آداب خاص توبه و استغفار

برای توبه از گناه باید مراحلی را انجام دهیم تا مورد تایید قرار بگیریم حقیقت توبه، پشیمانی قلبی هست؛ پشیمانی که در عمل خود را نشان می‏ دهد.

امام صادق «علیه السلام» می‏فرماید: «هر بنده‏ای که گناهی کرد، پس برخیزد و طهارت کند «وضو بگیرد» و دو رکعت نماز بخواند و از خداوند طلب آمرزش نماید، بر خدا هست که توبه‏اش را بپذیرد، چون خود فرموده ‏هست: هر کس کار زشتی کند یا به خودش ستم نماید، پس استغفار کند، خدا را آمرزنده و مهربان می‏یابد

حقیقت توبه، پشیمانی قلبی هست؛ پشیمانی که در عمل خود را نشان می‏دهد که مهم‏ترین نمُود آن انجام واجبات و تدارک و قضای آنچه عمل نشده و ترک محرّمات هست. با همین مقدار توبه تحقق پیدا می‏کند. توبه آداب خاصی دارد که باید آن را از مستحبات توبه دانست که عبارتند از:

۱- سه روز روزه گرفتن
امام صادق «علیه السلام» می‏فرماید: توبه نصوح که خداوند به آن امر فرموده، روزه گرفتن روز چهارشنبه و پنج‏شنبه و جمعه هست. «۱»

۲- غسل توبه
پیامبر اکرم «صلی الله علیه و آله» می‏فرماید: بنده‏ای نیست که گناهی کند «هر چه و هر اندازه که باشد» سپس پشیمان شود و توبه کند مگر اینکه خداوند به مغفرت و آمرزش به او نظر کند، سپس پیامبر به شخصی که می‏خواست توبه کند فرمود: «برخیز و غسل کن و برای خدا سجده نما». «۲»

۳- خواندن دو یا چهار رکعت نماز
امام صادق «علیه السلام» می‏فرماید: «هر بنده‏ای که گناهی کرد، پس برخیزد و طهارت کند «وضو بگیرد» و دو رکعت نماز بخواند و از خداوند طلب آمرزش نماید، بر خدا هست که توبه‏اش را بپذیرد، چون خود فرموده ‏هست: هر کس کار زشتی کند یا به خودش ستم نماید، پس استغفار کند، خدا را آمرزنده و مهربان می‏یابد». «۳»

اگر کسی این عمل را در غیر این ماه به ‏جا آورد، چگونه هست؟ حضرت فرمود: مانند همان هست که بیان کردم. این کلمات را جبرئیل در شب معراج به من یاد داد

در روز یکشنبه ماه ذی القعده رسول‏ خدا «صلی الله علیه و آله» به یارانش فرمود: کیست که بخواهد توبه کند؟ گفتند: همۀ می‏خواهیم توبه کنیم، حضرت فرمود: غسل کنید و وضو بگیرید و چهار رکعت نماز بخوانید. در هر رکعت پس از حمد، سوره قل هو الله را سه مرتبه و قل اعوذ برب الناس و قل اعوذ برب الفلق را یک مرتبه بخوانید، پس هفتاد مرتبه استغفار کنید و آخرش بگویید:

لا حول و لا قوه الا باالله العلی العظیم، نیز این دعا را بخوانید: یا عَزِیزُ، یا غَفّارُ، اغْفِرلی ذُنُوبِی وَ ذُنُوبَ جَمِیعِ الْمُؤْمِنینَ وَ الْمُؤْمِناتِ فانه لا یغْفِرُ الذُّنُوبَ اًّلاّ أنْتَ؛ هر کس از امت من این عمل را به‏ جا آورد، از آسمان ندا می‏شود که توبه‏ات پذیرفته و گناهانت آمرزیده شد.

اصحاب گفتند: اگر کسی این عمل را در غیر این ماه به ‏جا آورد، چگونه هست؟ حضرت فرمود: مانند همان هست که بیان کردم. این کلمات را جبرئیل در شب معراج به من یاد داد. «۴»

۴- دعا‌های توبه
مناسب هست کسی که می‏خواهد توبه کند، دعا‌های توبه‏ای راکه از ائمه معصومین وارد شده‏ هست، به ویژه دعا‌های صحیفه سجادیه، مخصوصاً دعای ۳۱ و یا مناجات خمسْ عشر، به‏ خصوص مناجات تائبین را بخواند.

۵- استغفار «درخواست بخشش»
قرآن مجید می‏فرماید: «وَ یا قَوْمِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکمْ ثُمَّ تُوبُوا اِلَیهِ؛‌ای قوم، از خدا آمرزش بخواهید، سپس به سوی او توبه کنید». «۵»

پی نوشت ها:
۱. محمد بن الحسن الحر العاملی، وسائل الشیعه، مؤسسه آل البیت، قم، ۱۴۰۹ ه. ق، ج. ۱۱، ص. ۳۶۲.
۲. المحدث النوری، مستدرک الوسائل، مؤسسه آل البیت، قم، ۱۴۰۸ ه. ق، ج. ۲، ص. ۵۱۳.
۳. وسائل الشیعه، ج. ۱۱، ص. ۳۶۳.
۴. سید بن طاووس، الاقبال، دارالکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۶۷ ه. ش، ص. ۳۰۸.
۵. هود «۱۱» آیه ۳ و ۵۲ و ۹۰.
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان