مرگ از دیدگاه اسلام

مرگ چیست؟
مرگ پایان زندگی است؛ اَلْمَوْت ُ. غایَتُه ُ. دنیا با مرگ پایان می‌پذیرد؛ بِالموت ِ. تَخْتِم ُ. الدُّنیا. این تعریف در عین سادگی، واقعی‌ترین تعریف مرگ است. به هر سان زندگی دنیوی با مرگ به پایان می‌رسد. مرگ بر همه مسئولیت ها، تلاش ها، آرزو‌ها و هدف‌های دنیوی انسان خط پایان می‌کشد.

مرگ از دیدگاه اسلام
از دیدگاه اندیشه اسلامی مرگ تنها گذرگاه جهان غیب است. پیامبر گرامی اسلام (ص)، زندگی دنیا را خواب و مرگ را بیداری نامیده است. یعنی مرگ دریچه ‏ای است برای خروج از عالم خیال و ورود به جهان حقیقت و واقعیّت.

مفهوم مرگ
مرگ در مفهوم قرآنی به معنای انتقال از مقامی به مقام دیگر است. این بدان معناست که انسان با مرگ خویش چیزی را از دست نمی‌دهد و یا اگر چیزی را از دست بدهد نسبت به آن چه به دست می‌آورد چیز باارزشی را از دست نداده است. به تعبیری می‌توان مرگ را همانند دگردیسی که در پروانه رخ می‌دهد همانند کرد. کرمی بر شاخه‌ای و سپس در پیله و در نهایت پروانه‌ای می‌شود که پر پرواز دارد در حالی که پیش از این نه تنها از زیبایی پروانه برخوردار نبود بلکه حتی نمی‌توانسته پرواز داشته باشد.

هر بخش از زندگی و مرگ آدمی در جهان زهدان و دنیا و برزخ و آخرت این گونه است. البته با این تفاوت که پروانه به شکل طبیعی و روندی تکوینی در یک فرآیند تکاملی صعودی حرکت می‌کند، ولی انسان با توجه به تلاش‌ها و برون داد ظرفیت‌ها و توانمندی‌های استعدادی و ذاتی خویش این حرکت را تنظیم می‌کند. او هرچه در این راه بتواند ظرفیت‌های مثبت را بروز دهد در جهان دیگر از بهره بیش تری برخوردار می‌شود.

خواب نوعی از مرگ است:

انسان‌ها در تحلیل قرآنی با هر خفتنی، مرگ را تجربه می‌کنند

در تبیین و تحلیل قرآنی، انسان نیز این گونه است با این تفاوت که انسان در طول شبانه روز به هنگام خفتن، مرگ را در آغوش می‌گیرد و توفی انجام می‌شود و جان را به خدا و یا فرشته مرگ تسلیم می‌کند. در این زمان تنها رشته‌ای نازک کالبد را به جان متصل می‌کند که اگر این نیز بریده شود مرگ او کامل می‌شود و دیگر به کالبد خویش بازنمی گردد. این گونه است که انسان‌ها در تحلیل قرآنی با هر خفتنی، مرگ را تجربه می‌کنند و دوباره باز می‌گردند تا به این شکل مفهوم رستاخیز به ایشان نموده شود و بدانند که رستاخیز آدمیان چگونه پدیدار می‌شود.

رویداد‌های دم مرگ:
قرآن در بیان مرگ تدریجی و قطع روح از بدن در لحظه نهایی (قیامت آیه ۲۶ تا ۳۰) به ابعاد مختلف و حالات مربوط به احتضار اشاره می‌کند و توجه انسان‌ها را به آن لحظه حساس جلب و آنان را به پرهیز از باور‌های باطل و گناهان دعوت می‌نماید. (انعام آیه ۹۳ و محمد آیه ۲۶ و ۲۸).

در هنگام مرگ رویداد‌های بسیاری رخ می‌دهد که می‌توان به نمونه‌های زیر اشاره کرد:
رسیدن جان به گلو یکی از حالات انسان در دم مرگ است. قرآن از چنین تعبیری برای بیان وحشت زیاد انسان در هنگام مرگ استفاده می‌کند گویی که در هنگام مرگ دشمن بر ایشان چیره شده و از هر لحاظ در تنگاتنگی قرار گرفته و راه پیش و پس بر او بسته است.

(احزاب آیه ۱۱). قرآن تبیین می‌کند که در این زمان جان به تراقی می‌رسد. تراقی جمع ترقوه، استخوانی است که گلو را از چپ و راست دربرگرفته و یا به معنای جلوی حلق و بالای سینه است. (مفردات راغب ص. ۱۶۶ و ۳۶۳). آیات قرآن این حالات را نشان دهنده قدرت خداوند و ناتوانی انسان در برابر خدا و دیگر پدیده‌های الهی می‌داند.

برخورد با مرگ:

فرد در آخرین مرحله، واقعیت مرگ را پذیرفته است

محققان، پنج مرحله از واکنش‌هایی که افراد در قبال مرگ از خود بروز می‌دهند را این‌گونه توضیح می‌دهند:

۱) انکار (من؟ نه!)
در ابتدا، اینکه مرگ در حال وقوع است، اغلب به‌وسیله بیماری که رو به مرگ است، پس زده می‌شود! این انکار و تکذیب بر شوک اولیه، غلبه یافته و اجازه می‌دهد تا فرد شروع به جمع‌آوری منابع خود کند بنابراین این انکار، در این مرحله، پس از مدتی مکانیزم دفاعی خوبی است که می‌تواند نگران‌کننده شود اگر اقوام و دوستان فرد محتضر، آن را مورد تایید قرار دهند.

۲) خشم (چرا من؟)
در دومین مرحله، فرد در حال فوت در ارتباط با مرگ قریب‌الوقوع شروع به احساس خشم و آزردگی کرده و این عصبانیت و خشم ممکن است نسبت به خدا، یا اقوام و خانواده و مراقبت‌کنندگان از فرد باشد که در این خصوص کاری از دست آن‌ها برنمی‌آید، اما سعی دارند تا هرگونه ابراز خشم را کنترل کرده و به بیمار کمک کنند تا وارد مرحله بعد شود.

۳) چانه‌زنی (باشه من، اما…)
بیمار در این مرحله ممکن است سعی به چانه‌زنی آن هم با خدا کند تا راهی برای تغییر سرنوشت یا حداقل، تعویق مرگ پیدا کند. بیمار ممکن است در قبال بهبود، قول دهد که کار خوبی انجام دهد یا از اعضای فامیل بیشتر دلجویی و مراقبت کند.

۴) افسردگی (آره، سراغ من اومده)
بیمار در چهارمین مرحله از مرگ به تدریج، شرایط کامل خود را تشخیص داده و این کار با افسوس خوردن در مورد از دست دادن سلامت است و سپس به غم از دست دادن دوستان، اعضای خانواده و یا زندگی تبدیل می‌شود. شاید این زمان، سخت‌ترین اوقات باشد. فرد رو به مرگ نباید در این دوره، تنها باشد و از طرفی هم نباید به او دلخوشی کاذب داد زیرا ناراحتی در این مرحله امری اجتناب‌ناپذیر است و باید با آن کنار آمد.

۵) پذیرش (بله، من! من حاضرم)
فرد در آخرین مرحله، واقعیت مرگ را پذیرفته است: این نه ترسناک است و نه دردناک و نه غمناک است و نه مسرت‌بخش، بلکه غیرقابل اجتناب است. کسی که منتظر پایان زندگی است ممکن است بخواهد تا افراد اندکی را ملاقات کند و یا خود را از سایرین جدا کرده یا شاید هم فقط برای حمایت، به یک نفر پناه ببرد.

عمومیت و حتمیت مرگ

مرگ در انتظار همه انسان‌ها هست

مرگ سنتی همگانی است و بنا بر دیدگاه خداباوران، خداوند بقا و جاودانگی حیات دنیوی را برای هیچ کس قرار نداده است. در این جهان هرچه غیرخداوند است، فانی است و تنها ذات پروردگار عالمیان است که باقی خواهد ماند.

 

منبع: ایران ناز