آیا VPN غیر قانونی است؟/یادداشتی از مدیر بلاگفا

امروز در خبرها آمده یود که وزیر ارتباط در پاسخ به سوالی در مورد قطعی اخیر VPN گفته اند که اساساً VPN و استفاده از آن یک اقدام خلاف قانون است و اکنون برابر قانون اقدام شده است.[ + ]

جالب است بدانیم که چگونه شد که ناگهان وی پی ان و استفاده از اقدام خلاف قانون شد. به طور مشخص و در واقع تنها قانون رسمی در زمینه مورد بحث قانون جرائم رایانه ای است. همچنین در این قانون نهاد مشخصی به نام کمیته تعیین مصادیق وظیفه بررسی و ارسال دستور پالایش برای سرویس دهندگان و زیرساختهای فیلترینگ را دارد و به زبان ساده تر وزارت ارتباط در جایگاه تصمیم گیرنده در مورد مصادیق و پالایش محتوای مجرمانه نیست. مدتی پس از تصویب این قانون در سایت دادستانی کل کشور و به نقل از دکتر خرم آبادی فهرستی از محتوای مجرمانه در فضای مجازی اعلام شد که در آن هر بند اشاره ای مستقیم به قانون جرایم رایانه ای یا دیگر قوانین کشور داشت. در قانون جرایم رایانه ای اشاره مشخصی به فیلترشکن نشده است اما در مصادیق اعلام شده در سایت دادستانی کل کشور به توجه به بند ج ماده 25 قانون جرایم رایانه انتشار فیلتر شکن ها و آموزش روشهای عبور از سامانه های فیلترینگ به عنوان محتوای مجرمانه ذکر شده است. در بند ج ماده 25 نیز اینگونه نوشته شده است.

«آموزش نحوه ارتکاب جرایم دسترسی غیرمجاز، شنود غیرمجاز، جاسوسی رایانه‌ای و تخریب و اخلال در داده‌ها یا سیستم‌های رایانه‌ای و مخابراتی.»

اما سوال اینجاست که آیا استفاده از وی پی ان براساس موارد بالا خلاف قانون است؟ البته جواب این سوال برعهده نهادهای قضائی و کمیته فیلترینگ است اما حداقل براساس آنچه در قوانین آمده و بخصوص در مصادیق اعلام شده استفاده از فیلترشکن هم جرم اعلام نشده است در واقع فقط انتشار و آموزش روشهای عبور به عنوان عملکردی مجرمانه ذکر شده است و حداقل براساس آنچه در قوانین آمده است نمی توان فردی را که از فیلترشکن استفاده کرده است مجرم دانست(که اگر اینگونه باشد تمام فعالین در سایتهای شبکه اجتماعی و سایتهای وبلاگ نویسی خارجی و.... همه مجرم هستند) پس حتی اگر وی پی ان یک ابزار فیلترشکن باشد استفاده از آن حداقل براساس قوانین موجود خلاف قانون (وبه زبان دیگر جرم) نیست. اما مسئله مهمتر این است که آیا وی پی ان نوعی فیلترشکن است ؟ در این مورد نگاهی به تعریف و هدف VPN خواهیم داشت. در سایت ویکی پدیا اینگونه نوشته شده است.

A virtual private network ( VPN ) is a network that uses primarily public telecommunication infrastructure, such as the Internet, to provide remote offices or traveling users access to a central organizational network.

VPNs typically require remote users of the network to be authenticated, and often secure data with encryption technologies to prevent disclosure of private information to unauthorized parties.

همانطور که مشخص است تعریف و هدف وی پی ان خصوصی سازی و امنیت تبادل اطلاعات است. اینرا باید بدانید که اطلاعاتی که بین کامپیوتر ما و اینترنت (منظور یک سایت خاص) تبادل می شود ممکن است از چندین کامپیوتر و گاهی دهها کامپیوتر بگذرد و این کامپیوترها امکان دسترسی به اطلاعات را خواهند داشت و یکی از روشهای مرسوم هکرها و کرمهای اینترنتی نیز جاسوسی و مشاهده این اطلاعات است. بطور مثال چندی پیش یک کرم اینترنتی چندین شرکت سرویس دهنده اینترنت در ایران را آلوده کرده بود و این کرم اطلاعات FTP تبادل شده بین کاربران این سرویس دهنده ها با سایت هایشان را سرقت و سپس با استفاده از همین اطلاعات کدهای مخربی را در این سایتها قرار میداد. بنابراین وی پی ان ابزار مناسبی برای امنیت تبادل اطلاعات است و در حال حاضر نیز حتی برخی نهادهای دولتی ما نیز جهت تبادل اطلاعات بین اعضای خود از وی پی ان استفاده می کنند.
اگرچه ممکن است اینگونه مطرح شود که رمز گذاری اطلاعات باعث عدم امکان پالایش محتوا می شود و به همین دلیل غیرقانونی است اما اگر اینگونه فکر کنیم پروتکلی مانند SSL (کاربران عادی به HTTPS می شناسند) هم غیرقانونی خواهد بود و لذا باید کلا استفاده از VPN و SSL غیرقانونی اعلام شود!

همانطور که اشاره شد ماهیت VPN فیلترشکن نیست ولیکن ممکن است توسط عده ای به عنوان ابزاری برای عبور از فیلتر معرفی شود (مثل کسانی که اقدام به فروش VPN به عنوان ابزار فیلترشکن می کنند) که در این حالت براساس قانون عملکردچنین افرادی میتواند مطابق بند ج ماده 25 غیرقانونی باشد اما در واقع این قضیه ماهیت VPN را غیر قانونی نمی کند همانطور که اگر مثلا عده ای اینترنت را بستری برای ارتکاب جرم معرفی کنند یا بخواهند که مردم در وبلاگهایشان محتوای مجرمانه بنویسند این قضیه ماهیت اینترنت یا وبلاگ را غیرقانونی و مجرمانه نخواهد کرد.

در نهایت آنکه لازم است اشاره شود که VPN در واقع یک مفهوم است و پروتکلهای متفاوتی برای پیاده سازی این مفهوم وجود دارد و حتی برخی از نرم افزارهای تامین کننده سرویس VPN بصورت Open Source نیز وجود دارند و این بدین معناست که مسدود سازی یک پورت خاص یا یک پروتکل خاص شاید در کوتاه مدت تاثیر داشته باشد اما به زودی ارائه کنندگان VPN در پورتها و پروتکلهای غیرمعروف وحتی اختصاصی خود اقدام به ارائه VPN خواهند کرد که در این حالت دیگر حتی برای شرایط اضطراری هم امکان مسدود سازی موقت VPN نیز وجود نخواهد داشت.

علیرضا شیرازی/ مدیر بلاگفا