آخرین وضعیت سولههای بحران پایتخت
پارسینه: رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران بحران در سالگرد زلزله پایتخت راهکارهای میان مدت و بلندمدت برای آمادگی زلرله احتمالی در پایتخت را تشریح کرد.
یک سال از وقوع زلزله در تهران میگذرد، زلزلهای که نشان داد تهران آمادگی در برابر زلزله ندارد، به تعبیر رییس شورای شهر تهران این زلزله گویا هشداری برای شهر تهران بود، زیرا که شدت آن نه به اندازهای است که نادیده گرفته شود و نه به حدی که خسارات و تلفات سنگینی را در تهران ایجاد کند.
بر اثر این زمینلرزه که بیشتر درغرب استان تهران احساس شد، در خطوط تلفن برخی مناطق تهران و کرج اختلال ایجاد شد و مردم سراسیمه و وحشتزده به خیابانها هجوم بردند و بسیاری این شب تقریبا سرد را تا صبح در خودروهای خود سپری کردند. از طرفی هجوم به جایگاههای عرضه سوخت، توقف کنار بزرگراهها، پارک دوبل در خیابانها و رانندگی پرخطر در سراسر شهرهای تهران و البرز دیده شد و فردای روز زلزله، تهران یکی از آلودهترین روزهای خود در سال ۹۶ را تجربه کرد. از آن زمان تا به امروز مسئولان بحران پایتخت برای زلزله احتمالی چه کرده اند. احمد صادقی، رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در گفتگو با مهر پاسخ این پرسش را میدهد:
پس از زلزله تهران در سال گذشته چه فعالیتهایی از طرف مدیریت بحران تهران انجام شد؟
-شورای هماهنگی مدیریت بحران تهران از ۱۴ کارگروه با محوریت فعالیتهای حوزه خدمات اضطراری و مدیریت شهری تشکیل شده و حدود ۸۰ سازمان و نهاد در قالب این ۱۴ کارگروه عضو این شورا هستند و وظایف این ساختارِ پیش بینی شده در واقع ایجاد هماهنگی و توسعه همکاری میان سازمانها و فرماندهی و مدیریت واحد اقدامات در زمان بحران است. بر همین اساس بخشی از اقدامات که در لحظات اولیه وقوع و بلافاصله پس از وقوع زلزله ملارد، اقدامات لازم اعم از بررسی و ارزیابی حادثه اولیه از مدیران استان البرز، فراخوان روسا و دبیران کارگروهها، ارزیابی حادثه از ستادهای مدیریت بحران مناطق ۲۲ گانه، دریافت اطلاعات از مراکز علمی مربوطه و هماهنگی با صدا و سیما و رسانهها برای آگاهسازی و پخش پیامهای آموزشی انجام شد.
ساختمان ستاد مدیریت بحران تجهیزات و امکانات خوبی برای فرماندهی حادثه دارد، تمامی تصاویر دوربینهای شهری به این مرکز منتقل میشد و آن شب همه مسوولان از جمله رییس مدیریت بحران کشور در این ساختمان حضور یافتند و عملیات به خوبی هدایت شد.
ساختمان ستاد مدیریت بحران تجهیزات و امکانات خوبی برای فرماندهی حادثه دارد و براساس استانداردهای جهانی ساخته شده و سرمایه مدیریت بحران پایتخت است، تمامی تصاویر دوربینهای شهری به این مرکز منتقل میشد و آن شب همه مسوولان از جمله رییس مدیریت بحران کشور در این ساختمان حضور یافتند و عملیات به خوبی هدایت شد. همه گزارشهای اقدامات خود را دور یک میز ارائه دادند و تصمیمها طی فرآیندی جمعی و با در نظر گرفتن تمامی جوانب اتخاذ شد. در همان جلسه اول تصمیمات کلیدی مصوب شد و پرسنل شهرداری، اورژانس، بیمارستانها، هلال احمر، پلیس و ... به حالت آماده باش کامل درآمدند و حتی مقرر شد امکان اسکان مردم در پارکها و پایگاههای مدیریت بحران فراهم شود. در خصوص تامین سریع بنزین جایگاهها اقدام شد و با حضور تیم خبری شبکه پنج و شبکه خبر سیما، رادیو تهران و خبرنگاران مرتب اخبار ستاد مصوبات و توصیهها در قالب گفتگو با مسوولان به صورت زنده پخش و منتشر میشد؛ به طوری که اکثر مردم آن شب تا صبح از طریق شبکه خبر و رادیو و رسانهها در جریان اخبار قرار گرفتند و تمرین خوبی برای اطلاع رسانی شد، حجم گزارشهای مخابره شده و منتشر شده واقعا زیاد و قابل توجه بود و آگاهی عمومی خوبی به مردم منتقل شد که قابل تقدیر و نشانه آمادگی خوبی در این حوزه است. مشکل ترافیک با توصیههایی که به مردم داده شد و هماهنگی خوب نیروی انتظامی برطرف شد و تانکرهای سوخترسان توانستند بنزین مورد نیاز را سریع به جایگاهها برسانند. تصمیم در مورد تعطیلی روز پنجشنبه و اینکه مردم با حفظ آمادگی و هوشیاری در مکانهای امن بمانند از مصوبات مهم جلسه نخست ستاد بود که با هماهنگی وزارت کشور و استانداری تهران اتخاذ شد.
همچنین هماهنگیهای خوبی با سپاه، بسیج و قرارگاه ثارالله و نیروی انتظامی برای تامین امنیت و نظم عمومی شهر به عمل آمد؛ نیروهای اورژانس در آمادگی کامل به نیازهای مردم پاسخ دادند و پرسنل شیفت و غیرشیفت آتش نشانی با ارسال پیامک، هدایتهای لازم را فرا گرفتند و آمادهباش کامل انجام شد.
در مناطق شهری و به صورت خُردتر وضع به چه صورت است؟
از سوی دیگر ستادهای مدیریت بحران در همه مناطق ۲۲ گانه تهران و نیز سازمانهای مسوول فعال شد و تحت هدایت کارگروهها و شورای مدیریت بحران قرارگرفت، به طوری که مرتب گزارشها مخابره و تصمیمات لازم در لحظه در محل ستاد مدیریت بحران شهر تهران اتخاذ میشد، آمادگی ۱۰۰ درصدی نیروها در تمام سازمانها باعث تمرین خوبی شد و نقاط قوت و ضعف شناسایی شد، رئیس شورای شهر با حضور در جلسه از نزدیک در جریان فعالیت شورای هماهنگی قرار گرفتند و به طور مستقیم با اعضا صحبت کردند. شرکت آب و فاضلاب استان تهران نیز به عنوان عضو کلیدی و مسوول کارگروه شریانهای حیاتی در وضعیت آماده باش کامل قرار گرفت و وضعیت مخازن آب به صورت مستمر پایش و گزارش آن مخابره میشد. در کارگروه امداد و نجات به مدیریت جمعیت هلال احمر استان تهران نیز مراحل آمادهباش و فراخوان نیروها و حضور مدیران ارشد در محل ستاد مدیریت بحران به خوبی انجام و گزارش تیم ارزیاب به ملارد و شهریار به سرعت ارائه شد، تیمهای امدادی در مناطق شعب استان مستقر شدند و سایر تمهیدات لازم اتخاذ شد. با حضور معاون خدمات شهری شهرداری تهران در نخستین جلسه ستاد، مسائل مرتبط با کارگروه مربوطه مورد بررسی قرار گرفت و ضمن بررسی احتمالات ممکن، هماهنگیهای لازم در این حوزه بعمل آمد.
همچنین از طریق کارگروه سلامت در بلایای طبیعی، تمامی دانشگاههای علوم پزشکی و پایگاههای اورژانس در استانهای تهران، البرز، قزوین، قم، مرکزی و گیلان به حال آمادهباش کامل در آمدند و رییس اورژانس کشور به طور مرتب در جلسات شورای هماهنگی حضور یافت و از طریق گزارشهای دریافتی، بلافاصله اعضای شورا در جریان اخبار این حوزه قرار میگرفتند.
این زلزله نشان داد که موضوع مخاطره زمین لرزه و ضرورت آمادگی در این حوزه تا چه حد ضروری است و در عین حال مزایای عمل کردن براساس دانش روز مدیریت بحران را اثبات کرد.
بر اساس آمارهای موجود، حوادث و سوانح طبیعی و انسان ساز امروزه به یکی از تهدیدات جدی بشر به ویژه در سکونت گاههای شهری به شمار میآید در قرن گذشته بر اثر وقوع ۱۰۰۰ زلزله در ۷۰ کشور جهان بیش از یک میلیون و پانصد هزار نفر جان باختند. بررسیها نشان گر آن است که ایران یکی از ۱۰ کشور سانحه خیز به لحاظ وقوع سوانح طبیعی است. از ۴۲ حادثه طبیعی که در جهان به وقوع پیوسته ۳۲ مورد آن در ایران سابقه وقوع دارد. در خصوص شهر تهران نیز باید گفت: تهران جزوه ۵ کلان شهر در معرض تهدید زلزله در جهان به شمار میآید و متاسفانه رشد سریع و نامتوازن پایتخت به ویژه طی نیم قرن گذشته حاصل بروز بسیاری از مشکلات مدیریت شهری در شرایط کنونی است. به بیان دیگر اکنون تهران با معضل گستردگی بافت فرسوده و ناپایدار مواجه است و در کنار آن بخش وسیعی از معابر و شریانهای حیاتی به ویژه در مناطق مرکزی شهر با مشکل کمی عرض و فرسودگی مواجه است و به اصطلاح ریزدانههای فرسوده باید طی فرآیندی تدریجی و متناسب با بنیه و توان اقتصادی شهری، نوسازی و بافتهای جدید و مقاوم جایگزین بافتهای فرسوده شود و به طور حتم ساده انگاری است که گمان کنیم این اتفاق میتواند ظرف زمانی کوتاه تحقق یابد. شهر برای نوسازی و مقاوم سازی نیاز به ایجاد زیر ساختهای اقتصادی و فنی و بازده زمانی مناسب دارد و نهایتا اجرای طرحهای مشارکتی با اعلام سیاستهای تشویقی امکان پذیر است. دشت تهران بر اساس مطالعات زمین شناسی در حلقه گسلهای فعال قرار گرفته است که عمده آنها عبارتند از: گسل مشاء با طول حدود ۲۰۰ کیلومتر، گسل شمال تهران ۹۰ کیلومتر و گسلهای جنوب و شمال ری نیز از شاخصترین گسلها در دشتهای جنوبی تهران هستند و حدود ۲۰ کیلومتر طول دارند. البته علاوه بر زلزله در تهران امکان وقوع سیل و طوفان نیز وجود دارد که برای این ۲ مخاطره و در عین حال سایر مخاطرات کمتر محتمل نیز باید برنامه ریزی و اقداماتی انجام شود.
پایگاههای مدیریت بحران شهر تهران در حال حاضر چه وضعیتی دارند؟
۱۰۱ پایگاه پشتیبانی مدیریت بحران با سه کاربری ویژه، معین و پشتیبانی مدیریت بحران ناحیه به منظور مهیا کردن بستر عملیاتی مناسب برای تحقق اقدامات پیشگیری، آمادگی و مقابله در بحرانهای مختلف به ویژه بحرانهای طبیعی بزرگ نظیر زلزله، در مناطق ۲۲گانه شهر تهران احداث شده و مورد بهره برداری قرار میگیرند. پایگاه ویژه پایگاهی است که صرفا با کارکردهای اختصاصی مدیریت بحران در سطح منطقه احداث شده و ستاد مدیریت بحران در آن فعال و امورات مرتبط با ستاد مدیریت بحران منطقه در آن مورد پیگیری قرار میگیرد. بر اساس برنامه پنج ساله دوم در هر یک از مناطق شهرداری تهران باید یک پایگاه با شرایط فوق احداث، تجهیز و مورد بهره برداری قرار گیرد که در حال حاضر ۲۲ پایگاه در مناطق ۲۲گانه شهر تهران با کاربری «ویژه مدیریت بحران» احداث شده که ۱۹ پایگاه صرفاً با محوریت مدیریت بحران به کارگیری میشوند.
بخش دیگری از پایگاههای مدیریت بحران تهران شامل پایگاههای معین میشود. بنا به نقش مهم و بی بدیل استانهای معین به عنوان اصلیترین واحدهای کمکی در امر امداد رسانی در زمان بحران، برای هر یک از استانهای مذکور پایگاهی برای دپوی تجهیزات و محلی برای استقرار گروههای اعزامی در نظر گرفته شده است. در این ارتباط چهار پایگاه در مبادی ورودی شهر تهران احداث شده است که هر ۴ پایگاه با کارکرد صرف مدیریت بحران در حال بهره برداری هستند.
پایگاههای پشتیبانی مدیریت بحران در نواحی تهران نیز بخش دیگری از پایگاههای مدیریت بحران را تشکیل میدهند. این پایگاهها برای استقرار ستادهای مدیریت بحران ناحیه، تیمهای واکنش اضطراری سازمانهای امدادی، ذخیره سازی تجهیزات امدادرسانی و نصب سامانههای شتاب نگاری، شناسایی نقاط آسیب پذیر و بحران زا، تهیه و به روزآوری اطلاعات محدوده، برگزاری دورههای آموزشی عمومی و تخصصی، راهبری تشکیل گروههای مدیریت بحران اماکن، سازماندهی گروههای داوطلب واکنش اضطراری و موارد مشابه ابلاغی از سوی سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در نظر گرفته شده است و تاکنون ۷۵ پایگاه پشتیبانی مدیریت بحران ناحیه در نواحی شهر تهران احداث شده است.
شورای اسلامی شهر تهران (دور چهارم) در دویست و پنجاه و دومین جلسه رسمی - علنی - فوق العاده که به تاریخ ۳۱ فروردین ماه سال ۱۳۹۵ برگزار شد ماده واحدهای به شماره ۲۱۹۲ با موضوع الزام شهرداری تهران به در اختیار قرار دادن پایگاههای پشتیبانی مدیریت بحران مناطق ۲۲ گانه به سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران به تصویب رسانید. در همین راستا پیروی تذکرات اعضای شورای اسلامی شهر تهران مبنی بر بازپس گیری این پایگاه ها، سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران کارگروهی با هدف چگونگی انتقال پایگاههای پشتیبانی مدیریت بحران به این سازمان با عضویت معاون امور مناطق شهرداری تهران، معاون اموراجتماعی فرهنگی شهرداری تهران، معاونت برنامه ریزی، توسعه شهری و امور شورای شهرداری تهران و سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران تشکیل داد که در نخستین جلسه کارگروه که در اسفند ماه سال ۱۳۹۶ برگزار گردید مقرر شد برنامه واگذاری این پایگاهها تهیه شود.
بر اساس بند الف. ماده ۶۳ برنامه ۵ ساله دوم شهرداری تهران سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران میبایست، دستورالعمل بهره برداری و نگهداری از پایگاههای پشتیبانی، ویژه و معین مدیریت بحران را تدوین مینمود که دستورالعمل مذکور تدوین و در نخستین جلسه شورای هماهنگی مدیریت بحران در سال ۱۳۹۶ مصوب و جهت اجرا به کلیه معاونتها، سازمانها و مناطق شهرداری تهران طی نامه شماره ۶۲۰۱۳۵ مورخ ۳۰ /۰۵/۱۳۹۶ ابلاغ گردید. مطابق برنامه پنج ساله دوم شهرداری تهران میبایست یکصد و پنجاه پایگاه پشتیبانی مدیریت بحران ساخته شود. پایگاههای مدیریت بحران در مناطق ۲۲ گانه تک منظوره و فقط برای مدیریت بحران در سطح مناطق و نواحی ساخته شده اند.
اگر امسال نیز زلزلهای در شهر تهران رخ دهد، میزان آمادگی ما چقدر است؟
نکته کلیدی در بحث مدیریت بحران و کاهش خطرپذیری در برابر حوادث و سوانح این است که بر اساس دانش روز مقوله و مباحث کاهش خطرپذیری و شیوههای متنوع پیشگیری در برابر حوادث در اولویت قرار بگیرد. در واقع یک بحث مدیریت بحران این است که بیشتر به زمان حادثه و فعالیتها و یا اقدامات مربوط به مقابله و پاسخگویی به حادثه باز میگردد و مقولهی دیگر موضوع مدیریت ریسک است که مجموعهای از اقدامات برای کاهش خطرپذیری و پیشگیری در برابر حوادث و سوانح است. به بیان دیگر از آنجائیکه خطر را نمیشود حذف کرد خطر بالقوه از توان ثابتی برخوردار است. به عنوان مثال نمیتوان خطر زلزله را در تهران به صفر رساند، چون در اختیار ما نیست. گسلها وجود دارند، زمین ساختی وجود دارد و به طور طبیعی دشت تهران با خطر زمین لرزهی ۷ ریشتر به بالا مواجه است و هیچ راهی برای کم کردن این خطر و یا از بین بردن آن وجود ندارد. اما در مقابل با اقدامات و شیوههای متنوع میتوان میزان ریسک و یا خطرپذیری در دشت تهران را برای ساکنان پایتخت کم کرد. البته باید توجه داشت که ریسک نیز هیچ وقت به صفر نمیرسد یعنی حتی با بکار بستن اقدامات پیشگیرانه در برابر حوادث و سوانح باز هم مقداری ریسک باقی میماند.
به عنوان مثال اگر ما در بحث ساخت و ساز مقاوم، حذف بافت فرسوده، اجرای سیستمهای هشدار سریع، اجرای شریانهای حیاتی مطمئن و طرحهای مشابه دیگر موفق عمل کنیم، همچون بسیاری از شهرهای کشورهای پیشرفته در برابر حادثه طبیعی مانند زلزله با ریسک کم تری مواجه هستیم. یعنی زلزله به عنوان امر طبیعی ریسک اتفاق میافتد، اما آسیب به ساختمانها و تاسیسات شهری ناچیز خواهد بود و در نتیجه میزان تلفات نیز کاهش مییابد. با اجرای مدیریت ریسک به میزان قابل توجهی هزینههای مدیریت نیز کاهش مییابد چرا که هزینههای آمادگی و ایجاد توان پاسخگویی در ارتباط مستقیم با کاهش ریسک قرار دارد. به میزانی که یک جامعه با بکار بستن طرحهای پیشگیرانه سطح آسیب پذیری خود را در برابر حادثه همچون زلزله یا هرحادثه محتمل دیگر کاهش دهد نسبت به ایجاد ساختارهای آمادگی و پاسخگویی نیاز کمتری خواهد داشت.
بر اثر این زمینلرزه که بیشتر درغرب استان تهران احساس شد، در خطوط تلفن برخی مناطق تهران و کرج اختلال ایجاد شد و مردم سراسیمه و وحشتزده به خیابانها هجوم بردند و بسیاری این شب تقریبا سرد را تا صبح در خودروهای خود سپری کردند. از طرفی هجوم به جایگاههای عرضه سوخت، توقف کنار بزرگراهها، پارک دوبل در خیابانها و رانندگی پرخطر در سراسر شهرهای تهران و البرز دیده شد و فردای روز زلزله، تهران یکی از آلودهترین روزهای خود در سال ۹۶ را تجربه کرد. از آن زمان تا به امروز مسئولان بحران پایتخت برای زلزله احتمالی چه کرده اند. احمد صادقی، رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در گفتگو با مهر پاسخ این پرسش را میدهد:
پس از زلزله تهران در سال گذشته چه فعالیتهایی از طرف مدیریت بحران تهران انجام شد؟
-شورای هماهنگی مدیریت بحران تهران از ۱۴ کارگروه با محوریت فعالیتهای حوزه خدمات اضطراری و مدیریت شهری تشکیل شده و حدود ۸۰ سازمان و نهاد در قالب این ۱۴ کارگروه عضو این شورا هستند و وظایف این ساختارِ پیش بینی شده در واقع ایجاد هماهنگی و توسعه همکاری میان سازمانها و فرماندهی و مدیریت واحد اقدامات در زمان بحران است. بر همین اساس بخشی از اقدامات که در لحظات اولیه وقوع و بلافاصله پس از وقوع زلزله ملارد، اقدامات لازم اعم از بررسی و ارزیابی حادثه اولیه از مدیران استان البرز، فراخوان روسا و دبیران کارگروهها، ارزیابی حادثه از ستادهای مدیریت بحران مناطق ۲۲ گانه، دریافت اطلاعات از مراکز علمی مربوطه و هماهنگی با صدا و سیما و رسانهها برای آگاهسازی و پخش پیامهای آموزشی انجام شد.
ساختمان ستاد مدیریت بحران تجهیزات و امکانات خوبی برای فرماندهی حادثه دارد، تمامی تصاویر دوربینهای شهری به این مرکز منتقل میشد و آن شب همه مسوولان از جمله رییس مدیریت بحران کشور در این ساختمان حضور یافتند و عملیات به خوبی هدایت شد.
ساختمان ستاد مدیریت بحران تجهیزات و امکانات خوبی برای فرماندهی حادثه دارد و براساس استانداردهای جهانی ساخته شده و سرمایه مدیریت بحران پایتخت است، تمامی تصاویر دوربینهای شهری به این مرکز منتقل میشد و آن شب همه مسوولان از جمله رییس مدیریت بحران کشور در این ساختمان حضور یافتند و عملیات به خوبی هدایت شد. همه گزارشهای اقدامات خود را دور یک میز ارائه دادند و تصمیمها طی فرآیندی جمعی و با در نظر گرفتن تمامی جوانب اتخاذ شد. در همان جلسه اول تصمیمات کلیدی مصوب شد و پرسنل شهرداری، اورژانس، بیمارستانها، هلال احمر، پلیس و ... به حالت آماده باش کامل درآمدند و حتی مقرر شد امکان اسکان مردم در پارکها و پایگاههای مدیریت بحران فراهم شود. در خصوص تامین سریع بنزین جایگاهها اقدام شد و با حضور تیم خبری شبکه پنج و شبکه خبر سیما، رادیو تهران و خبرنگاران مرتب اخبار ستاد مصوبات و توصیهها در قالب گفتگو با مسوولان به صورت زنده پخش و منتشر میشد؛ به طوری که اکثر مردم آن شب تا صبح از طریق شبکه خبر و رادیو و رسانهها در جریان اخبار قرار گرفتند و تمرین خوبی برای اطلاع رسانی شد، حجم گزارشهای مخابره شده و منتشر شده واقعا زیاد و قابل توجه بود و آگاهی عمومی خوبی به مردم منتقل شد که قابل تقدیر و نشانه آمادگی خوبی در این حوزه است. مشکل ترافیک با توصیههایی که به مردم داده شد و هماهنگی خوب نیروی انتظامی برطرف شد و تانکرهای سوخترسان توانستند بنزین مورد نیاز را سریع به جایگاهها برسانند. تصمیم در مورد تعطیلی روز پنجشنبه و اینکه مردم با حفظ آمادگی و هوشیاری در مکانهای امن بمانند از مصوبات مهم جلسه نخست ستاد بود که با هماهنگی وزارت کشور و استانداری تهران اتخاذ شد.
همچنین هماهنگیهای خوبی با سپاه، بسیج و قرارگاه ثارالله و نیروی انتظامی برای تامین امنیت و نظم عمومی شهر به عمل آمد؛ نیروهای اورژانس در آمادگی کامل به نیازهای مردم پاسخ دادند و پرسنل شیفت و غیرشیفت آتش نشانی با ارسال پیامک، هدایتهای لازم را فرا گرفتند و آمادهباش کامل انجام شد.
در مناطق شهری و به صورت خُردتر وضع به چه صورت است؟
از سوی دیگر ستادهای مدیریت بحران در همه مناطق ۲۲ گانه تهران و نیز سازمانهای مسوول فعال شد و تحت هدایت کارگروهها و شورای مدیریت بحران قرارگرفت، به طوری که مرتب گزارشها مخابره و تصمیمات لازم در لحظه در محل ستاد مدیریت بحران شهر تهران اتخاذ میشد، آمادگی ۱۰۰ درصدی نیروها در تمام سازمانها باعث تمرین خوبی شد و نقاط قوت و ضعف شناسایی شد، رئیس شورای شهر با حضور در جلسه از نزدیک در جریان فعالیت شورای هماهنگی قرار گرفتند و به طور مستقیم با اعضا صحبت کردند. شرکت آب و فاضلاب استان تهران نیز به عنوان عضو کلیدی و مسوول کارگروه شریانهای حیاتی در وضعیت آماده باش کامل قرار گرفت و وضعیت مخازن آب به صورت مستمر پایش و گزارش آن مخابره میشد. در کارگروه امداد و نجات به مدیریت جمعیت هلال احمر استان تهران نیز مراحل آمادهباش و فراخوان نیروها و حضور مدیران ارشد در محل ستاد مدیریت بحران به خوبی انجام و گزارش تیم ارزیاب به ملارد و شهریار به سرعت ارائه شد، تیمهای امدادی در مناطق شعب استان مستقر شدند و سایر تمهیدات لازم اتخاذ شد. با حضور معاون خدمات شهری شهرداری تهران در نخستین جلسه ستاد، مسائل مرتبط با کارگروه مربوطه مورد بررسی قرار گرفت و ضمن بررسی احتمالات ممکن، هماهنگیهای لازم در این حوزه بعمل آمد.
همچنین از طریق کارگروه سلامت در بلایای طبیعی، تمامی دانشگاههای علوم پزشکی و پایگاههای اورژانس در استانهای تهران، البرز، قزوین، قم، مرکزی و گیلان به حال آمادهباش کامل در آمدند و رییس اورژانس کشور به طور مرتب در جلسات شورای هماهنگی حضور یافت و از طریق گزارشهای دریافتی، بلافاصله اعضای شورا در جریان اخبار این حوزه قرار میگرفتند.
این زلزله نشان داد که موضوع مخاطره زمین لرزه و ضرورت آمادگی در این حوزه تا چه حد ضروری است و در عین حال مزایای عمل کردن براساس دانش روز مدیریت بحران را اثبات کرد.
بر اساس آمارهای موجود، حوادث و سوانح طبیعی و انسان ساز امروزه به یکی از تهدیدات جدی بشر به ویژه در سکونت گاههای شهری به شمار میآید در قرن گذشته بر اثر وقوع ۱۰۰۰ زلزله در ۷۰ کشور جهان بیش از یک میلیون و پانصد هزار نفر جان باختند. بررسیها نشان گر آن است که ایران یکی از ۱۰ کشور سانحه خیز به لحاظ وقوع سوانح طبیعی است. از ۴۲ حادثه طبیعی که در جهان به وقوع پیوسته ۳۲ مورد آن در ایران سابقه وقوع دارد. در خصوص شهر تهران نیز باید گفت: تهران جزوه ۵ کلان شهر در معرض تهدید زلزله در جهان به شمار میآید و متاسفانه رشد سریع و نامتوازن پایتخت به ویژه طی نیم قرن گذشته حاصل بروز بسیاری از مشکلات مدیریت شهری در شرایط کنونی است. به بیان دیگر اکنون تهران با معضل گستردگی بافت فرسوده و ناپایدار مواجه است و در کنار آن بخش وسیعی از معابر و شریانهای حیاتی به ویژه در مناطق مرکزی شهر با مشکل کمی عرض و فرسودگی مواجه است و به اصطلاح ریزدانههای فرسوده باید طی فرآیندی تدریجی و متناسب با بنیه و توان اقتصادی شهری، نوسازی و بافتهای جدید و مقاوم جایگزین بافتهای فرسوده شود و به طور حتم ساده انگاری است که گمان کنیم این اتفاق میتواند ظرف زمانی کوتاه تحقق یابد. شهر برای نوسازی و مقاوم سازی نیاز به ایجاد زیر ساختهای اقتصادی و فنی و بازده زمانی مناسب دارد و نهایتا اجرای طرحهای مشارکتی با اعلام سیاستهای تشویقی امکان پذیر است. دشت تهران بر اساس مطالعات زمین شناسی در حلقه گسلهای فعال قرار گرفته است که عمده آنها عبارتند از: گسل مشاء با طول حدود ۲۰۰ کیلومتر، گسل شمال تهران ۹۰ کیلومتر و گسلهای جنوب و شمال ری نیز از شاخصترین گسلها در دشتهای جنوبی تهران هستند و حدود ۲۰ کیلومتر طول دارند. البته علاوه بر زلزله در تهران امکان وقوع سیل و طوفان نیز وجود دارد که برای این ۲ مخاطره و در عین حال سایر مخاطرات کمتر محتمل نیز باید برنامه ریزی و اقداماتی انجام شود.
پایگاههای مدیریت بحران شهر تهران در حال حاضر چه وضعیتی دارند؟
۱۰۱ پایگاه پشتیبانی مدیریت بحران با سه کاربری ویژه، معین و پشتیبانی مدیریت بحران ناحیه به منظور مهیا کردن بستر عملیاتی مناسب برای تحقق اقدامات پیشگیری، آمادگی و مقابله در بحرانهای مختلف به ویژه بحرانهای طبیعی بزرگ نظیر زلزله، در مناطق ۲۲گانه شهر تهران احداث شده و مورد بهره برداری قرار میگیرند. پایگاه ویژه پایگاهی است که صرفا با کارکردهای اختصاصی مدیریت بحران در سطح منطقه احداث شده و ستاد مدیریت بحران در آن فعال و امورات مرتبط با ستاد مدیریت بحران منطقه در آن مورد پیگیری قرار میگیرد. بر اساس برنامه پنج ساله دوم در هر یک از مناطق شهرداری تهران باید یک پایگاه با شرایط فوق احداث، تجهیز و مورد بهره برداری قرار گیرد که در حال حاضر ۲۲ پایگاه در مناطق ۲۲گانه شهر تهران با کاربری «ویژه مدیریت بحران» احداث شده که ۱۹ پایگاه صرفاً با محوریت مدیریت بحران به کارگیری میشوند.
بخش دیگری از پایگاههای مدیریت بحران تهران شامل پایگاههای معین میشود. بنا به نقش مهم و بی بدیل استانهای معین به عنوان اصلیترین واحدهای کمکی در امر امداد رسانی در زمان بحران، برای هر یک از استانهای مذکور پایگاهی برای دپوی تجهیزات و محلی برای استقرار گروههای اعزامی در نظر گرفته شده است. در این ارتباط چهار پایگاه در مبادی ورودی شهر تهران احداث شده است که هر ۴ پایگاه با کارکرد صرف مدیریت بحران در حال بهره برداری هستند.
پایگاههای پشتیبانی مدیریت بحران در نواحی تهران نیز بخش دیگری از پایگاههای مدیریت بحران را تشکیل میدهند. این پایگاهها برای استقرار ستادهای مدیریت بحران ناحیه، تیمهای واکنش اضطراری سازمانهای امدادی، ذخیره سازی تجهیزات امدادرسانی و نصب سامانههای شتاب نگاری، شناسایی نقاط آسیب پذیر و بحران زا، تهیه و به روزآوری اطلاعات محدوده، برگزاری دورههای آموزشی عمومی و تخصصی، راهبری تشکیل گروههای مدیریت بحران اماکن، سازماندهی گروههای داوطلب واکنش اضطراری و موارد مشابه ابلاغی از سوی سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در نظر گرفته شده است و تاکنون ۷۵ پایگاه پشتیبانی مدیریت بحران ناحیه در نواحی شهر تهران احداث شده است.
شورای اسلامی شهر تهران (دور چهارم) در دویست و پنجاه و دومین جلسه رسمی - علنی - فوق العاده که به تاریخ ۳۱ فروردین ماه سال ۱۳۹۵ برگزار شد ماده واحدهای به شماره ۲۱۹۲ با موضوع الزام شهرداری تهران به در اختیار قرار دادن پایگاههای پشتیبانی مدیریت بحران مناطق ۲۲ گانه به سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران به تصویب رسانید. در همین راستا پیروی تذکرات اعضای شورای اسلامی شهر تهران مبنی بر بازپس گیری این پایگاه ها، سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران کارگروهی با هدف چگونگی انتقال پایگاههای پشتیبانی مدیریت بحران به این سازمان با عضویت معاون امور مناطق شهرداری تهران، معاون اموراجتماعی فرهنگی شهرداری تهران، معاونت برنامه ریزی، توسعه شهری و امور شورای شهرداری تهران و سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران تشکیل داد که در نخستین جلسه کارگروه که در اسفند ماه سال ۱۳۹۶ برگزار گردید مقرر شد برنامه واگذاری این پایگاهها تهیه شود.
بر اساس بند الف. ماده ۶۳ برنامه ۵ ساله دوم شهرداری تهران سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران میبایست، دستورالعمل بهره برداری و نگهداری از پایگاههای پشتیبانی، ویژه و معین مدیریت بحران را تدوین مینمود که دستورالعمل مذکور تدوین و در نخستین جلسه شورای هماهنگی مدیریت بحران در سال ۱۳۹۶ مصوب و جهت اجرا به کلیه معاونتها، سازمانها و مناطق شهرداری تهران طی نامه شماره ۶۲۰۱۳۵ مورخ ۳۰ /۰۵/۱۳۹۶ ابلاغ گردید. مطابق برنامه پنج ساله دوم شهرداری تهران میبایست یکصد و پنجاه پایگاه پشتیبانی مدیریت بحران ساخته شود. پایگاههای مدیریت بحران در مناطق ۲۲ گانه تک منظوره و فقط برای مدیریت بحران در سطح مناطق و نواحی ساخته شده اند.
اگر امسال نیز زلزلهای در شهر تهران رخ دهد، میزان آمادگی ما چقدر است؟
نکته کلیدی در بحث مدیریت بحران و کاهش خطرپذیری در برابر حوادث و سوانح این است که بر اساس دانش روز مقوله و مباحث کاهش خطرپذیری و شیوههای متنوع پیشگیری در برابر حوادث در اولویت قرار بگیرد. در واقع یک بحث مدیریت بحران این است که بیشتر به زمان حادثه و فعالیتها و یا اقدامات مربوط به مقابله و پاسخگویی به حادثه باز میگردد و مقولهی دیگر موضوع مدیریت ریسک است که مجموعهای از اقدامات برای کاهش خطرپذیری و پیشگیری در برابر حوادث و سوانح است. به بیان دیگر از آنجائیکه خطر را نمیشود حذف کرد خطر بالقوه از توان ثابتی برخوردار است. به عنوان مثال نمیتوان خطر زلزله را در تهران به صفر رساند، چون در اختیار ما نیست. گسلها وجود دارند، زمین ساختی وجود دارد و به طور طبیعی دشت تهران با خطر زمین لرزهی ۷ ریشتر به بالا مواجه است و هیچ راهی برای کم کردن این خطر و یا از بین بردن آن وجود ندارد. اما در مقابل با اقدامات و شیوههای متنوع میتوان میزان ریسک و یا خطرپذیری در دشت تهران را برای ساکنان پایتخت کم کرد. البته باید توجه داشت که ریسک نیز هیچ وقت به صفر نمیرسد یعنی حتی با بکار بستن اقدامات پیشگیرانه در برابر حوادث و سوانح باز هم مقداری ریسک باقی میماند.
به عنوان مثال اگر ما در بحث ساخت و ساز مقاوم، حذف بافت فرسوده، اجرای سیستمهای هشدار سریع، اجرای شریانهای حیاتی مطمئن و طرحهای مشابه دیگر موفق عمل کنیم، همچون بسیاری از شهرهای کشورهای پیشرفته در برابر حادثه طبیعی مانند زلزله با ریسک کم تری مواجه هستیم. یعنی زلزله به عنوان امر طبیعی ریسک اتفاق میافتد، اما آسیب به ساختمانها و تاسیسات شهری ناچیز خواهد بود و در نتیجه میزان تلفات نیز کاهش مییابد. با اجرای مدیریت ریسک به میزان قابل توجهی هزینههای مدیریت نیز کاهش مییابد چرا که هزینههای آمادگی و ایجاد توان پاسخگویی در ارتباط مستقیم با کاهش ریسک قرار دارد. به میزانی که یک جامعه با بکار بستن طرحهای پیشگیرانه سطح آسیب پذیری خود را در برابر حادثه همچون زلزله یا هرحادثه محتمل دیگر کاهش دهد نسبت به ایجاد ساختارهای آمادگی و پاسخگویی نیاز کمتری خواهد داشت.
به میزانی که یک جامعه با بکار بستن طرحهای پیشگیرانه سطح آسیب پذیری خود را در برابر حادثه همچون زلزله یا هر حادثه محتمل دیگر کاهش دهد نسبت به ایجاد ساختارهای آمادگی و پاسخگویی نیاز کمتری خواهد داشت.
یعنی صرفا باید برابر ریسک باقی مانده سرمایه گذاری و پیش بینی کرد. ریسکی که میزان آن با اقدامات پیشگیرانه به حدی کم شده است که هزینهها و توان ایجاد مقابله و پاسخگویی برای آن معقول و شدنی است. این نکته قابل توجهی است که نباید از آن غفلت ورزید. تا زمانیکه تهران با حجم وسیعی از ریسک زلزله مواجه است و درصد بالایی از ابنیه شهر در زمره بافت فرسوده محسوب میشود و با مشکلاتی، چون فرسودگی شریانهای حیاتی، کم بود مراکز درمانی و معابر کم کشش مواجه هستیم ایجاد ظرفیت واقعی برای پاسخگویی و آمادگی از چنان حجم بالایی برخورداد است یعنی نمیتوان بدون اعمال طرحهای مدیریت ریسک صرفا به طرحهای مدیریت بحران و مقابله امیداور بود. نکته اینجاست که طرحهای کاهش ریسک که عمده آن نوسازی بافتهای فرسوده است زمانبر، پرهزینه و مستمر است و یک شبه و یک ساله دست یافتنی نیست. ضمن آنکه از ابعاد پیچیدهای برخوردار است مثل آنکه باید به تامین منابع مادی آن توجه داشت و یا باید آیین نامهها و دستورالعملهای علمی با قابلیت اجرا برای آن تهیه شود و در عین حال قانون گذار سیاستهای تشویقی و ترغیبی و اجباری برای آن پیش بینی کند. اما این راهی است که باید به هر حال بر اساس الگوههای جهانی و دانش روز طی شود و گریزی از آن نیست.
بعد از وقوع زلزله ملارد راهکارهای متعددی برای واکنش در برابر زلزلههای احتمالی پیش بینی شده که هم اکنون در حال اجراست. همچنین در راستای اجرای بند هفتم مصوبات جلسه شورای هماهنگی مدیریت بحران مورخ ۰۲/۱۰/۹۶ با بهره گیری از اطلاعات موجود و نیز بر اساس نیازهای اعلامی در مصوبه هیئت دولت سال ۱۳۸۹، مقرر شد از مجموعه این ارزیابیها و بررسی ها، آسیب شناسی واقع بینانهای از وضعیت جاری مدیریت بحران شهر تهران صورت پذیرد تا مشخص شود چه چالشها و موانعی در این فرآیند وجود دارد و چه راهکارهایی باید بکار گرفته شود تا این موانع برطرف و شرایط ایده آل فراهم شود.
مهمترین راهکارهای کوتاه مدت در این زمینه چیست؟
انجام مطالعات مربوط به طرح جامع مدیریت بحران شهر تهران، تدوین برنامه آموزش و اطلاع رسانی عمومی زلزله توسط سازمان صدا و سیما با همکاری سایر اعضاء کارگروهها با رویکرد آگاهی بخشی مستمر و موثر به شهروندان، راه اندازی و فعالسازی سامانه هشدار سریع زلزله شهر تهران، راه اندازی شبکه راههای اضطراری در سطح شهر تهران و تهیه طرحها و دستورالعملهای مربوطه از جمله طرحهای فنی، کنترل انتظامی و غیره، تهیه لایحه قانونی در خصوص استفاده از فضاهای باز اختصاصی سازمانها ادارات و موسسات بخش دولتی و خصوصی در زمان وقوع زلزله و شرایط اضطراری، راه اندازی مرکز عملیات اضطراری مشترک شهر تهران EOC با حضور نمایندگان ثابت دستگاههای اجرایی و خدمات رسان در محل مرفوک سازمان؛ توسعه پدهای هوایی استاندارد در سطح شهر تهران؛ اختصاص بخشی از بوستان ولایت به مرکز امداد رسانی هوایی اورژانس تهران و نیز تخلیه اضطراری مجروحین؛ توسعه، تجهیز ظرفیت سازی ونگهداری پایگاههای پشتیبانی مدیریت بحران متناسب با تراکم جمعیت و توزیع و پراکنش منطقی آن در سطح شهر؛ تشکیل تیمهای حرفهای جستجو و نجات شهری بر اساس دستورالعمل بین المللی اینساراگ؛ تدوین و ارائه طرح تامین امنیت ویژه تهران پس از وقوع زلزله و تصویب آن در شورای هماهنگی مدیریت بحران شهر تهران؛ طراحی شهرک اسکان اضطراری؛ شناسایی، ایجاد و تجهیز فضاهای لازم برای اسکان اضطراری. طراحی و ایجاد اپلیکیشن تلفن همراه مدیریت بحران شهر تهران؛ برگزاری مانورهای دورهای نیز میتواند باعث کاربردیتر شدن و اثربخشی بیش از پیش آموزشهای ارائه شده، شود.
همچنین توسعه سامانه هشدار سریع زلزله شهر تهران، ایجاد سامانه هشدار عمومی از طریق نصب بلندگوهای اطلاع رسانی در سطح شهر؛ طراحی، ایجاد، توسعه زیرساخت ارتباطات پایدار در زمان بحران؛ طراحی، ایجاد و تامین تجهیزات مدیریت یکپارچه مرکز فرماندهی، اطلاع رسانی و هشدار عمومی؛ درنظر گرفتن قوانین مرتبط برای مقابله با مسائل امنیتی در زمان بحران؛ توسعه و به روز رسانی بانک جامع اطلاعات مکان محور مدیریت بحران، اجرا و عملیاتی نمودن سامانه اطلاعات سوانح تحت شبکه شهر تهران، ایجاد سامانه مکانی پشتیبان تصمیم گیری مدیریت بحران؛ تجهیز پایگاههای پشتیبانی مدیریت بحران به سیستم ارتباط تصویری با مرکز فرماندهی و مدیریت بحران شهر تهران و تهیه و تجهیز ۲۳ مرکز فرماندهی سیار؛ ارتقاء فرهنگ ایمنی و آموزش شهروندان تهرانی؛ ایجادیک مرکز آموزش مهارتی مجهز با ظرفیت آموزشی چند هزار نفر در سال فقط برای بحث آوار در حال حاضر یک مرکز نیمه تمام در اصفهان وجود دارد؛ توانمندسازی سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی تهران برای انجام واکنش اضطراری؛ توسعه غیرمتمرکز توان و امکانات آتش نشانی در سطح محلات؛ پشتیبانی سایر دستگاهها از جمله بسیج، سپاه، ارتش و ... از نیروی انتظامی در حوادث بزرگ نظیر زلزله. تخصیص بودجه جهت بروز آوری ناوگان فرسوده لجستیک هوایی و ریلی برای ورود نیروهای امدادی استانهای معین به تهران؛ استفاده موثر از ظرفیت رسانه ملی جهت ارائه آموزشهای همگانی؛ استفاده از ظرفیت آموزشهای نوین (آموزشهای مجازی)، اعطای احکام به مدیران سازمانهای تخصصی مرتبط با مدیریت بحران منوط به گذراندن دورههای مرتبط با تشویق مقاوم سازی ساختمانهای خصوصی؛ الزام شهروندان به تهیه چادر مسافرتی وتدارک پتو و مواد غذایی و آب برای ۳ روز جهت کاهش نیازهای اولیه در ۷۲ ساعت اول و استفاده از فناوری و دستاورهای نو در حوزه برق، آب، گاز و مخابرات نیز بخشی از راهکاریهای میان مدت پیشگیری و آمادگی در برابر بحرانهای احتمالی است که در حال انجام است.
منبع:
خبرگزاری مهر
ارسال نظر