به شمار می‌رود، به برکت قرن‌ها ارتباطات و مسیر‌های تجاری غربی - شرقی و سیاست عاقلانه و معافیت‌های مالیاتی.

بازار تاریخی تبریز در میانه یک چهارضلعی واقع شده است که از شرق به عالی قاپو (کاخ‌های ولیعهد نشین در شهر) از غرب به مسجد جامع و شمال به بخش‌هایی از رودخانه میدان چایی می‌رسد این رودخانه بازار را از هم جدا می‌کند بخش شمالی و جنوبی بازار به وسیله پل چوبی به هم وصل می‌شوند البته بخش شمالی به دلایلی رونق خود را از دست داده نقش پایدار بازار تبریز در طرح ساختار آن و در ساختمان‌های معماری یکپارچه و متنوع، منعکس شده است که نمونه اولیه برنامه ریزی شهری ایران بوده است.


بازار تبریز ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو

ناگفته نماند که این بازار سر پوشیده در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده و نام آن به عنوان یکی از بزرگترین بازار‌های جهان سر زبان‌ها است اگر به تبریز سفر کردید حتما از صنایع دستی، فرش دستباف آن دیدن کرده و آجیل، محصولات چرمی، ادویه آن را تهیه کنید اکثر جنس‌هایی که در این بازار به فروش می‌رود رنگ و بوی سنتی دارد و خبری از دنیای مدرن نیست

این بازار بار‌ها و بار‌ها براثر زلزله تخریب شده و بعد به دست معماران ماهر در اواخر دوره زندیه و اوایل قاجار مرمت و بازسازی شده است بازار فعلی بازمانده همین بازسازی است در آن دوران ایران مبادلات زیادی را با اروپایی‌ها داشت مثلا بیشتر کالا‌هایی که اروپا به ایران وارد می‌کرد شیشه پارچه‌های نخی و مخمل، شکر، فلز، قند، پنبه بود و در عوض ایران شال، مازو، ابریشم، تنباکو، خشکبار، ابزار جنگی صادر می‌کرد هرچند که این مبادلات درنهایت به سود اروپایی‌ها تمام شد. اولین نقشه تبریز توسط اسدالله خان مراغه‌ای ترسیم شده است که در آن بیشتر تیمچه‌ها، کاروانسرا‌ها نام گذاری شده است.

بازار تبریز در طول تاریخ مورد توجه جهانگردان ایرانی، عرب و اروپایی بوده و افرادی مانند مقدسی، یاقوت حموی، زکریا محمود قزوینی و ابن بطوطه، حمدالله مستوفی، اولیاچلبی، مارکوپولو، اودریک، کلاویخو، جان کارت رانت، کنتارینی، تاورنیه، شاردن، پیر ژوبر، فردریک ریچاردز و دورتی اسمیت مطالب با ارزشی نوشته اند.

منبع: نمناک