راز‌هایی که لب‌ها درباره سلامت می‌گویند

از روی تغییرات ایجاد شده در لب می‌توان به بعضی بیماری‌های پوستی و داخلی مانند کم خونی، کرون، دیابت، حساسیت به رژ لب، مکیدن لب‌ها و... پی برد. لب‌ها نسبت به عوامل محیطی مانند ورش باد شدید، خشکی هوا، گرما، نور خورشید و... بسیار حساس هستند و این عوامل باعث ترک خوردگی آن‌ها می‌شود.
حسین طباطبایی، متخصص پوست و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، می‌گوید این آسیب نه تنها برای فرد ناراحت کننده است، بلکه زمینه بروز التهابات لب را هم فراهم می‌کند.

۹ بیماری مهم لب، از شایع‌ترین تا خطرناک‌ترین

۱-کیلاتیس
اگر بیماری‌ها و ناراحتی‌های مربوط به لب را طبقه بندی کنیم، اولین مورد برحسب شیوع، «کیلاتیس» یعنی ورم و التهاب لب است که دلایل مختلفی در بروز آن نقش دارند. هوای گرم و خشک مهم‌ترین عامل است، زیرا تبخیر رطوبت لب افزایش می‌یابد و سپس باعث خشکی می‌شود. غیر از این عامل محیطی حساسیت لب‌ها به خصوص لب پایین به مواد موضعی مانند رژ لب، ترکیبات موجود در این ماده آرایشی و فنول... منجر به خشکی، پوسته پوسته شدن و ایجاد ترک و شیار روی لب خواهد شد. این اتفاق تحت تاثیر نور خورشید در افرادی که طولانی مدت در معرض این پرتو‌ها هستند هم بروز می‌کند، زیرا گرما باعث تبخیر رطوبت لب، قرمزی، خشکی و پوسته شدن می‌شود. از دیگر علل التهاب لب باید به عفونت‌ها مانند قارچ‌ها و باکتری‌ها و به ندرت زمینه ارثی اشاره کرد.
از آن جا که لب پایین بزرگ‌تر و برجسته‌تر از لب بالاست عوارض هم شدیدتر خواهد بود و گاهی فقط لب پایین گرفتار می‌شود. به جز آفتاب، محیط خشک و عوامل حساسیت زا موجب ورم لب مزمن می‌شوند. ممکن است لب‌ها در اثر ضربه یا عفونت دچار نوع حاد این بیماری شوند. در این حالت ورم لب مهم‌تر از پوسته شدن است. لب ورم می‌کند و به دلیل افزایش عروق کاملا قرمز می‌شود و ترشحاتی هم دیده خواهد شد. خشکی و پوسته شده کنار ترشحات لب منجر به تشکیل دلمه می‌شود که معمولا بیمار آن را جدا می‌کند و مجدد دلمه به سرعت شکل می‌گیرد سپس شیار و شکاف روی لب ایجاد می‌شود و میکروب‌ها و باکتری‌های ثانویه روی پوست خراشیده سوار می‌شوند و می‌توانند باعث عفونت ثانویه شوند. این مشکل به خصوص در افرادی که به پزشک مراجعه نمی‌کنند یا اقدامات درمانی لازم را انجام نمی‌دهند، بیشتر دیده می‌شود.

۲- انگولر کیلاتیس
دومین بیماری شایع لب «انگولر کیلاتیس» است که در واقع ورم لب در قسمت گوشه لب هاست. این مشکل بیشتر در سالمندان اتفاق می‌افتد که لب بالا و پایین به دلایلی مانند تحلیل لثه، تحلیل عضلات صورت، دندان کشیدن گوشه لب و ... روی هم می‌افتد. در این حالت گوشه لب‌ها همیشه هوا می‌خورد دایم به دلیل آب دهان مرطوب می‌ماند و زمینه ساز التهاب، ترشح و رشد قارچ «مولینیا» می‌شود که با سفیدک و لیچ شدن گوشه لب همراه است. ترشح زیاد بزاق به دلیل ساختار ژنتیکی افراد یا مصرف مکرر دارو‌های ترش مزه مهم‌ترین عامل رطوبت بیش از حد و تجمع آن در گوشه‌های لب است. در بچه‌های کوچک و افراد عقب مانده‌های ذهنی که قادر به کنترل عضلات دهان نیستند، ترشح زیاد بزاق سبب رطوبت دایم لب و گوشه‌های آن می‌شود و چنین ناراحتی‌هایی را در پی دارد.

۳- حساسیت لب به مواد مختلف
حساسیت لب به مواد بیرونی بیماری بسیار شایع دیگر است. در واقع لب‌ها هم مانند لثه و دهان به بعضی مواد خصوصا دهانشویه، خمیر دندان، میوه‌های ترش، میوه‌هایی مانند انبه مرکبات و غذا‌های ادویه دار واکنش نشان می‌دهند که معمولا با قرمزی و خارش بروز می‌کند.

۴- مکیدن لب
مکیدن مداوم لب با دندان یا لب بالا که بیشتر در افراد مضطرب و عصبی دیده می‌شود با فرد عادت به این کار دارد، سلامت لب‌ها را به خطر می‌اندازد. این کار به تدریج منجر به قرمز شدن لب و سپس قرمزی مایل به آبی می‌شود و به دنبال هوا خوردن لب و احساس ناخوشایند خشکی، فرد مرتب لب‌ها را با آب دهان خیس می‌کند. رطوبت مداوم ناشی از بزاق منجر به کیلاتیس و در صورت رعایت نکردن بهداشت، رشد و تکثیر قارچ‌ها خواهد شد.

۵- کیست موکوس
غدد بزاقی در بالا و پایین دهان همه افراد وجود دارد که گاهی زمان هضم غذا به دلایلی بسته می‌شود و باعث ایجاد «کیست موکوس» -موکوسل- خواهند شد. در این حالت کیست به شکل سفت و نخود مانند زیر پوست لب احساس می‌شود که ناشی از خطر مسدود شدن مجاری بزاقی است و اگر دچار عفونت شود هم با درد، ورم و بیرون ریختن چرک در صورت پارگی همراه است. بهترین راه درمان کیست‌های لب پیش از عفونی شدن، عمل جراحی است، اما باید متخصص به خوبی این کار را انجام دهد، زیرا اگر جراحی به درستی انجام نشود، کیست به دلیل امتداد مجاری بزاقی دوباره ایجاد می‌شود.

۶- لنف اِدم
غدد لنفاوی مانند عروق خونی در همه قسمت‌های بدن از جمله لب‌ها وجود دارند که در صورت مسدود شدن مجاری لنفاوی لب که در این قسمت خیلی زیاد است، منجر به عارضه‌ای به نام «لنف اِدم» می‌شود که این پس زده شدن آب با ورم سفت و دردناک همراه است و ممکن است به کیست‌های بزرگی هم تبدیل شود که البته با کیست‌های موکو متفاوت خواهد بود. در بعضی موادر هم «لنفانژیت» گفته می‌شود که در واقع مجاری لنفی عفونی می‌شود و لب متورم، سفت و دردناک خواهد شد.

۷- فیستول مادرزادی لب
این ناهنجاری از زمان تولد به شکل یک سوراخ معمولا در لب پایین وجود دارد و با ترشح هم همراه است. در بعضی افراد کامل است و ترشح دارد، اما در بعضی دیگر تنها به شکل یک فرورفتگی دیده می‌شود. فیستول لب بیشتر در نوزادان مبتلا به لب شکری وجود دارد که در دوران جنینی دچار نقص ژنتیکی و مستعد این مشکلات می‌شوند. این بیماری ارثی است و به صورت مساوی به فرزندان به ارث خواهد رسید. فیستول کامل به راحتی قابل تشخیص است، اما در صورت فرورفتگی که زیر آن مجراست ممکن است همه پزشکان به درستی قادر به تشخیص نباشند. لب شکری یا شکاف کام در تشخیص فیستول لب کمک کننده است.

۸- لوکوپلازی لب
در صورت بروز این ناراحتی یک قسمت از لب سفید و سفت می‌شود و در موارد پیشرفته وقتی که فرد آن را دندان می‌گیرد، دچار خون ریزی می‌شود. «لوکوپلازی» می‌تواند پیش زمینه ابتلا به سرطان لب باشد که در سیگاری‌های قهار و افرادی که مدام پیپ یا قلیان می‌کشند، شایع‌تر است، زیرا به طور کلی نیکوتین مهم‌ترین عامل لوکوپلازی لب به خصوص لب پایین است.

۹- سرطان لب
سرطان لب یکی از سرطان‌های بسیار جدی است که کوچک‌ترین لمس در قسمت لب منجر به خونریزی آن می‌شود. این سرطان بسیار متاستاز دهنده است و خیلی سریع به غدد لنفاوی اطراف لب می‌رشد و به اندام‌های داخلی کبد، معده، ریه و ... گسترش می‌یابد. سرطان لب علاوه بر مبتلایان به لوکوپلازی لب، در افرادی که در معرض تماس طولانی و مداوم با نور خورشید بدون استفاده از ضد آفتاب یا کلاه لبه دار هستند هم دیده می‌شود.

تزریق ژل و خالکوبی؛ زیبایی به قیمت از دست دادن سلامت
گرچه این روز‌ها پیروی از مد و روش‌های مصنوعی کسب زیبایی مانند انواع خالکوبی، تزریق ژل و ... بسیار رایج شده، نباید خطرات ناشی از آن‌ها را نادیده گرفت.
خالکوبی در هر قسمتی از بدن از جمله لب می‌تواند بدون عارضه باشد، اما در مواردی می‌تواند منجر به حساسیت شدید و گرانوم جسم خارجی شود که در واقع بدن علیه آن واکنش نشان می‌دهد. همچنین گاهی بعضی بیماری‌های نهفته پس از این کار بیدار می‌شوند.
انتقال ویروس ایدز و هپاتیت هم در صورت استفاده از سوزن‌های مشترک و غیر استریل مشکل بسیار جدی و خطرناکی است.
در رابطه با تزریق ژل به لب‌ها هم باید اشاره کرد حتی استفاد از ژل استاندارد هم مشکل ساز است و موجب کبودی، خونریزی، عفونت، غده یا ندول می‌شود. متاسفانه در مواردی از ژل‌های غیر استاندارد به دلیل قیمت کمتر هم استفاده می‌شود که به دلیل مواد ناخالص موجود در آن ها، لب ورم می‌کند و قرینه بودن به دلیل جذب نشدن مواد در یک قسمت به هم می‌خورد. همچنین اگر فرد تخصص کافی برای این کار نداشته باشد ممکن است نتواند به طور یکنواخت ژل را تزریق کند. مشکل بسیار مهم ژل‌های غیر استاندارد این است که ممکن است سال‌ها یا حتی همیشه بدون حل شدن باقی بمانند و زیبایی طبیعی فرد به طور کلی آسیب ببیند، در حالی که ژل‌های استاندارد معمولا بین ۸ ماه تا یک سال حل می‌شوند و از منظر تغییرات ظاهری می‌توان به بازگشت زیبایی طبیعی امیدوار بود.
تزریق ژل و دیگر اقدامات این چنین تنها در موارد ناهنجاری‌های جدی یا تغییر ساختار لب به دلیل تصادف و ... می‌تواند منطقی به نظر برسد، در غیر این صورت بهایی جز از دست دادن سلامت نخواهد داشت.

مهم‌ترین نکات مراقبت از لب‌ها
همان گونه که توجه سلامت و شادابی پوست مهم است لب‌ها هم همواره باید مورد توجه قرار بگیرند. نخستین توصیه استفاده از کرم ضد آفتاب مخصوص لب‌ها برای افرادی است که به دلایل مختلف شغلی و زندگی دایم در معرض نور خورشید هستند. مرطوب کردن مداوم لب‌ها با بزاق دهان نه تنها در رطوبت رسانی این قسمت‌ها هیچ تاثیری ندارد، بلکه به تدریج زمینه ساز خشکی و بروز مشکلات جدی‌تر می‌شود.
همچنین مرطوب نگه داشتن لب‌ها در هوای خشک برای پیشگیری از خشکی پوست لب‌ها و ترک خوردگی ناشی از آن به کمک مرطوب کننده‌های مخصوص لب اهمیت دارد. همواره باید به خاطر داشت پس از خوردن غذا و میوه به خصوص خوراکی‌های شور، تند و ترش، دهان و لب‌ها با آب شسته شوند تا زمینه حساسیت کاهش یابد.
هرگز نباید در استفاده از رژ لب افراط کرد. حتما پس از موقعیت‌هایی مانند میهمانی و ... باید لب‌ها را به خوبی پاک کننده مناسب تمیز کرد تا زمینه واکنش ناشی از ترکیبات موجود در این لوازم آرایشی کاهش یابد.

۵ نیاز روزانه لب‌ها

۱- استفاده از کرم ضد آفتاب مخصوص لب
استفاده روزانه نرم کننده‌های مخصوص لب که حاوی ضد آفتاب هستند، ساده‌ترین راهکار برای جلوگیری از خشکی و تاثیرات سوء پرتو‌های خورشید بر پوست حساس لب‌ها خواهد بود. بهتر است چنین محصولاتی ۲ تا ۳ مرتبه در روز روی لب‌ها استفاده شوند تا نقش محافظتی آن‌ها تضمین شود.

۲- تامین رطوبت کافی
تغییرات ناگهانی دما، باقی ماندن ذرات بعضی مواد غذایی و مواجهه با ترکیبات سمی عواملی هستند که به شکل مستقیم بر سلامت لب‌ها تاثیر می‌گذارند. این تاثیرات روند محافظت طبیعی چربی طبیعی پوست را مختل می‌کنند و منجر به مرگ سلول‌های عامل سلامت لب‌ها می‌شوند. از همین رو، لازم است استفاده از مرطوب کننده مخصوص لب یا حداقل کمی روغن نارگیل چند بار در روز رعایت شود.

۳- دوری از مصرف دخانیات
مصرف مداوم توتون و تنباکو نه تنها زیبایی دندان‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بلکه به تدریج از زیبایی لب‌ها هم می‌کاهد. ترکیبات سمی موجود در این مواد روند پیری پوست را تسریع می‌کنند، رطوبت رسانی طبیعی را کاهش می‌دهند و زمینه بروز لکه روی لب‌ها و بیماری‌های جدی‌تر را تسهیل می‌کنند.

۴- پاک کردن سلول‌های مرده
جمع شدن سلول‌های مرده روی پوست لب‌ها کاملا قابل مشاهده است، زیرا تبدیل به پوسته‌های فلس مانندی می‌شود که به نظر می‌آید خیلی راحت قابل جدا شدن است. برای از بین بردن این پوسته‌ها فقط باید از لایه بردار‌های مخصوص پوست لب استفاده کرد، زیرا جدا کردن پوسته‌ها با دست، معمولا باعث آسیب به پوست لب می‌شود. اگر پاک کننده یا لایه بردار در دسترستان نیست، می‌توانید با کمی شکر و عسل یک لایه بردار طبیعی درست کنید. حتی می‌توانید به آرامی مسواک نرمی را روی لب بکشید تا پوسته‌ها جدا شود.

۵- نوشیدن آب فراوان
سلامت لب‌ها تا حد بالایی به نوشیدن آب بستگی دارد، زیرا نه تنها اکسیژن رسانی تسهیل می‌شود، بلکه رطوبت طبیعی بدن هم حفظ خواهد شد. نوشیدن آب فراوان حداقل دو لیتر در روز باعث محافظت از لب ها، تامین رطوبت و بازسازی مداوم این قسمت‌ها می‌شود. در واقع زمانی که بدن به اندازه کافی مایعات دریافت نکند، دهان اولین قسمتی است که علایم دهیدرانه شدن را بروز می‌دهد.


هفته نامه سلامت