برکات حضور امام رضا (ع) در علم ایران

دقت در آموزه‌های اسلامی نشانگر توجه این دین مبین به علم و دانش است، بر همین مبنا امامان معصوم شیعیان نیز همواره بر علم‌آموزی تأکید داشته‌اند.

در قرآن و احادیث پیامبر اسلام (ص) و سایر بزرگان دین توصیه‌های بسیاری به آموختن دانش وجود دارد و می‌توان گفت: سفارش به علم آموزی یکی از مهم‌ترین آموزه‌های دین اسلام است به طوریکه بسیاری از دانشمندان صدر اسلام شاگردان امامان معصوم (ع) بوده‌اند.

با توجه به اهمیت ایرانیان به علم و دانش، برخی دانشمندان ایرانی نیز به شاگردی امامان معصوم (ع) مفتخر شدند و از آن جمله می‌توان به زمان حضور امام رضا (ع) در ایران و پرورش شاگردان ایرانی اشاره کرد.

البته از دوران امام پنجم (ع) که ائمه معصوم (ع)، تا حدی مجال ظهور یافتند، تمام همّ و غم خود را صرف تربیت شاگردان فرهیخته و معتقد کردند که با توجه به گسترش جامعه اسلامی، بتوانند هر یک از این شاگردان برجسته را به عنون سفیری از جانب خود، برا‌ی ترویج مکتب اسلام و مذهب شیعه، به اقصی نقاط جهان اسلام اعزام کنند.
‌
می‌توان گفت که دوران امام رضا (ع)، زمان اوج التقاط‌های فکری و مذهبی بود و این مسأله تعلیم و تربیت را برا‌ی امام معصوم جدی‌تر می‌کرد. از این رو امام هشتم علیه السلام، در مکان‌های مختلف به ترویج علم و تربیت شاگرد پرداختند.

ائمه اطهار (ع) معدن علم و سرچشمه دانش حکمت و اخلاق و معارف عالی انسانی بوده و به تمام علوم مورد نیاز بشر آگاهی کامل دارند، به فرموده امام هشتم (ع) تمام نیازمندی‌های فرزندان آدم در نزد امام معصوم (ع) است و جمیع علوم مختلف بشری نزد آن هاست.

در زمان حضور امام رضا (ع) در ایران، افراد بسیاری به خدمت این امام همام نائل شدند.

از جمله این افراد می‌توان به فضل بن شاذان نیشابوری، اباصلت هروی، حسن و حسین اهوازی، زکریا بن آدم و محمد بن خالد برقی اشاره کرد.

محمد بن خالد برقی از یاران نزدیک امام رضا (ع) و از مشاهیر علمی آن دوران محسوب می‌شود که در زمینه بسیاری از علوم فعالیت و تألیف داشته است. البته می‌توان گفت: تبحر علمی محمد بن خالد، بیشتر ادر علوم و ادبیات عرب بوده است.
ابوعبدالله محمد بن خالد البرقی بن عبد الرحمن بن محمد بن علی، از اهالى روستاى بَرْقَ رُوْد قم بود و به افتخار شاگردى امام رضا (ع) و فرزندشان در آمد.

روایت دیگری نیز وجود دارد که محمد بن خالد را کوفی الأصل می‌داند، اما اطلاعات گسترده محمد و پسرش در تاریخ قم که در کتب تاریخ قم آمده است، نشان از قدمت حضور وی در این شهر دارد. پس بنابر احتمال قوی تر، محمد بن خالد، اصالتا ایرانی و اهل قم بوده است.

دو برادر وى نیز از ادبا و فق‌ها بودند. محمّد بن خالد مردى ادیب و مورخ و آگاه به علوم بوده است.
در زمینه علم ریاضیات هم کتابی با نام جداول الحکمه به محمد بن خالد برقی نسبت داده شده است.

یکی از علومی که بسیار مورد توجه دانشمندان اسلامی بوده است، علم جغرافیا است.

محمد بن خالد البرقی القمی و پسرش احمد بن أبی عبدالله، هر دو در زمینه جغرافیا تألیف داشته‌اند و نام اثرشان، البلدان بوده است که کتاب احمد بن محمد، مفصل‌تر بوده است.
محمد بن خالد، چند کتب فقهی هم داشته است.
زمینه دیگر فعالیت محمد بن خالد، علم اخلاق است. علم اخلاق از علوم مهم و برجسته اسلامی است که مورد نیاز تمام جوامع بشری، با هر دین و آیین و در هر زمان و مکانی است.