دلایل افزایش خودسرانه قیمت لبنیات
افزایش چندباره و خودسرانه قیمت محصولات لبنی در ماه‌های گذشته نگرانی‌هایی را به وجودآورده که سرانه مصرف این ماده با ارزش غذایی از میزان فعلی که نصف میانگین جهانی و یک پنجم برخی کشور‌های اروپایی است، نیز پایین‌تر بیاید که در این صورت خسارت‌های جبران‌ناپذیری را به سلامتی مردم و اقتصاد جامعه وارد خوهد کرد.
سوال اساسی در دیگر سو این است که آیا واقعا کسی نیست بر این بازار لجام گسیخته که افسارش رها شده و مانند اسب سرکش می‌تازد، نظارت کند و جلوی کسانی را که خودخواسته هر کاری که دلشان می‌خواهد را بگیرد و مردم تا کی همه این فشار‌ها را باید تحمل کنند.
صنایع لبنی هم بار‌ها درباره دلیل افزایش قیمت‌ها توجیهاتی داشتند که جدا از درست یا غلط بودن آن، این افزایش قیمت‌ها با سلامتی و حیات مردم گره خورده است، به این دلیل دولت باید علاوه بر بررسی سره یا ناسره بودن این حرف‌ها تدبیری بیاندیشد تا زندگی و سلامتی مردم بیش از این تحت تاثیر قرار نگیرد.
برای بررسی بیشتر موضوع با رضا باکری دبیر انجمن صنایع لبنی صحبت کردیم تا زوایای بیشتری را از افزایش اخیر قیمت‌های چند ماه اخیر لبنیات روشن کنیم.
دلیل افزایش چند باره قیمت لبنیات در بازار طی ماه‌های گذشته چه بوده است؟
طی ماه‌های گذشته با بالا رفتن نرخ ارز قیمت مواد اولیه بسته‌بندی بسیار افزایش یافت. برای اینکه صنایع جلوی ضرر و زیان‌ها را بگیرند، از ستاد تنظیم بازار مجوز افزایش قیمت درخواست کردند. فهرست قیمت‌های تأثیرگذار بر محصول نهایی شیر نیز به ستاد تنظیم بازار ارسال شد. از آنجایی که آن‌ها نمی‌توانند این فهرست‌ها را سریع‌تر بررسی و تصمیم‌گیری کنند و به دلیل طولانی شدن فرایند بررسی، صنایع لبنی قیمت محصولات را افزایش دادند تا بیش از این متحمل ضرر و زیان نشوند.
شما چه زمانی تغییرات قیمت در وسایل بسته‌بندی را ارسال کردید؟
تغییرات قیمت حاصل از ارز روی بسته‌بندی‌ها را در تیر ماه به ستاد تنظیم بازار ارسال کردیم، اما هنوز هیچ پاسخی از سوی آن‌ها داده نشده است و دیگر صنایع لبنی نمی‌توانستند بیش از این ضرر و زیان بدهند، چرا که در صورت ادامه روند، تعطیلی این صنایع روی می‌داد.
آیا صنایع لبنی خودشان مجبور شدند که قیمت محصولات را افزایش دهند؟ آیا شما چنین مجوزی را دارید؟
دستورالعمل قیمت‌گذاری تولید داخل وجود دارد، یعنی اینکه تولیدکنندگان می‌توانند بهای تمام شده محصولات خودشان را محاسبه و اعلام کنند و صنایع لبنی این کار را انجام دادند، اما زمانی که تولیدکنندگان می‌بینند که کسی به حرف آن‌ها گوش نمی‌کند و هیچ تصمیمی درباره جبران ضرر و زیان آن‌ها نمی‌کند، آن‌ها مجبور هستند که خودشان قیمتشان را افزایش دهند.
آیا کسی نبود که در مقابل این افزایش قیمت‌ها از شما بازخواستی کند و به این قیمت‌ها نظارت کند؟
روند حقوقی و قضایی متفاوت است و زمانی که آن‌ها می‌بینند که قیمت‌های تمام شده بالاست و چاره‌ای جز افزایش قیمت نداشتند، روند پرونده تعزیراتی نمی‌شود.
آیا امیدی است که قیمت‌های افزایش یافته لبنیات دوباره برگردد؟
امکان برگشت دادن این قیمت‌ها نیست، چون امکانی وجود ندارد که ضرر و زیان صنایع لبنی و تولیدکنندگان را کسی جبران کند، تنها راهش این است که دولت یارانه به مصرف‌کنندگان بپردازد.
جنابعالی و نمایندگان برخی از کارخانه‌های لبنی اعلام کردند که ورودی شیر به کارخانه‌ها حدود ۲۵ تا ۵۰ درصد کاهش یافته است، چه استدلالی برای این گفته‌هایتان دارید؟
دومین بار طی ۷ سال گذشته است که چنین کاهش عرضه شیررا به کارخانه‌های لبنی شاهد هستیم، نخستین بار در بهمن ۸۲ و پس از هدفمندی یارانه‌ها کاهش عرضه به کارخانه‌ها وجود داشت و حدود یک و نیم میلیون تن شیر خانوار‌ها کم شد.
کمبود شیرخام باعث شد که قیمت‌ها هر ماه ۵۰ تومان افزایش پیدا کند و دومین بار هم که در سال جاری اتفاق افتاده و میزان شیر عرضه شده به کارخانه‌ها تا ۵۰ درصد کاهش یافته است و واقعیت این است که تا به حال کسی نتوانسته این را تحلیل کند.
تا خرداد ماه کمبود شیر خام نداشتیم، اما بلافاصله پس از خرداد و وقوع رخداد ارزی، کارخانه‌ها با شکاف ورودی شیر خام ۲۰ تا ۲۵ درصدی مواجه شدند و قیمت شیر خام دامداران هم افزایش یافت.
دلیل کاهش شیر خام از نظر شما چیست؟
واقعاً نمی‌دانم و کسی هم نیست که این کاهش را تحلیل کند.
واقعاً شما نمی‌دانید؟ پس فکر می‌کنید چه کسی باید پاسخ این سؤال را بداند، در حالی که شما ادعای به این بزرگی را می‌کنید؟
واقعاً نمی‌دانم، ولی فکر می‌کنم دلایلی مانند قاچاق و خشکسالی عامل آن باشد اگر چه برای من قطعی نیست. قاچاق گوشت به کشور‌های همسایه به ویژه گوسفندان نارس که برای کشور‌های عربی خوش خوراک است و با چندین برابر قیمت به آن‌ها عرضه می‌شود، می‌تواند عاملی بر کاهش تعداد دام و عرضه شیر در داخل باشد.
دلیل دوم هم می‌تواند خشکسالی در کشور باشد که ۱۷ استان را درگیر کرده است. خشکسالی باعث شد که تولید نهاده‌ها در داخل کشور کاهش یابد. از سوی دیگر همزمان با افزایش نرخ ارز در داخل نیز قیمت نهاده‌های وارداتی بالاتر رفت. کشاورزان نتوانستند، علوفه گران بخرند و کشاورزان به دلیل ناتوانی در تأمین نهاده‌ها و علوفه‌ها مجبور شدند بخش زیادی از دام‌های خود را روانه قصابی‌ها و کشتارگاه‌ها کنند.
حدود ۶ تا ۶.۵ میلیون تن شیر تولیدی کشور از طرف بخش سنتی است و نوسان در قیمت و تأمین نهاده‌ها برای آن‌ها خسارت‌های جدی وارد می‌کند.
وزارت جهاد اعلام می‌کند ۱۰ میلیون تن شیر خام در کشور تولید می‌شود، اما همواره این سؤال است که با این حجم تولید شیر چرا نمی‌توانیم نیاز کشور به کره را تأمین کنیم و واردکننده عمده این محصول هستیم؟
در سال‌های گذشته دولت تلاش کرد سرانه مصرف شیر را افزایش دهد، بنابراین تمام اصلاح ژنتیکی که روی دام انجام داد به منظور رشد تناژ شیر بود در حالی که از اثرات کیفی آن غافل شد. تنها گاو اصلاح شده ایران با نام هلشتاین چربی شیر ۳ تا ۳.۲ درصد دارد و این رقم بسیار کم است.
در حالی که نمونه‌های دیگری از گاو‌ها وجود دارد که مانند نژاد‌های جرسی و سمینتال چربی‌های ۴.۵ تا ۵ درصد دارند. در دنیا گاو‌های اصلاح شده ژنتیک وجود دارد که ۲۰ تا ۲۵ درصد چربی تولید می‌کنند، اما در کشور ما طی سال‌های گذشته هیچ کار تحقیقاتی روی افزایش درصد چربی شیر انجام نشده و دام‌های اصلاح شده ژنتیکی نه در داخل انجام شده و نه در واردات صورت گرفته است، بنابراین ما هنوز با گاو‌های اصلاح شده بیش از سه دهه گذشته تولید می‌کنیم که درصد چربی بسیار پایینی دارند.
در سال گذشته معاونت امور دام وزارت جهاد کشاورزی روی اصلاح ژنتیک برخی دام‌ها کار کرده و این امیدواری وجود دارد که طی ۵ الی ۸ سال آینده تولید کره کشور افزایش یابد و میزان وابستگی به واردات کمتر شود. در حال حاضر سالانه ۱۰ تا ۱۲ هزار تن کره تولید می‌شود که نیاز کشور حدود ۶۵ هزار تن است.
در سال‌های گذشته صنایع لبنی هم به دستگاه‌هایی که بتواند کره را جداسازی کند، تجهیز نشده بودند و در حال حاضر صنایعی مانند پاک و پگاه این سیستم‌ها را نصب کرده‌اند و به دنبال این هستند که با تولید شیر‌های پرچربی عملیات جداسازی را انجام دهند.
