حضرت زینب (س) چه القابی داشتند؟

 حضرت زینب (س) چه نام‌هایی داشتند؟ حضرت زینب یکی از شخصیت‌های برجسته تاریخ شیعه هستند. القاب و اسامی ایشان بیانگر ابعاد شخصیت ایشان هستند که به ذکر چند مورد می‌پردازیم.

حضرت زینب کبری (س) را تمام مسلمین به خصوص شیعیان به خوبی میشناسند، او دختر حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س) بود که در واقعه خونین کربلا یاوری وفادار در کنار برادرش امام حسین (ع) بود و بعد از اتمام این واقعه به همراه اسرای دیگر به کوفه و شام برده شد. طبق نقل کتب معتبر تاریخی حضرت زینب (س) در طی این مسیر درد‌ها و مصیبت‌های بسیاری متحمل شد، از این رو ایشان را اُمّ المَصائب (مادر مصیبت ها) لقب دادند.

القاب حضرت زینب (س)

حضرت زینب (س) را "موثّقه" نامیدند؛ چرا که مورد اعتماد امام حسین (س) بود و بنا بر همین اعتماد امام حسین (س) رسالت روایت واقعه عاشورا را به ایشان سپردند.

"عارفه" نام داشت، زیرا در عبادت همتا نداشت و منش عارفانه‌ای منحصر به خودش داشت.

"عالمه" بود، زیرا از دانش الهی لبریز بود و از آنجا که فرزند پدر و مادری، چون علی (ع) و فاطمه (س) بود به سرچشمه‌های دانش معنوی دسترسی داشت.

"فهیمه" اش می‌خواندند، زیرا فهم و بصیرت او در وقایع مختلف به خوبی نمایان بود. واقعه عاشورا و تشخیص راه درست از غلط با وجود درد‌ها و مصیبت‌های بسیار نشان از بصیرت این بزرگوار و فهم عمیق ایشان نسبت به اتفاقات است.

«نائبه الزهراء» و «فاضله» اش می‌گفتند چرا که چونان مادر بزرگوارش حضرت زهرا (س) از چشمه لایزال فضایل اخلاقی سیراب بود و در مواردی، چون آشنایی با کلام خداوند، خدا شناسی و امام شناسی همتایی نداشت. در روایتی که در فضیلت و منقبت ایشان آمده است گفته اند: او در بزگواری، خلق نیکو، عظمت و بزرگی، علم و عمل، عصمت و پاکی، عفت و پارسایی، نور و روشنایی، شرافت و درخشندگی همانند مادرش فاطمه بود.

"کامله" نیز بود چرا که رذایل اخلاقی و نفسانی از او دور بود و در بهره مندی از فضایل اخلاقی نقصی نداشت. او در صفات خوب اخلاقی به درجه‌ای از کمل رسیده بود که در سیر تاریخی زندگی اش نمیتوان نقطه‌ای سیاه پیدا کرد. کمالات اخلاقی و شخصیت بلند او موجب شده بود تا مورد احترام امام معصوم باشد بطوری که نقل می‌کنند: روزی نزد برادر بزگوارش حضرت سیدالشهداء علیه السلام آمد، امام حسین علیه السلام در حال قرائت قرآن بود، همینکه خواهر بزگوار خود را دید دست از تلاوت قرآن کشید و در تعظیم و احترام او به پا خواست.

"عابده" هم نام گرفته بود و این ازین رو بود که در این خانواده عبادت پروردگار جایگاه والایی داشت و حضرت زینب مفتخر به درجات بلند مرتبه‌ای در عبادت خالق هستی بود. در کتب مختلف روایی و تاریخی نقل شده است که در جریانات واقعه کربلا، حضرت زینب در رویارویی با هر کدام از بلایا و مصائب از ذکر و یاد خداوند غافل نشد و همواره به عبادت مشغول بود.

"محدثه" و "مخبّره" از القاب دیگر ایشان بودند. کلماتی که از دهان مبارک رسول اکرم (ص) و امیرالمومنین (ع) صادر شده بودند در ذهن بسیاری از افراد حک شده بودند، اما زینب (س) این جملات گهربار را با جان و دل ضبط و در موقعیت‌های مختلف نقل میکردند. رسالت روایت از واقعه عاشورا نیز بر عهده این بزرگوار بود و به دلیل احادیث بسیاری که ایشان نقل کرده اند و به جا گذاشته اند این دو لقب را از آن خود کرده اند.
خطبه فدکیه یکی از آثار مشهوری است که توسط حضرت زینب (س) در سنین کودکی نقل شده است، اما آنچنان متن حدیث دقیق و بدون اندکی تغییر نقل شده است که گویی خود ایشان این متن را ایراد کرده اند.

"عصمت الله" نیز خوانده شده است. اگرچه حضرت زینب (س) در اعتقادات شیعه معصومیتی که برای ائمه اطهار قائل هستند را نداشته اند، اما تک تک لحضات زندگی شان پاکی و صداقت بوده است و، چون که قابلیت درک ملکه عصمت را داشته اند حتی لحظه‌ای از عمرشان را به زشتی‌ها و گناه نیالوده اند.

او به "زاهده، راضیه، صابره، امینه" نیز شهرت داشت، چرا که همچون پدر بزرگوارشان حضرت علی (س) زاهد دنیاگریزی بودند و خود را از تمام تعلقات دنیوی دور کرده بودند. در مصیبت‌های گوناگونی که متحمل شد راضی به رضایت پروردگار بود و گلایه‌ای به مشیت الهی نداشت، و جمله «ما رَایتُ الَّا جمیلا» درباره واقعه عاشورا نشان از همین روحیه رضایت دارد. صبور بود و صبر ویژگی‌ای بود که زینب (س) را برای همگان به الگویی والامقام تبدیل کرده بود. امانت داری صفتی بود که از پدربزرگ شریفشان حضرت محمد (س) وام گرفته بودند و در میان اطرافیان به عنوان امانت داری مورد اعتماد شناخته شده بود.

دیگر القاب
مهمترین القاب حضرت زینب (س) در توضیحات بالا ذکر شد. ایشان شخصیتی چند بعدی در تاریخ اسلام داشته اند که به همین دلیل در موقعیت‌های گوناگون نام‌ها و القاب متفاوتی از اطرافیان دریافت کرده اند و به مناسبت‌های مرتبط با همین القاب خوانده می‌شدند. در اهمیت و برتری این القاب سخنی به میان نیست، زیرا که هر کدام بار معنایی مختص به خود را دارند و هر کدام شرح و تفصیل جدایی می‌طلبند. در این جا با ذکر شماری از القاب ایشان و معنی هر کدام به ابعاد مختلف شخصیت حضرت زینب می‌پردازیم:

عالمه غیر معلمه: داناى نیاموخته
فهمة غیر مفهمه: فهمیده بى آموزگار
کعبة الرزایا: قبله رنج‌ها
نائبة الحسین: جانشین و نماینده حضرت حسین (ع)
ملیکة الدنیا: ملیکه جان، شهبانوى گیتی
عقیلة النساء: خردمند بانوان
عدیلة الخامس من اهل الکساء: همتاى پنجمین نفر از اهل کساء
ناموس رواق العظمه: ناموس حریم عظمت و کبریایى
ولیدة الفصاحة: زاده شیوا سخنى
شقیقة الحسن: دلسوز و غمخوار حضرت حسن (ع)
عقیلى خدر الرسالة: خردمند پرده نشینان رسالت
بلیغة: سخنور رسا
فصیحة: سخنور گویا
صدیقة الصغرى: راستگوى کوچک (در مقابل صدیقه کبرى)
باب حطة الخطایا: دروازه آمرزش گناهان
بطلة کربلاء: قهرمان کربلا
عظیمة بلواها: بانویى که امتحانش بس بزرگ بود.

 

منبع: مجله ستاره