امام علی (ع) با چه نام‌ها و القابی شناخته شده هستند؟

ابوتراب، حیدر کرار، امیر المؤمنین و وصیّ از مشهورترین القاب حضرت علی (ع) در میان مسلمانان است. این القاب و اسامی اغلب توسط پیامبر برای ایشان انتخاب شده‌اند.

امام علی (ع) چه نام‌های دیگری دارند؟ امام علی (ع) متناسب با ویژگی‌های متفاوتی که داشته اند القاب گوناگی از اطرافیان می‌گرفتند. در این مقاله کوتاه به شرح و توضیح بعضی از آن‌ها می‌پردازیم.

امام علی (ع) از محبوب‌ترین شخصیت‌های تاریخ اسلام نزد شیعیان است. او همسر فاطمه (س)، داماد پیامبر اکرم (ص) و پدر امام حسن و حسین (ع) است و ادامه نسل امامان شیعه حاصل ازدواج وی با فاطمه (س) دختر نبی اکرم (ص) است. محبوبیت منحصر به فرد ایشان سبب شده است که ابعاد مختلف شخصیت ایشان به واسطه‌های گوناگون معرفی شوند و مورد استقبال شیعیان و مسلمین جهان قرار گیرند. نام علی در فرهنگ اسلامی اسامی و القاب جایگاه به خصوصی دارند و اغلب به مناسبت‌های گوناگون و با وجه تسمیه انتخاب می‌شوند. در ادامه برخی از رایج‌ترین و محبوب‌ترین القاب حضرت علی (ع) را انتخاب کرده ایم تا با معرفی و توضیح آن‌ها بیشتر با شخصیت امام علی (ع) آشنا شویم.

علی
"علی" در کتب لغت و فرهنگ نامه‌ها به معنای شخص بلند مرتبه و والاست. هنگامى که امام علی (ع) متولّد شد، مادرش فاطمه بنت اسد، اسم او را حیدر گذاشت. سپس او و ابوطالب، نام حضرت را به "علی" تغییر دادند.
به نقل از فاطمه بنت اسد: من به درون کعبه رفتم و از میوه‌ها و روزى هاى بهشتى خوردم. پس، چون خواستم بیرون بیایم، کسى مرا ندا داد: «اى فاطمه! او را «على» بنام که او على (بلند مرتبه) است و خداوندِ علىّ اعلى مى‌فرماید: «نامش را از نام خود برگرفته ام و به ادب خود، تربیتش کرده‌ام و بر دشوارى‌هاى دانشم آگاهش کرده‌ام. اوست که بت‌ها را در خانه‌ام مى‌شکند، و اوست که بر بام خانه ام اذان مى گوید و مرا تقدیس و تمجید مى کند. پس خوشا به سعادت کسى که دوستش بدارد و اطاعتش کند، و واى بر کسى که سرپیچى اش کند و دشمنش بدارد.»

ابوتراب
ابوتراب به معنای پدر خاک است یا شخص خاک آلود است و کنیه‌ای است که خود پیامبر برای امام علی (ع) برگزید. عبایة بن ربعى گوید: به عبدالله بن عباس گفتم: چرا پیغمبر خدا صلى الله علیه و آله على را به ابوتراب کنیه داد؟ گفت:، زیرا او مالک و صاحب کره زمین است و بعد از پیغمبر صلى الله علیه و آله حجت خدا بر ساکنان زمین است و بقاى زمین به او و آرامش زمین از برکت وجود اوست. درباره علت نام گذاری امام علی به این کنیه حداقل سه حدیث ذکر کرده اند که به ذکر یکی از آن‌ها بسنده می‌کنیم:
بنا به نقل سکتواری بُسنَوی نخستین کسی که به کنیه (ابو تراب) نامیده شد علی بن ابی طالب است، این کنیه را رسول خدا (ص) به او داد، آن‌گاه که دید او بر روی زمین خوابیده و خاک بر پهلوی او نشسته است، از روی لطف و مهربانی به او فرمود: برخیز‌ای ابوتراب؛ و این محبوب‌ترین القاب حضرت علی (ع) به شمار می‌رفت، و از آن پس، به برکت نفس محمدی این کرامتی برای او گردید؛ زیرا خاک خبر‌های گذشته و آینده تا روز قیامت را برای او باز می‌گفت. این را بفهم که رازی است بی‌پرده!

حیدر کرار
حیدر کرار یکی از حماسی‌ترین القاب حضرت علی (ع) است. یکی از ویژگی‌های بارز امام علی (ع) شجاعت اوست. در کتاب‌های تاریخی بسیار ذکر کرده اند که یکه تازی او در میدان برد زبانزد همگان بود. "کرار" به معنای حمله کننده پیاپى است و از القاب حضرت على (ع) است. این لقب اشاره به این دارد که حضرت در جنگ، بر صف دشمنان بار‌ها حمله مى‌کرد و ترسی در وجودش نبود. حیدر که اولین اسمی است که مادر امام علی (ع) برای او انتخاب کرده بود هم اسم شیر است.

امیر المؤمنین
امیر المؤمنین یعنى فرمانرواى مؤمنان و از مشهورترین و زیباترین القاب حضرت علی (ع) است و استفاده این لقب برای هیچ کس غیر از خود امام علی (ع) جائز نیست. وجه تسمیه این نام شهرت مسلم آن حضرت در مقامات معنوی و عبادی است. در روایات بسیاری می‌بینیم که از ایشان به عنوان یک زاهد عابد و متقی یاد می‌شود، از این رو در میان تمام مومنان جایگاه برتری دارند و این لقب گویای این برتری است.
سلیم بن قیس می‌گوید پیغمبر خدا (ص) چهل تن از عرب و چهل تن از غیر عرب را جمع کرد و آنان بر على (ع) به عنوان امیر المؤمنین سلام کردند و سپس به آنان گفت: شما را گواه مى‌گیرم که على برادر من و وزیر من و وارث من و خلیفه من در میان امتم و وصى من و ولى هر مؤمنى پس از من است، سخن او را بشنوید و او را فرمانبردارى کنید.

وصىّ
معنای واژه وصیّ کسی است که به او وصیت می‌شود. زمانی که پیمبر اکرم (ص) در بستر بیماری بودند حضرت امام علی (ع) را در وصیت خود جانشین و خلیفه بعد از خود معرفی کردند. با ذکر نام "سید الوصیین" هم به وصیت پیامبر درباره خلافت و هم به جایگاه رفیع امیرالمونین اشاره می‌کنیم. در روایتی از رسول خدا (ص) نقل شده که فرمود: «… خداى تعالى از هر امّتى پیامبرى را برگزیده است و براى هر پیامبرى وصیّی انتخاب نموده است، من پیامبر این امّتم و على وصىّ من در میان عترت من و اهل بیت من و امّت من است».

ولیّ
ماجرا‌های مربوط به ولایت امیرالمومنین بسیار هستند. اما این نام ولیّ بود که در نهایت تنها بر امام علی (ع) خوش نشست. علت انتخاب این لقب برای امیرالمونین ولایت جامع و کامل ایشان بر مخلوقات خداوند است و نشان دهنده این است که صاحب این نام در زمینه‌های بسیاری بر دیگران برتری دارد.

سایر القاب حضرت علی (ع)
ابو الحسن
ابو الحسین
ابو الریحانتین
سید المسلمین
امام المتقین
خلیفة رسول اللَّه
سید الأوصیاء

 

منبع: مجله ستاره