فرسودگی تحصیلی، بلای جان دانشجویان
یادگیرندگان، اگرچه در موقعیت‌های آموزشی به‌عنوان کارمند کار نمی‌کنند، اما از دیدگاه روان‌شناختی، فعالیت‌های آموزشی و درسی آنان را می‌توان به‌عنوان یک کار در نظر گرفت. بنابراین، مکان‌های آموزشی، به‌عنوان محل کار یادگیرندگان محسوب می‌شوند. در این میان، ممکن است دانشجویان نیز در محل کار خود دچار فرسودگی تحصیلی شوند. فرسودگی تحصیلی، در موقعیت‌های آموزشی به‌عنوان احساس خستگی به‌خاطر تقاضاها و الزامات تحصیل، داشتن یک حس بدبینانه و بی‌علاقگی نسبت به مطالب و تکالیف درسی و نیز احساس پیشرفت ضعیف شخصی در امور تحصیلی و درسی تعریف می‌شود.
آن‌گونه که متخصصان بیان می‌دارند، افت تحصیلی، یکی از معضلات عمده نظام آموزش است و منظور از آن، کاهش عملکرد تحصیلی از سطح رضایت‌بخش به سطح نامطلوب است. فرسودگی تحصیلی علاوه بر اثرات منفی در دوران تحصیل، دارای پیامدهای منفی بلندمدت دیگری نیز هست. به‌عنوان‌مثال دانشجویانی که دچار فرسودگی تحصیلی می‌شوند، در آینده کمتر به وظایف شغلی مسلط شده، کمتر از نتایج پژوهش‌های مرتبط با حیطه شغلی استفاده کرده و تمایل بالاتری به ترک خدمت بعد از اشتغال دارند.
به‌منظور بررسی بیشتر این موضوع مهم، پژوهشگران دانشگاه رازی کرمانشاه، مطالعه‌ای را با محوریت دانشجویان رشته‌های کشاورزی انجام داده‌اند که در آن ارتباط میان خودکارآمدی و همچنین کیفیت تجارب یادگیری و ابعاد آن با میزان وقوع فرسودگی تحصیلی در دانشجویان مورد ارزیابی واقع شده است.
در این پژوهش توصیفی پیمایشی، ۱۲۰ نفر از دانشجویان مقطع کارشناسی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی کرمانشاه که حداقل یک سال از تحصیل آنان در این مقطع می‌گذشت، مشارکت کرده و از طریق پرسشنامه‌های تخصصی، اطلاعات مورد نیاز پژوهشگران را فراهم آورده‌اند. این داده‌ها سپس توسط محققان با استفاده از روش‌های آماری و به کمک کامپیوتر، تجزیه و تحلیل شده‌اند.
نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که اساتید و دست‌اندرکاران فرآیند آموزش، بایستی به‌منظور پیشگیری یا مهار فرسودگی تحصیلی، اقداماتی را انجام دهند که منجر به افزایش خودکارآمدی و همچنین افزایش کیفیت تجارب یادگیری در میان دانشجویان شود.
طاهره ملکی، محقق توسعه کشاورزی دانشگاه تبریز و همکارانش در این تحقیق، در این رابطه می‌گویند: «بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش، حدود ۶۰ درصد از دانشجویان، میزان فرسودگی تحصیلی متوسط و بالایی را نشان دادند. بر این اساس، میزان معدل کل دانشجو با فرسودگی تحصیلی آنان ارتباط منفی و قابل توجهی داشت. بدین معنا که هر چه معدل کل دانشجو افزایش یابد، از میزان فرسودگی تحصیلی وی به‌طور معنی‌داری کاسته می‌شود».
آن‌ها می‌افزایند: «یافته‌های پژوهش همچنین نشان داد که میزان خودکارآمدی تحصیلی دانشجویان نیز مانند فرسودگی تحصیلی آن‌ها در سطح متوسطی است».
طبق این یافته‌ها، میان فرسودگی تحصیلی دانشجویان با سه بعد از کیفیت تجارب یادگیری شامل محتوا، انعطاف‌پذیری و روابط استاد – دانشجو ارتباط زیادی برقرار است. به‌گونه‌ای که هر چه بر کیفیت محتوای مطالب درسی افزوده شود، یعنی مطالبی که تدریس می‌شوند، کاربردی‌تر باشند و دانشجو از آن‌ها استفاده عملی داشته باشد، از فرسودگی تحصیلی دانشجویان کاسته خواهد شد.
این نتایج که در نشریه علمی تحقیقاتی «پژوهش‌های ترویج و آموزش کشاورزی» منعکس شده‌اند، نشان‌دهنده ناکارآمدی سیستم آموزشی و بی‌توجهی به شیوه‌های تدریس و تحصیل در دانشگاه‌ها است. بر همین اساس مسئولین امر باید به نتایج پژوهش‌هایی این‌چنین، توجه بیشتری کنند و در تصمیمات و برنامه‌ریزی‌ها از این نتایج استفاده کنند.
نشریه «پژوهش‌های ترویج و آموزش کشاورزی» توسط دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران منتشر می‌شود.
