کارهایی که باعث سقاوت و سیاهی قلبتان میشود
پارسینه: تفسیر آیههای قرآنی و خواندن آن برای تک تک ما الزامی است چرا که بهترین شیوههای زندگی کردن را به ما آموزش میدهد آن چه پیش رو دارید ذرهای از این دریای رحمت و پندآموز قرآنی میباشد این نکات را به کار بگیرید و از سیاهی و سقاوت قلبتان جلوگیری کنید.
تفسیر آیههای قرآنی و خواندن آن برای تک تک ما الزامی است چرا که بهترین شیوههای زندگی کردن را به ما آموزش میدهد آن چه پیش رو دارید ذرهای از این دریای رحمت و پندآموز قرآنی میباشد این نکات را به کار بگیرید و از سیاهی و سقاوت قلبتان جلوگیری کنید.
ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُکُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِکَ فَهِیَ کَالْحِجارَةِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَةً (۷۴/ بقره)
سپس دلهای شما بعد از آن (معجزه و عدم تسلیم در برابر آن) سخت شد همچون سنگ یا سخت تر.
عوامل قساوت قلب (سنگدلی)
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند:
لَا تُکْثِرُوا الْکَلَامَ بِغَیْرِ ذِکْرِ اللَّهِ، فَإِنَّ کَثْرَةَ الْکَلَامِ بِغَیْرِ ذِکْرِ اللَّهِ قَسْوَةُ الْقَلْبِ، إِنَّ أَبْعَدَ النَّاسِ مِنَ اللَّهِ الْقَلْبُ الْقَاسِی
در غیر یاد خدا پُرگویی نکنید؛ زیرا پُرگویی در غیر یاد خدا، سنگدلی میآورد و دورترینِ مردم از خدا هم شخص سنگدل است. [۱]توضیح:
منظور از ذکر و یاد خدا فقط اذکاری مانند سبحان الله و الحمدلله نیست، بلکه هر سخنی که سبب نزدیک شدن بنده به خدا شود ذکر خداست؛ مانند گفتگو درباره احکام و معارف دین.
سه مورد دیگر
امام صادق علیه السلام فرمود: از اموری که رسول خدا صلی الله علیه و آله به امیرالمومنین علیه السلام سفارش کرد این بود:
ثَلَاثَةٌ یُقَسِّینَ الْقَلْبَ اسْتِمَاعُ اللَّهْوِ وَ طَلَبُ الصَّیْدِ وَ إِتْیَانُ بَابِ السُّلْطَان
سه چیز، دل را سخت میگردانَد: شنیدن سخنان بیهوده، شکار کردن و آمد و شد به دربار سلطان [۲]توضیح:
کسی که شغل خود را کشتن حیوانات قرار دهد و پیوسته مشغول این کار باشد، به مرور ترحم از دلش رفته و سنگدلی جای آن را میگیرد و نیز کسی که مدام به مرکز قدرتی رفت و آمد داشته باشد که در آن حق کشی شده و با چشم خود ببیند که چگونه به مردم ظلم میشود، به مرور این حالت برای او عادی شده و دیگر از این امور متأثّر نمیشود.
ترک یاد خدا
امام صادق علیه السلام فرمود: خداوند به حضرت موسی علیه السلام وحی کرد کهای موسی!
لا تَفرَح بِکَثرَةِ المالِ و لا تَدَع ذِکری عَلی کُلِّ حالٍ؛ فَإِنَّ کَثرَةَ المالِ تُنسِی الذُّنوبَ و إنَّ تَرکَ ذِکری یُقسِی القُلوب
به دارایی بسیار، شادمان نشو و در هر حالی که هستی دست از یاد من بر ندار؛ زیرا دارایی بسیار، [زشتی]گناهان را از یاد میبرَد، و ترک یاد من، دلها را سخت میگردانَد. [۳]از اموری که رسول خدا صلی الله علیه و آله به امیرالمومنین علیه السلام سفارش کرد این بود: ثَلَاثَةٌ یُقَسِّینَ الْقَلْبَ اسْتِمَاعُ اللَّهْوِ وَ طَلَبُ الصَّیْدِ وَ إِتْیَانُ بَابِ السُّلْطَان سه چیز، دل را سخت میگردانَد: شنیدن سخنان بیهوده، شکار کردن و آمد و شد به دربار سلطان
توجه: کسانی که غرق در ثروتند و اعمال ناشایست هستند، خود را به هیچ عنوان بَد نمیدانند و نیز کسانی مانند صهیونیستهای آدم کش که در واکنش به کشتار زنان و کودکان بی گناه لبخند میزنند معنای این روایت را به خوبی برای ما روشن میکنند.
رابطه اشک و قلب و گناه
امیرالمومنین علیه السلام فرمود:
مَا جَفَّتِ الدُّمُوعُ إِلَّا لِقَسْوَةِ الْقُلُوبِ وَ مَا قَسَتِ الْقُلُوبُ إِلَّا لِکَثْرَةِ الذُّنُوب
اشکها نخشکید، مگر به سبب سختی دلها و دلها سخت نشد، مگر به سبب کثرت گناه. [۴]پس گناه زیاد انسان را سنگدل میکند؛ درون سنگ هم که آبی نیست تا از چشمه چشم بجوشد و بر گونه فرو غلطد.
سرگرم شدن به آرزوهای دست نایافتنی
علی بن عیسی از امام معصوم علیه السلام نقل میکند: از نجواهای خداوند متعال با موسی علیه السلام این بود:
یا موسی! لَا تُطَوِّلْ فِی الدُّنْیَا أَمَلَکَ فَیَقْسُوَ قَلْبُکَ وَ الْقَاسِی الْقَلْبِ مِنِّی بَعِیدٌای موسی! در دنیا، آرزویِ دراز در سر مپروران که دلت سخت میشود و سختدل، از من دور است. [۵]توضیح:
داشتن برنامه در زندگی و ترسیم اهداف ممکن و قابل دسترسی، نه تنها نکوهیده نیست بلکه بسیار پسندیده هم هست.
آنچه در این گونه روایات مذمت شده، آرزوهای دست نایافتنی است. این نوع آرزوها که در واقع نوعی خیال پردازی است، انسان را به خود سرگرم کرده و او را از مسیر اصلی و واقعی زندگی جدا میکند و در نهایت سبب میشود که فرد از هدف اصلی زندگی که رسیدن به قرب الهی است باز بماند.
به نظر میرسد یکی از دلایلی که خدا چنین کسی را به دور از خود خوانده است همین باشد.
الَّذینَ آتَیْناهُمُ الْکِتابَ یَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ أُولئِکَ یُۆْمِنُونَ بِه (۱۲۱/ بقره)
کسانی که کتاب [آسمانی]به آنان دادهایم، آن را به طوری که شایسته آن است میخوانند آنانند که به آن ایمان میآورند.
تلاوت کتاب یعنی پی در پی قرار دادن (خواندن) حروف و کلمات آن. [۶]کسانی که غرق در ثروتند و اعمال ناشایست خود را به هیچ عنوان بَد نمیدانند و نیز کسانی مانند صهیونیستهای آدم کش که در واکنش به کشتار زنان و کودکان بی گناه لبخند میزنند معنای این روایت را به خوبی برای ما روشن میکنند
حق تلاوت
کسانی که پیوسته قرآن میخوانند سه دسته اند:
۱. گروهی تمام اصرارشان بر ادای الفاظ و حروف از مخارج آن است. آنها دائماً در فکر وقف و وصل و حروف یرملون و مقدار کشش مدّند و کمترین اهمیتی به محتوا و معنی نمیدهند، تا چه رسد به عمل کردن آن.
قرآن کریم این دسته را باربران کتاب میخواند. [۷]۲. گروهی دیگر، از الفاظ فراتر رفته و در معانی دقت میکنند و در ریزهکاریها و نکات قرآن میاندیشند و از علوم آن آگاهند؛ اما از عمل خبری نیست!
۳. ولی گروه سومی هستند که قرآن را به عنوان یک کتاب عمل و یک برنامه کامل زندگی پذیرفتهاند.
ایشان خواندن الفاظ و اندیشه در معانی و درک مفاهیم این کتاب بزرگ را مقدمهای برای عمل میدانند؛ از این رو هرگاه که قرآن میخوانند، روح تازهای برای عمل در کالبدشان دمیده میشود.
قرآن این دسته را مومنین راستین معرفی کرده و قرآن خواندنشان را حق تلاوت میداند. [۸]امام صادق علیه السلام درباره این حق تلاوت فرمود:
إِنَّمَا تَدَبُّرُ آیَاتِهِ وَ الْعَمَلُ بِأَحْکَامِه
منظور از حق تلاوت، تدبر در آیات قرآن و عمل به احکام آن است. [۹]حضرت در همین روایت سوگند یاد میکند که منظور از حق تلاوت، حفظ الفاظ قرآن و تلاوت سورههای آن با بی توجهی به معارف و احکام آن نیست.
پی نوشت ها:
۱. امالی طوسی (ره)، ۳،
۲. خصال ۱/۱۲۶،
۳. کافی ۲/۴۹۷،
۴. علل الشرایع ۱/۸۱،
۵. کافی ۲/۳۲۹،
۶. تلا الشیء: تبعه تلواً (العین ۸/۱۳۴) و فقط برای خواندن کتابهای آسمانی به کار برده میشود؛ نه خوانده هر نوشتهای (المفردات ۱/۱۶۷)
۷. ۵/ سوره جمعه
۸. برگرفته از تفسیر نمونه ۱/۴۳۱،
۹. إرشاد القلوب إلی الصواب ۱/۷۸
سقاوت