ترامپ، باسوادترین انسان معاصر؟

حمیدرضا ابک در یادداشتی در نقد برخی نوشته‌های به ظاهر علمی در شبکه‌های اجتماعی نوشت: «این جمله در شبکه‌های اجتماعی دارد می‌چرخد و پسندیده می‌شود: «تعریف جدید باسوادی از نظر یونسکو، توانایی «تغییر» می‌باشد. به این معنی که دیگر تنها توانایی خواندن و نوشتن یا تسلط بر دو زبان یا حتی توانایی استفاده از کامپیوتر مد نظر نیست، بلکه تعریف اخیر بیانگر این است که باسواد کسی است که بتواند از خوانده‌ها و آموخته‌های خود تغییری در زندگی خود ایجاد کند.»

ساخت اجتماعی و فرهنگی جامعه ما در سال‌های اخیر شکل و شمایلی تازه یافته که در آن «تغییر» مفهمومی کاملا مطلوب شناخته می‌شود. شاید بر خلاف سال‌های دور که جامعه در برابر هر تغییری مخالفت می‌کرد. احتمالا کمتر کسی از تغییر بدش می‌آید این روزها. حتی عده‌ای، تغییرناپسندان را متهم به بیماری هراس از آینده می‌کنند.

اما آیا می‌شود به استناد این موضوع، مفاهیم را هم به دلخواه بازتعریف کرد؟

ارسال‌کنندگان جمله فوق منبعی برای آن ذکر نمی‌کنند. حقیر هم «یونسکوپژوه» نیست که بداند آیا ممکن است از چنان سازمانی چنین جمله‌ای درآمده باشد یا نه. اما مختصر عقلی دارد و با خودش می‌اندیشد پس با این حساب باسوادترین انسان سال‌های معاصر کسی نیست جز دونالد ترامپ. مگر نه این که با همان خوانده‌ها و آموخته‌هایی که منتقدانش بسیار اندک می‌دانند، بزرگ‌ترین تغییرها را در زندگی خودش، جامعه آمریکایی و سیاست جهانی صورت بخشید؟ اشتباه نکنید! جمله درباره ضرورت مثبت یا منفی بودن تغییرات ساکت است و حتی اگر منظور جناب یونسکو تغییر «مثبت» بوده، منطق حکم می‌کند که این تعبیر را در جمله قصارش بیاورد.

اما یک مثال دیگر: تقریبا تمام ما ایرانیان علی آقای بیرانوند را تحسین می‌کنیم که از کوچه‌های خاکی شهرش به جایی رسیده که پنالتی رونالدو را در جام جهانی می‌گیرد و مرزهای «تغییر مثبت» را یک‌تنه جابه‌جا می‌کند. اما آیا واقعا، بنا به تعریف یونسکو، بیرانوند باسوادترین ایرانی جهان است؟

حدسم این است که جمله منسوب به یونسکو از قبیل همین «جملات بزرگان»ِ بی‌خود و بی‌جهتی است که هر روز در تلگرام و اینستاگرام و حتی توئیتر بمباران‌مان می‌کند و روح دکتر یونسکوی بدبخت هم از آن خبر ندارد. اما وقتی می‌بینم اطرافیان معقول و «باسوادم» چنین چیزهایی را برای من و دیگران می‌فرستند، از خودم می‌پرسم نکند یونسکو معنای «عقل» را هم بازتعریف کرده است.»