سوگلی ناصرالدین شاه به روایت دختر هوویش

او تقریباً سی ساله، قدی متوسط، خیلی ساده، آرام، باوقار، سبزه، با صورت معمولی بلکه یک قدری هم زشت، لیکن خیلی با اقتدار. تمام زن‌های سفرای خارجه به منزل او پذیرفته شده، در اعیاد و مواقع رسمی به حضور می‌رفتند.

تاج‌السلطنه، انیس الدوله را زنی دوست‌داشتنی و محترم می‌دانست. علاقه و نزدیکی تاج السلطنه با انیس الدوله به زمانی برمیگردد که به دستور شاه قراربود تاج السلطنه را به عقد ملیجک دربیاورند و وی ناراضی بود، ولی نمیتوانست اعتراض کند و این انیس الدوله بود که مقابل ناصرالدین شاه ایستاد و او را از چنین کاری منصرف کرد. تاج‌السلطنه در خاطراتش انیس الدوله را این‌گونه تصویر می‌کند: «به قدری این زن عاقله [و]با اخلاق بود که با وجود نداشتن صورت خوبی، برای سیرت خوب، او زن اول محترم بود. در این تاریخ که من مذاکره می‌کنم، او تقریباً سی ساله، قدی متوسط، خیلی ساده، آرام، باوقار، سبزه، با صورت معمولی بلکه یک قدری هم زشت، لیکن خیلی با اقتدار. تمام زن‌های سفرای خارجه به منزل او پذیرفته شده، در اعیاد و مواقع رسمی به حضور می‌رفتند؛ و این خانم بزرگ محترم اولاد نداشت و مرا برای خود اولاد خطاب کرده، مهر مخصوص نسبت به من داشت؛ و همین قسم، جمیع خانواده‌های محترم و نجیب و زن‌های وزرا و امرا به منزل او پذیرفته می‌شدند و تمام عرایض اغلب به توسط او انجام گرفته در حضور سلطان عرض و قبول می‌شد.» ۱،


۱. خاطرات تاج السلطنه، مجموعه متون و اسناد تاریخی، کتاب هفتم (قاجاریه) ص. ۲۵

کافه تاریخ