ترامپ چه نقشه ای برای عربستان کشیده است؟

قتل خاشقچی، رسوایی بی سابقه و تزلزل جایگاه عربستان، علاوه بر ریاض، ترامپ را نیز در وضعیت دوگانه ای قرار داده است. ترامپ در حالی سرگرم پروپاگاندای خبری بر روی تحریمهای ایران است که در سویی دیگر باید وضعیت خود و آینده سیاسی اش را در زیر سایه شکست جمهوری خواهان در مجلس نمایندگان مورد ارزیابی قرار دهد، اما ترکش های قتل بیرحمانۀ خاشقچی، یقینا او را هم مورد اصابت قرار خواهد داد. پرسش اینجاست آیا عربستان می تواند این وضعیت را مدیریت کند و فضای آینده را به نفع خود برگرداند و آیا تلاش ترامپ برای عادی کردن روند جاری به نتیجه خواهد رسید؟ در این باره با حسین علایی، کارشناس مسائل بین المللی گفت و گو کرده ایم که در ادامه می خوانید. علایی می گوید: ترامپ بدنبال آن است تا با کمک عربستان، دست به یک توافق بزرگ بین اعراب و فلسطینی ها با اسرائیل بزند و برای همیشه امنیت و بقاء اسرائیل را تضمین کند و هیچ زمانی برای ترامپ بهتر از فرصت قتل خاشقچی که موجب تضعیف شدید آل سعود شده است نیست، زیرا محمد بن سلمان برای بقای خود حاضر است هرگونه امتیازی را به آمریکا بدهد و مشکل اسرائیل را نیز حل کند.

چه اتفاقی رخ داد که جنگ یمن به یکباره برای غرب مهم شد؟ چرا موضع آمریکایی ها در قبال جنگ یمن تغییر کرد؟ چرا آمریکا به یکباره دربارۀ یمن تغییر موضع داد؟

افشاء بروز قحطی گسترده در یمن به دلیل محاصره آن کشور از سوی عربستان و امارات که توسط رسانه های ارتباط جمعی جهانی به افکار عمومی دنیا منتقل شد و نیز کشتار مردم بیدفاع یمن بویژه کودکان که بر اثر بمباران های وسیع و مستمر و بی رحمانه عربستان با جنگ افزارهای آمریکایی رخ داده است بویژه پس از سر به نیست کردن برنامه ریزی شده خاشقچی، دولت آمریکا را تحت فشار مضاعفی قرار داده که نمی تواند بروز فاجعه انسانی در یمن را که دولت آمریکا از مسببان آن است را نادیده بگیرد. از سوی دیگر آمریکا هیچ چشم انداز روشنی برای پیروزی عربستان در جنگ با یمن در کوتاه مدت نمی بیند. از سوی دیگر تداوم جنگ باعث شده تا بعضی از دولت های همسو با عربستان مثل پاکستان نسبت به آن ابهام پیدا کنند و از طرفی صحنه عملیات زمینی را به سود حوثی ها ارزیابی کنند، بنابراین با توجه به اینکه استراتژی جدید امنیت ملی آمریکا بر کاهش نیروهای نظامی این کشور از خاورمیانه و گسترش آنها در مقابل چین و روسیه تأکید دارد، بنابراین تداوم فجایع عربستان و امارات در یمن ممکن است که استراتژی آمریکا را دچار ابهام کند، لذا آمریکا بدنبال راه حلی برای نجات از این مخمصه افتاده است.

آیا می توان گفت پرونده خاشقچی در حال فراموش شدن است؟ ظاهراً آمریکایی ها هم تمایل دارند اوضاع به حالت عادی بازگردد...

ترامپ همچنان از پادشاهی سعودی و بن سلمان حمایت می کند و آل سعود را گاو شیردهی برای آمریکا تلقی می کند. ترامپ بدنبال آن است تا با کمک عربستان، دست به یک توافق بزرگ بین اعراب و فلسطینی ها با اسرائیل بزند و برای همیشه امنیت و بقاء اسرائیل را تضمین کند و هیچ زمانی برای ترامپ بهتر از فرصت قتل خاشقچی که موجب تضعیف شدید آل سعود شده است نیست، زیرا محمد بن سلمان برای بقای خود حاضر است هرگونه امتیازی را به آمریکا بدهد و مشکل اسرائیل را نیز حل کند.

با توجه به گذشت بیش از یک ماه از قتل خاشقچی وفروکش کردن تب و تاب خبری آن، به نظرتان مسائل پیش آمده حول آن چقدر می تواند روند جدیدی را در روابط عربستان و دیگر کشورها ایجاد کند؟ به نظرتان تبعات این اتفاق در حد یک تحول دراز مدت خواهد بود؟

قتل فجیع و ناباورانه جمال خاشقچی افکار عمومی جهان را علیه خاندان سلطنتی سعودی بویژه ولیعهد آن کشور بسیج کرده است و چهره عربستان را به عنوان یک رژیم سفاک، بی رحم و خون آشام به مردم جهان معرفی کرده است. مخدوش شدن چهره بزک کرده رژیم آل سعود باعث شده تا آمریکا و کشورهای اروپایی نتوانند در برابر این فاجعه ننگین، بی تفاوت عبور کنند و خود را کنار بکشند، بنابراین ناچار به موضع گیری های حداقلی شده اند. به نظر می رسد که اولین اثر افشاء این جنایت و سر به نیست کردن خاشقچی، فشار افکار عمومی مردم آمریکا به ترامپ برای تجدید نظر از حمایت بی چون و چرای دولت ایالات متحده از خاندان پادشاهی آل سعود در سرزمین حجاز باشد. شاید این موضوع بتواند از حجم جنایات چهار ساله ملک سلمان و پسرش در یمن بکاهد و به آنها نشان دهد که فقط با کشتن و به خاک و خون کشاندن مردم بیگناه، نمی توانند بر کشور یمن مسلط شوند و بر همسایه خود سیطره یابند.

نوع نگرش افکار عمومی و هچنین رابطه سایر کشورها با عربستان را چگونه پیش بینی می کنید؟

به هر حال قتل و مثله کردن این خبرنگار، تأثیرات دراز مدتی را در روابط عربستان با سایر کشورها بویژه با افکار عمومی برجای خواهد گذاشت. اما از آنجا که آمریکا برای مقابله با ایران به ظرفیت مالی و سیاسی و نفتی و ژئوپولتیکی عربستان احتیاج دارد، بنابراین تلاش خواهد کرد تا همچنان روابط گرم خود با پادشاهی سعودی را حفظ کند. از سوی دیگر با توجه به تضعیف موقعیت حکومت عربستان در ماجرای قتل خاشفچی، به نظر می رسد که این کشور همراهی بیشتری را از خود نسبت به برنامه های خاورمیانه ای ترامپ نشان دهد. بر همین اساس است که آمریکا از حجم قراردادهای تسلیحاتی خود با عربستان نکاست ولی در حد پاسخ به افکار عمومی از حضور گسترده در کنفرانس داوس صحرا خودداری کرد. از طرفی موقعیت فعلی پادشاهی سعودی، شرایط را برای خروج قطر از محاصره عربستان فراهم کرده است و این کشور از تضعیف موضع و جایگاه عربستان، بهترین دستاورد را برای خروج از انزوا خواهد داشت. ترکیه نیز از فرصت بدست آمده بخوبی استفاده کرده و ضمن اعمال فشار تبلیغاتی علیه عربستان، مسائل خود با آمریکا را حل کرده و با کمک روسیه در حال ایجاد جاپایی مناسب برای خود در سوریه است.

در این وضعیت ایران در شرایط درگیر با تحریمهای امریکا و تلاش برای ایجاد سازوکاری جدید با اروپاست. به نظرتان تحولات آینده حول وحوش عربستان به حدی خواهد بود که در روابط ایران و عربستان هم شاهد فضایی جدید باشیم؟ به نظر می رسد نگاه ترامپ به عربستان تحت الشعاع نگاه او به ایران است و او موضوع ایران را موضوع غالب سیاست خاورمیانه ای خود می بیند؟ چه چشم اندازی در این وضعیت بین ایران و امریکا متصور هست؟

علیرغم اینکه ایران از مصالحه با عربستان استقبال می کند و حتی در جریان قتل فجیع خاشقچی در کنسولگری عربستان در استانبول موضع خصمانه علیه آل سعود نگرفت، اما رژیم سعودی همچنان بر دشمنی با ایران با شدت اصرار می ورزد و اولویت اول خود را در همراهی با ترامپ برای به ثمر رساندن تحریم های آمریکا علیه ایران قرار داده است. عربستان احساس می کند که در جنگ علیه یمن به نتیجه مطلوب نخواهد رسید و بمباران مداوم غیرنظامیان، صدای مردم و بعضی رسانه ها و حتی دولت ها را درآورده است و چاره ای جز پذیرش طرح صلح ایران برای مذاکره و تفاهم ندارد، بنابراین سعی خواهد کرد همچنان فشار بر شیعیان را در داخل و خارج این کشور افزایش دهد و از کاهش تنش با جمهوری اسلامی و برقراری ارتباط سیاسی با ایران خودداری کند. برنامه ریزی جدید برای اعدام ۱۲ جوان شیعه در عربستان و نیز کشتار شیعیان در روز اربعین حسینی در کشور نیجریه و نیز ربایش سربازان ایرانی در مرز پاکستان همه علائمی از تلاش عربستان برای تداوم دشمنی با ایران است. به هر حال عربستان در حال همگرایی و همکاری بیشتری با اسرائیل برای مقابله همه جانبه با ایران در کمک به تحریم های آمریکاست. بازدید نخست وزیر اسرائیل از عمان و بازدید وزیر فرهنگ اسرائیل از امارات، تلاش عربستان برای راضی نگه داشتن آمریکا از آل سعود و بن سلمان تلقی می شود. عربستان می خواهد با هماهنگی با اسرائیل، کاهش توان نظامی آمریکا در خلیج فارس را جبران کند و از هزینه های نظامی ایالات متحده در خاورمیانه بکاهد تا با کمک آمریکا چهره کریه و قاتل و ضد حقوق بشری خود را دوباره بازسازی کند. بنابراین عربستان به دنبال فراموشی قتل خاشقچی و توضیح در باره سرنوشت جنازه اوست و میخواهد دوباره شرایط را به قبل از قصابی و سلاخی روزنامه نگار مخالف آل سعود باز گرداند. و سیعلم الذین ظلموا ای منقلب ینقلبون