برنامه ‌هسته‌ای عربستان؛ پیشرفت‌ها و نگرانی‌ها

به گزارش «پارسینه» به نقل از سی ان ان، در حومه شهر ریاض ساختمانی وجود دارد که به سرعت به زادگاه امیال عربستان سعودی برای دستیابی به توان هسته‌ای تبدیل شده، امری که موجب برانگیخته شدن نگرانی‌ها در آمریکا و هراس در ایران شده است.

رابرت کلی، دبیر سابق بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی، می‌گوید تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهند که ساخت و ساز برای یک رآکتور آزمایشگاهی «با عجله» پیشرفت داشته است. او تخمین می‌زند که این رآکتور بین نه ماه تا یک سال تکمیل می‌شود.
عربستان درباره برنامه هسته ایش به آژانس پاسخگو بوده و آن‌ها هم جولای گذشته گروهی را برای بررسی طرح‌های ساختمان به آنجا فرستادند. عربستان همواره وعده داده که برنامه هسته‌ای صلح آمیز را دنبال می‌کند، اما محمد بن سلمان سال گذشته در گفتگویی اظهار داشت «اگر ایران بمب هسته‌ای بسازد، بدون شک ما هم در سریع‌ترین زمان ممکن به دنبال آن خواهیم رفت.»

در عین حال نگرانی فزاینده‌ای در میان کارشناسان و برخی اعضای کنگره آمریکا درباره پافشاری عربستان برای اینکه مجاز باشد سوخت هسته‌ای را به جای این که تحت شرایط سخت وارد شود، خودش تولید کند وجود دارد. سال گذشته خالید فالح، وزیر انرژی عربستان، با اشاره به معادن اورانیوم این کشور گفته بود این که آن‌ها بخواهند اورانیوم غنی شده را از کشوری دیگر وارد کنند غیرطبیعی است.

عربستان سعودی جاه طلبی هسته‌ای خود را ۹ سال پیش آشکار کرده بود، اما فعالیت‌های آن در راستای «چشم انداز ۲۰۳۰» مورد نظر ولیعهد سرعت گرفته است.

این کشور در حال حاضر یک چهارم تولید نفت خودش را مصرف می‌کند و در حالی که انتظار می‌رود مصرف انرژی آن تا سال ۲۰۳۰ سه برابر شود، تولیدش تقریبا ثابت خواهند ماند؛ بنابراین در چشم انداز پیش بینی شده است که از انرژی خورشیدی، بادی و هسته‌ای برای تامین یک سوم نیاز انرژی این کشور استفاده شود.

در بلندمدت آن‌ها قصد دارند ظرفیت نیروگاه هسته‌ای خود را به ۱۷ گیگاوات در سال ۲۰۴۰ برسانند که برای تامین ۱۵ درصد نیاز انرژی این کشور کافی است.

کِلی می‌گوید رآکتور آزمایشگاهی در شهر علم و فناوری ملک عبدالعزیز برای آموزش دانشمندان طراحی شده است و هیچ اهمیت استراتژیکی ندارد، چرا که ۱۰۰ سال طول می‌کشد تا پلوتونیوم لازم برای ساخت سلاح هسته‌ای را تولید کند.

اما سعودی‌ها به دنبال ساخت دو رآکتور تجاری و پیمانکارانی برای انجام هستند که ۵ شرکت از آمریکا، چین، روسیه، فرانسه و کره جنوبی نهایی شده اند. آن‌ها همچنین توافقی با «شرکت هسته‌ای ملی چین» برای استخراج ذخایر اورانیوم امضا کرده اند.

میخائیل چوداکوف، معاون دبیر کل آژانس، در سفری که ژانویه گذشته به ریاض داشت تایید کرد که عربستان «پیشرفت چشمگیری در توسعه زیرساخت نیروگاه هسته ایش داشته است.».

اما زمانی که سعودی‌ها بخواهند به مرحله بعدی برای تزریق سوخت به رآکتور شهر ملک عبدالعزیز یا نیروگاه‌های تجاری وارد شوند، باید تسلیم بازرسی‌های بیشتر آژانس شوند.

تردید میان آمریکایی‌ها درباره شراکت با عربستان از زمان قتل جمال خاشقجی شدت گرفته است و اکنون به برنامه هسته‌ای این کشور هم کشیده شده است.

مایک پومپئو، وزیر خارجه آمریکا، در گفتگوی روز جمعه با شبکه «سی بی اس» درباره تبدیل عربستان به یک قدرت هسته‌ای کاملا صریح بود: «ما اجازه نخواهیم داد چنین اتفاقی رخ دهد. ما اجازه نخواهیم داد چنین اتفاقی در هیچ کجای جهان رخ دهد. رئیس جمهور تهدید اشاعه هسته‌ای را درک می‌کند. ما هرگز یک چک ۱۵۰ میلیون دلاری برای سعودی‌ها نمی‌نویسیم و به آن‌ها ظرفیت تهدید اسرائیل و ایالات متحده با سلاح هسته‌ای را نمی‌دهیم، هرگز.»

در ماه فوریه هم طرحی که مورد حمایت دو حزب است به سنا ارائه شد که بر اساس آن استفاده از فناوری هسته‌ای آمریکا در عربستان سعودی باید با حفاظت‌هایی همراه باشد که اطمینان حاصل شود عربستان نمی‌تواند اورانیوم غنی کند یا سوخت مصرف شده را بازفرآوری کند.

در یک جدال لفظی داغ در کمیته خدمات تسلیحاتی سنا در اواخر ماه مارس، ریک پری، وزیر انرژی آمریکا، اظهار داشت اگر این کشور با سعودی‌ها همکاری نکند، آن‌ها برای توسعه صنعت هسته‌ای به دنبال روسیه و چین خواهند رفت.

او گفت: «من می‌توانم به شما اطمینان بدهم این دو کشور درباره عدم اشاعه، تَره هم خورد نمی‌کنند.»

علاوه بر آمریکا، ایران هم نگرانی خود را درباره این موضوع ابراز کرده است. جواد ظریف دراین باره توییت کرده بود «ابتدا یک روزنامه نگار مثله شده؛ اکنون فروش غیرقانونی فناوری هسته‌ای به عربستان سعودی به طور کامل دورویی آمریکا را آشکار می‌کند.»

علی شمخانی هم ماه گذشته بدون نام بردن، یک کشور منطقه را به توسعه «برنامه‌های هسته‌ای مشکوک» متهم کرد که تهران را مجبور خواهد کرد در استراتژی دفاعیش تجدیدنظر کند.

استراتژی انرژی عربستان هرچه باشد و هرچه قدر آن‌ها درباره وعده شان مبنی بر اینکه به دنبال سلاح هسته‌ای نیستند صادق باشند، صرف وجود برنامه هسته‌ای به تنش‌ها در سراسر منطقه خلیج فارس دامن خواهد زد.