چرا ظریف به لهستان گفت: شرم کن؟!

ظریف جمعه شب در پیامی توئیتری به برنامه ایالات متحده برای میزبانی نشستی ضدایرانی که قرار است ماه آینده میلادی در کشور لهستان برگزار شود، واکنش نشان داد. ظریف نوشت: «یاد آوری به میزبان و شرکت کنندگان کنفرانس ضد ایرانی: کسانی که در آخرین نمایش ضد ایرانی توسط آمریکا شرکت کرده بودند، یا مرده اند، یا بی آبرو شده اند، یا به حاشیه رانده شده اند؛ و ایران از همیشه قوی‌تر است.»

وزیر خارجه ایران در ادامه نوشت: «دولت لهستان نمی‌تواند این شرمندگی را پاک کند: در حالی که ایران لهستانی‌ها را در جنگ جهانی دوم نجات داد، این کشور اکنون میزبان سیرک مذبوحانه ضد ایرانی شده است.» ظریف در ادامه عکس‌هایی از کنفرانسی را به پیام خود اضافه کرد که بیل کلینتون رئیس جمهور اسبق آمریکا را در کنار شیمون پرز رئیس معدوم رژیم صهیونیستی و حسنی مبارک رئیس جمهور ساقط شده مصر نشان می‌دهد.

اما در جنگ جهانی دوم چه گذشت و ظریف به چه مساله‌ای میان ایران و لهستان اشاره کرد؟

با گسترش جنگ جهانی دوم، کشور لهستان در سال ۱۳۱۸ خورشیدی (برابر با ۱۹۳۹ میلادی) مورد هجوم آلمان نازی از یک طرف و شوروی سابق از طرف دیگر قرار گرفت و عملاً به دو قسمت تقسیم شد. اسرای زیادی به شوروی منتقل و در اردوگاه‌ها اسکان داده شدند و بسیاری نیز بطور دسته جمعی در آن زمان اعدام شدند.

در زمان جنگ جهانی دوم ایران در نقش بی طرف بود، اما با اقدام شوروی ایران نیز قربانی این جنگ خانمان سوز شد.

پس از دو سال که از هجوم آلمان‌ها و شوروی به لهستان گذشت، با آغاز حمله آلمان به شوروی، استالین مجبور شد با دولت در تبعید لهستان از در دوستی درآمده و فرماندهی واحدی در مقابل آلمان در جبهه لهستان ایجاد کند. طبق این توافق قرار بر این شد که علاوه بر عبور افراد نظامی تجهیز شده لهستانی از خاک ایران، زندانیان و افراد داخل اردوگاه‌ها نیز از طریق ایران به فلسطین و آفریقا مهاجرت کنند. این عمل با نقض بی‌طرفی ایران و اشغال ایران توسط قوای انگلیسی و سپس روسی در تاریخ سوم شهریور ۱۳۲۰، امکان‌پذیر گشت.

برطبق قرارداد اولیه متفقین با ایران، قرار بود فقط سربازان و نیرو‌های کمکی آنان وارد ایران شوند و نیرو‌های متفقین تأمین مایحتاج و آذوقه آنان را تقبل کرده بودند، اما در عمل و به تدریج شمار زیادی از آوارگان و اُسرای محبوس در اردوگاه‌های مسکو نیز که شامل عده زیادی زن، کودک و حتی پیرمردان سالخورده بود به مهاجرین افزوده شدند.

نخستین گروه در اوایل فروردین ۱۳۲۱ با چهار کشتی روسی که حامل ۲۹۰۰ نفر سرباز و مهاجر بود، وارد بندر انزلی شدند. نیروی نظامی قرار بود از طریق همدان و کرمانشاه به عراق بروند. تعداد مهاجرین در اردیبهشت ۱۳۲۱ نزدیک به ۱۳۰۰۰ نفر رسیده بود.

ایران چه طور قربانی جنگ شد؟

پس از ورود کنترل نشده مهاجرین و عدم قرنطینه بیماران و نیز کوتاهی متفقین در تأمین آذوقه و مایحتاج مهاجرین از مهم‌ترین عوامل ایجاد نابسامانی و بروز مشکلات اقتصادی و بهداشتی در جامعه آن روز ایران گردید. این در حالی بود که ایران مورد اشغال متفقین نیز قرار گرفت و رسما یک کشور جنگ زده تلقی شد.

در آن زمان ایران خود با قحطی و کمبود مواد غذایی، نابسامانی سیاسی و اقتصادی در اثر اشغال کشور و … مواجه بود. با این وجود ایرانیان علی‌رغم مصائبی که داشتند از میهمان نوازی دریغ نکردند.

وزیر مختار لهستان - کارل بادر - در نامه‌ای به استاندار خراسان از این رفتار ایرانیان چنین یاد می‌کند: «نیات خیرخواهانه جنابعالی نسبت به هم میهنان من، مهاجران لهستانی، تأثیر عمیقی بر من بخشیده‌است. طبق گزارش‌هایی که به من رسیده، جنابعالی از روی کمال مرحمت یک دستگاه عمارت بزرگ را در اختیار اطفال یتیم لهستانی گذارده‌اید که در آنجا آن‌ها نگهداری شوند. من از صمیم قلب از مراحم خیرخواهانه و نوع پرستانه جنابعالی متشکرم و اطمینان می‌دهم که لهستانی‌ها برای همیشه کمال امتنان را از جنابعالی خواهند داشت».

نگاهی به تاریخ نشان می‌دهد که ایران در زمانی پذیرای لهستان شد که مردمان خود از گرسنگی و اشغال کشور رنج می بردند. وزیر خارجه کشورمان در توئیت خود به همین مساله اشاره کرده است و به مقامات لهستانی تاریخ را یادآوری می‌کند چراکه آن‌ها نیز مدیون از خود گذشتگی مردم ایران هستند.

چه شد که لهستان علیه ایران برخاست؟

رضا نصری کارشناس و حقوق دان بین الملل و عضو مطالعات ژنو، این امر را به طور مشخص مرتبط به برجام می‌داند و در این باره در صفحۀ توئیترش نوشته است: «ماجرای برجام سه نقص را در روند «ساخت و ساز اروپای واحد» آشکار کرد که لازم است به آن رسیدگی کنند: ۱) وزن سنگین فشار ایالات متحده بر منافع اروپا. ۲) تفوق قوانین فراسرزمینی آمریکا بر قوانین داخلی اروپا. ۳) دنباله‌روی نامتعارف برخی اعضای اتحادیه (مانند لهستان) نسبت به واشنگتن.».

اما تحلیلگر بی بی سی از زوایه دیگر به این مساله نگاه می‌کند:

لهستان یکی از وفادارترین متحدان آمریکا در اروپای مرکزی و شرقی است. این کشور هم‌گام با اتحادیه اروپا از توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهانی موسوم به برجام دفاع کرده، اما همیشه با یک تبصره؛ اینکه دغدغه‌های آمریکا در برابر ایران را درک می‌کند.

همچنین به دلیل روابط گرم بین ورشو و واشنگتن، دولت لهستان بار‌ها به اتحادیه اروپا پیشنهاد داده که حاضر است به عنوان میانجی بر سر مسئله برجام بین آمریکا و اتحادیه اروپا نقش ایفا کند.

اما نزدیکی روابط لهستان به آمریکا که می‌تواند منجر به میزبانی این کنفرانس شده باشد دلایل متعددی دارد.

به دلیل پیشینه تاریخی، در میان دولتمردان و مردم لهستان حس ترس و عدم اطمینان نسبت به روسیه رایج است. این ترس پس از آنکه روسیه شبه جزیره کریمه را در سال ٢٠١٤ به خاک خود منضم کرد و از جدایی طلب‌ها در شرق این کشور حمایت کرد دوچندان شد.

دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا چهار ماه پیش (۱۸ سپتامبر) رسما اعلام کرد که لهستان به آمریکا پیشنهاد بیش از دو میلیارد دلار برای ساخت یک پایگاه دائم نظامی در خاک این کشور را داده است. در همان کنفرانس خبری در کاخ سفید، آندژِی دودا، رئیس جمهوری لهستان پیشنهاد داد در صورت توافق آمریکا برای ساخت این پایگاه، لهستان نام آن را «دژ ترامپ» خواهد گذاشت.

پنتاگون قرار است که تا دو ماه آینده (ماه مارس) نتیجه بررسی‌های خود را برای ساخت این پایگاه اعلام کند.

ارائه چنین پیشنهادی از سوی لهستان به آمریکا، چندان دور از انتظار و خارق‌العاده نیست. دو سوم از تجهیزات نظامی لهستان متعلق به زمان جنگ سرد است برای به روز کردن توان نظامی‌اش نیازمند آمریکا است.

در بهار امسال، لهستان بزرگترین قرارداد تسلیحاتی تاریخ خود را با شرکت ریتیون، یکی از بزرگترین تولیدکنندگان تجهیزات نظامی آمریکا منعقد کرد. این قرارداد ۴.۷ میلیارد دلاری جهت خرید دو سامانه دفاعی موشکی پاتریوت است که در سال ۲۰۲۲ تحویل این کشور داده خواهد شد.

انرژی و سوخت

یکی از اهداف حزب محافظه‌کار و ملی‌گرای حاکم لهستان کاستن از هر نوع وابستگی به روسیه است به ویژه در زمینه انرژی. در همین راستا لهستان اعلام کرده که قرارداد گازی خود با شرکت گازپروم روسیه را پس از اتمام آن در سال ۲۰۲۲ تمدید نخواهد کرد و از الان شروع به جایگزین کردن آن با واردات گاز طبیعی مایع (ال‌ان‌جی) از کشور‌های دیگر به خصوص آمریکا کرده است.

شرکت نفت و گاز لهستان PGNiG سه ماه پیش اعلام کرد که برای واردات ال‌ان‌جی از سال ۲۰۲۲ با یک شرکت آمریکایی قراردادی بیست ساله عقد کرده است. این اولین قرارداد اینچنینی در اروپای میانی و شرقی است.

چهار ماه پیش، ترامپ در نطق خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد با انتقاد از برلین گفت که آلمان باید لهستان را در زمینه خودکفایی انرژی سرلوحه خود قرار دهد.

درحالیکه روسیه و آمریکا در اروپا بر سر فروش گاز رقابت می‌کنند، مشتری مشتاقی، چون لهستان مسلما مورد توجه آقای ترامپ قرار خواهد گرفت. یکی دیگر از دلایل نزدیکی لهستان و آمریکا موضع سرسخت و انتقادی هر دو کشور نسبت به ساخت نورد استریم ۲ - خط لوله انتقال گاز طبیعی از روسیه به آلمان - است.

به نقل از خبرگزاری رویترز، چهارشنبه آمریکا تهدید کرده که شرکت‌های اروپایی دخیل در ساخت این لوله را تحریم می‌کند. نورد استریم ۲ مهمترین اختلاف سیاسی لهستان با آلمان است. ترامپ یک بار حتی تا آنجا پیش رفت که آلمان را «اسیر روسیه» خواند.

فرستاده آمریکا به خاورمیانه آمد

هنوز نامکشور‌های شرکت کننده غیر از اسرائیل اعلام نشده است و در همین اثنی، فرستاده ویژه آمریکا نیز به لبنان آمده است

بر اساس آنچه مقامات آگاه به الحیات گفته اند: سفر هیل که فرد شماره سه وزارت امور خارجه آمریکا به شمار می‌رود در چارچوب سفر مایک پمپئو وزیر امورخارجه آمریکا به منطقه با هدف تدارک مقدمات برگزاری یک نشست بین المللی در لهستان در روز‌های ۱۳ و ۱۴ فوریه، روز‌های بیست و چهارم و بیست و پنجم بهمن ماه، (برای باصطلاح) «مقابله با نفوذ تهران در منطقه» صورت می‌گیرد. سفر پومپئو به خاورمیانه و دیدارش با رئیس جمهور مصر، سپس با ولیعهد امارات گویای تلاش آمریکا برای به زانو درآوردن تهران است.