چگونه از سوء ظن پرهیز کنیم؟

یکی از عواملی که بنیان هر جامعه‌ای را متزلزل کرده و حتی می‌تواند فرو پاشد، همانا «سوء ظن» افراد نسبت به یکدیگر است، به خصوص این که این عنصر زهرآگین به جامعه کوچک خانواده راه پیدا کند؛ قرآن مجید در رابطه با اجتناب از این صفت زشت اخلاقی می‌فرماید: «یا ایهَا الَّذینَ آمَنُوا اجتَنِبوا کثیرًا مِنَ الظَّنّ انَّ بَعضَ الظَّنّ»؛ [۱]ای کسانی که ایمان آورده اید! از بسیاری از گمان‌ها بپرهیزید؛ چرا که بعضی از گمان ها، گناه است.» [۲]گمان بد، نه تنها به طرف مقابل و «حیثیت و آبروی» او، لطمه وارد می‌کند و روح «بی اعتمادی» را در جامعه کوچک خانواده سایه افکن می‌نماید، بلکه برای صاحب آن نیز بلای بزرگی است که همانند خُوره او را آزار می‌دهد و دنیایی وحشت ناک و آکنده از غربت را برای او فراهم می‌سازد. اسلام اجازه نمی‌دهد هر کسی با این کار با آبروی دیگران بازی می‌کند و جهنّمی نیز برای خویش به وجود آورد.

رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم در حدیثی می‌فرماید: «خداوند خون و مال و آبروی مسلمان را بر دیگران حرام کرده و همچنین گمان بد درباره او بردن را.» [۳].

امّا راه مقابله با این گناه

اولًا؛ گمان بد را، انسان از خود دور سازد، به این ترتیب که به راه‌های حمل بر صحّت بیندیشد و احتمالات صحیحی را که در مورد آن عمل وجود دارد، در ذهن خود مجسم سازد تا به تدریج بر گمان بد غلبه کرده گمان نیک و خیر را جایگزین آن نماید.

قرآن می‌فرماید: «چرا هنگامی که این (تهمت) را شنیدید، مردان و زنان با ایمان نسبت به خود (و کسی که همچون خود آن‌ها است) گمان خیر نبردند و نگفتند این دروغی بزرگ و آشکار است؟! [۴]به همین جهت است که در آموزه‌های روایی اهل بیت علیهم السلام چنین دستور داده اند، که اعمال برادران و خواهران ایمانیت را بر نیکوترین وجه ممکن حمل کن تا وقتی که دلیلی بر خلاف آن قایم شود. [۵]ثانیاً؛ اگر گمان بدی، بدون اختیار در ذهن پیدا شد، در عمل کوچکترین اعتنایی به آن نکنید و ترتیب اثری به آن ندهید و طرز رفتار خویش را دگرگون نسازید. در حدیثی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می‌خوانیم: سه چیز است که وجود آن در مؤمن پسندیده نیست و راه فرار دارد، از جمله سوء ظن است «فَمَخَرَجُهُ مِن سُوءِالظَّن ان لایحَقِّقَهُ» که راه فرار از آن این است، که به آن جامه عمل نپوشاند.» [۶]مرا پیر دانای مرشد شهاب
دو اندرز فرمود: بروی آب
یکی آن که بر خویش، خوش بین مباش
دگر آن که بر خلق بدبین مباش

-------------------------------------------
پی نوشت
[۱]حجرات/ ۱۲
[۲]ر. ک: فتح/ ۱۲
[۳]ر. ک: محجّةالبیضاء، فیض کاشانى قدس سره، ج. ۵، ص. ۲۶۸، دفتر انتشارات
[۴]نور/ ۱۲
[۵]ر. ک: تفسیر نمونه، آیت‏اللَّه مکارم شیرازى و دیگران، ج. ۱۴، ص. ۳۹۶ و ج. ۲۲
[۶]ر. ک: بحارالانوار، علامه مجلسى قدس سره، ج. ۷۲، ص. ۲۰۱، مؤسسة الوفاء

منبع:

اقتباس از کتاب پرسمان قرآنی ازدواج و خانواده

hawzah.net