هدف اصلی سرویس اطلاعاتی ترکیه در پرونده خاشقجی چیست؟

سیری که تاکنون در پرونده خاشقجی در حوزه مباحث اطلاعاتی و رسانه‌ای و دیپلماتیک طی شده نشان می‌دهد که ترکیه کاملا با برنامه وارد یک بازی حساس با عربستان سعودی شده است. بازی که انتخاب سوژه و طراحی آن توسط سرویس اطلاعاتی ترکیه – میت- پخت و پز شده و اینک مسئولین سیاسی ترکیه آن را به پیش می‌برند. اما ابعاد این بازی چیست؟ اساسا انگیزه اصلی سرویس اطلاعاتی ترکیه در پرونده خاشجقجی چیست؟ ترکیه سوت پایان پرونده خاشقچی را چه زمانی خواهد زد؟

برای پاسخ به این سوالات مهم نکات ذیل توجه بفرمایید:
رفتار اردوغان و دیگر مقامات در جلوی صحنه به علت ملاحضات دیپلماتیک تمام محاسبات این روز‌های ترکیه را کامل بیان نمی‌کند. مقامات ترک نشان داده اند که در به سرانجام رساندن این پرونده جدی هستند، ولی برای آنچه در پشت صحنه می‌گذرد باید به دو رفتار دیگر ترکیه توجه کرد. بخوانید:

الف: باید در اینباره عملکرد سرویس اطلاعاتی ترکیه – میت- را بررسی کرد.

۱- سازمان اطلاعاتی ترکیه در پرونده اخیر نشان داد که تسلط ویژه‌ای بر سفارت عربستان داشته و اگر برخی دیگر معذوریت‌های امنیتی نبود، ترکیه احتمالا تصاویر و اسناد شفاف‌تر دیگری از این ماجرا را نیز رو می‌کرد! در حقیقت این سرویس اطلاعاتی ترکیه است که سوژه خاشقجی را به مقامات سیاسی ترک ارائه و به آن‌ها درباره جور بودن همه اسناد اطمینان داده است.

۲- سرویس اطلاعاتی ترکیه در این پرونده البته یک هنر بزرگ نیز به نمایش گذاشته است. اشراف بالای اطلاعاتی افسران ترک در پرونده خاشقجی سبب شده که ابتکار عمل در اختیارشان باقی بماند و حتی سرویس اطلاعاتی آمریکا (سیا) نیز در اینباره توان مانور خارج از حیطه ترک‌ها را تاکنون نداشته باشد.

بزرگترین شاهد نیز در این مثال این است که سازمان سیا در گزارش اولیه خود چاره‌ای جز تایید اینکه خاشقجی توسط دستور ولیعهد سعودی به قتل رسیده را نداشته است. زیرا حرکتی غیر از بازی در پازل سرویس اطلاعاتی ترکیه- که نشان داده در علنی کردن اسناد جنایت اراده جدی دارد- به اعتبار این سازمان در صورت ارائه گزارش غلط ضربه بزرگی می‌زند.

۳-، اما انگیزه سرویس اطلاعاتی ترکیه از انتخاب مانور بر قضیه خاشقجی چیست. بر اساس گزارش مهم روزنامه آمریکایی واشنگتن‌پست، یکی از تئوری‌هایی که سیا به آن رسیده این است که ولیعهد سعودی، خاشقچی را یک «اسلام‌گرای خطرناک» می‌دانسته که به سمت اخوان‌المسلمین گرایش فکری داشته است.

این موضوع بخش اعظمی از انگیزه پای کار بودن سرویس اطلاعاتی ترکیه نیز محسوب می‌شود. اخوان یکی از زیربنایی‌ترین اختلافات ماهوی ترکیه و عربستان محسوب می‌شود. تصمیم مقامات ترک در بزرگ کردن پرونده خاشجقچی تصمیم بسیار عاقلانه‌ای بوده است.

از گرایشات اخوانی اردوغان و ضربه سنگینی که عربستانی در مصر با سرنگون کردن دولت محمدمرسی به اخوانی‌ها و ایضا ترکیه زدند هم که بگذریم، ترکیه با برجسته کردن گرایش اخوانی در اهل سنت، به دنبال به دست آوردن سرمایه اجتماعی متفاوت از آل سعود- گرایش وهابیت- در دنیای اسلام است. برجسته کردن پرونده خاشقجی هم به این استراتژی کمک می‌کند.

ضمن اینکه ترک‌ها به جوانب کار نیز دقت کرده اند؛ ساده‌تر آنکه آن‌ها با انتخاب سوژه خاشقجی اخوانی در اصل گزینه‌ای را برای مانور رسانه‌ای و اطلاعاتی انتخاب کرده اند که سرمایه اجتماعی از اخوانی‌ها را هم در منطقه با خود به همراه داشته باشند و عربستان نتواند با ساماندهی یک جریان اجتماعی در برخی کشور‌های اسلامی ترکیه را تحت فشار قرار دهد.

ب:، اما قسمت دیگری که پشت صحنه تصمیمات ترکیه را نمایان می‌کند، رسانه‌های این کشور هستند.

 

رسانه‌ها ترک در پرونده خاشقجی کاملا هماهنگ در حال حرکت در پازل سرویس اطلاعاتی ترکیه هستند. این پرونده برای ترکیه آنقدر اهمیت و دارای حساسیت است که اجازه حرکت‌های غیرهماهنگ به رسانه‌های داخلی را ندهد. رسانه‌های ترک برای هر اقدام امنیتی جدید ترکیه از قبل زمینه سازی‌های مناسبی را انجام دادند.

به عنوان نمونه جریان عملیات روانی رسانه‌های ترکیه درباره وجود و انتشار فایل صوت‌های از شکنجه و قتل خاشقجی و بسط آن به عنوان یک سند غیرقابل خدشه بسیار عالی و زیرکانه بوده است. ضمن اینکه این رسانه‌های ترکیه بوده اند که باوجود بیش از یک ماه و نیم همچنان موضوع خاشقجی را در صدر افکار عمومی قرار داده اند.

اما آنچه به صورت راهبردی می‌توان از مجموع اقدامات رسانه‌های ترک برداشت کرد در گزاره ذیل قابل خلاصه گذاری باشد: "آن‌ها به صورت غیر مستقیم قتل خاشقجی رامتوجه محمد بن سلمان ولیعهد سعود کرده اند. "

به نظر می‌رسد که می‌توان این قسمت را اینگونه جمع بندی کرد: سازمان "میت" ترکیه طراحی اولیه عملیات را برعهده داشته و رسانه‌های ترکیه نیز وظیفه اعمال حداکثر فشار غیر رسمی در افکار عمومی را بر عهده دارند و مقامات ترک نیز در ظاهر قاطعیت و در پشت صحنه نهایت معامله و نهایت بهره کشی از آل سعود را دنبال خواهند کرد.

*اما سوت پایان پرونده خاشقجی توسط سرویس اطلاعاتی ترکیه کی کشیده خواهد شد و ترکیه نهایتا چه خواهد کرد؟ پاسخ به این سوال جواب‌های مبسوط زیادی می‌تواند داشته باشد، ولی اجمالا می‌توان گفت: اول اینکه آغازگر پرونده خاشقجی و بار اولیه بردوش افسران امنیتی ترکیه بوده و بعد از آن این سیاسیون هستند که نهایتا چگونگی ختم پرونده را رقم خواهند زد. همچنانکه علی رغم انتشار اولیه گزارش سیا، ترامپ مدعی شد ارزیابی سازمان سیا مبنی بر دست داشتن بن سلمان در قتل جمال خاشقجی روزنامه‌نگار و منتقد سعودی بسیار خام و عجولانه بوده است! این مساله یعنی اینکه سیاسیون قرار نیست براساس اسناد پرونده تصمیم گیری کنند بلکه تصمیم شان براساس خواسته‌ها و نهایت تامین منافع – بخوانید دوشیدن کم سابقه سعودی- خواهد بود. از این منظر تصمیمات متعددی می‌تواند گرفته شود، از اعلام بن سلمان به عنوان عامل اصلی قتل و برکناری وی از قدرت گرفته تا تبرئه وی و در پشت صحنه اخذ امتیازات کم سابقه همه می‌تواند جزء سناریو‌ها اعلامی و غیراعلامی باشد؛ بنابراین سوال اساسی این نیست که سرویس اطلاعاتی ترکیه کی سوت پایان را خواهد کشید. زیرا سوت در اختیار سیاسیون و مقامات ترک هست و هدف گذاری ترک‌ها نیز همانند آمریکایی‌ها یک دایره وسیع را می‌تواند در بربگیرد. اما نهایت استفاده سرویس اطلاعات ترکیه در اینباره چه خواهد بود؟ به نظر می‌رسد مقامات سیاسی ترکیه هرنوعی که بخواهند پرونده خاشقجی را به پایان ببرند، ولی یک چیز مشخص است: سرویس اطلاعاتی ترکیه اسنادی در اختیاز دارد که تا سال‌ها افرادی همانند بن سلمان را می‌تواند با آن کنترل و هدایت کند!