داستان حدیث طیر چیست؟

داستان حدیث طیر چیست؟ حدیث طیر مشوی روایتی است درباره پیامبر اکرم (ص) که بر سر سفره همنشینی با محبوب‌ترین خلق خدا را طلب کردند و بعد حضرت امیرالمومنین را به عنوان هم سفره پذیرفتند. در این مقاله به شرح این حدیث شریف می‌پردازیم.


حدیث طیر چیست؟

حدیث طیر روایتی است که برتری امیرالمونین علی (ع) بر تمام خلائق را اثبات میکند. در این حدیث وقتی یک مرغ بریانی به عنوان هدیه برای پیامبر آوردند ایشان دست به دعا بردند و فرمودند: خدایا محبوب‌ترین مخلوق از نظر خودت بیاور تا با من از این غذا نوش جان نماید. سپس امیر المونین بعد از چند نفر وارد شدند و حضرت ایشان را به هم نشینی بر سر سفره پذیرفتند.

متن حدیث طیر

اخبرنا زکریا بن یحیی قال: اخبرنا مشهر بن عبدالملک عن عیسی بن عمر عن السدی عن انس بن مالک: أن النبی صلی الله علیه و سلم کان عنده طائر فقال: اللهم ائتنی بأحب خلقک الیک یأکل معی من هذا الطیر. فجاء ابوبکر فردّه ثم جاء عمر فردّه ثم جاء علی فأذن له.

ترجمه: برای پیغمبر (صلی الله علیه و آله) مرغی آورده بودند. آن حضرت فرمود: خدایا! محبوب‌ترین خلق خود را نزد من بفرست تا از این مرغ بخورد. پس ابوبکر آمد، ولی پیامبر او را نپذیرفت، بعد عمر آمد. او را هم نپذیرفت، ولی وقتی علی (علیه السلام) آمد اجازه فرمود: داخل شود.

اعتبار حدیث

فقط علما و محدثین شیعه نیستند که از صحت و اعتبار سند این حدیث شریف اطمینان دارند، بلکه بسیاری از محدثین و راویان حدیث اهل سنت نیز به وثوق و اعتبار حدیث طیر معتقد بوده و درحالی که هر دو گروه به متواتر بودن و قطعی الصدور بودن حدیث اشاره کرده اند، در منابع و کتب بسیاری تصریح کرده‌اند که این حدیث بدون شک بیانگر این است که علی (ع) محبوب‌ترین آفریدگان در نزد خداست.

متن حدیث هم با بیان‌های گوناگون و مضامین نزدیک به هم توسط چند تن از صحابه به دست ما رسیده است که این خود مؤید وثوق و اعتبار حدیث است. حدیث طیر از سوی چند تن از صحابه و با مضامین نزدیک به هم نقل شده است؛ سفینه، خادم حضرت محمد (ص)، سدی کبیر به نقل از انس بن مالک، یحیی بن کثیر از انس بن مالک، عثمان بن طویل از انس بن مالک، عبدالله بن انس بن مالک از پدرش، و علی بن عبدالله بن عباس از پدرش، افرادی بوده اند که این حدیث شریف را نقل کرده اند.

جایگاه حدیث در علم کلام

حدیث و سنت پیامبر اکرم و ائمه اطهار در مباحث کلامی از جمله منابع اصلی برای استدلال کردن به شمار می‌آیند. کتب روایی همیشه منبع پر برکتی از سخنان معصومین بوده اند که در بسیاری از مباحث کلامی به کمک مسلمانان اهل تفکر و بحث آمده اند. حدیث طیر نیز از جمله روایاتی است که در طی سال‌های بسیار همیشه یکی از برگ‌های برنده متلکمان شیعه در مباحث کلامی درباره امامت و خلافت بوده است. متکلمان بسیاری از جمله شیخ مفید، سید مرتضی و علامه مجلسی، از این حدیث برای اثبات اولویت حضرت علی (ع) استفاده کرده‌اند. برخی از این موارد عبارتند از:
شیخ مفید با توجه به اینکه حدیث طیر دلالت بر این دارد که حضرت علی محبوب‌ترین خلق خداوند است استدلال میکند که این محبوبیت دلالت بر برتری امیرالمؤمنین (ع) نسبت به دیگران دارد و از آنجایی که محبت خداوند از روی هوا و هوس نمیتواند باشد پس ریشه در حقانیت این محبوبیت و برتری دارد. از طرفی دیگر کسی که ارزش کمتری از امیرالمؤمنین داشته باشد نمی‌تواند در خلافت بعد از پیامبر از حضرت امیر (ع) پیشی بگیرد و به اصطلاح تقدیم مفضول بر فاضل در نبوت و خلافت عامه از سوی خداوند جائز نیست.
سید مرتضی گردآورنده کتاب شریف نهج البلاغه در کتاب الفصول المختاره سخن شیخ مفید را با بیانی دیگر توضیح داده است و تاکید کرده که محبوب‌ترین مخلوق در پیشگاه الهی، اجر و ثوابی بیشتر از همه دارد و و به طور حتم چنین شخصی عمل خیر و عبادات و برتری‌های بیشتری دراد. به باور سید مرتضی، همین مسئله دلیلی است بر فضیلت امام علی (ع) نسبت به تمام مردم به جز خود پیامبر اکرم (ص).
این تنها دو مورد از تقریرات متکلمان شیعه بر این حدیث بود. حدیث طیر سال‌های سال در مناظرات بین شیعه و سنی و در مجامع علمی مختلف مورد استفاده اسلام شناسان بوده و جایگاه بلند مرتبه‌ای در مقدمات استدلال‌های کلامی دارد.

محبوبیت و امامت
وقتی سخن از حضور پر رنگ حدیث طیر در مباحث کلامی به میان می‌آید سوال رایجی در ذهن می‌آید درباره رابطه محبوبیت و امامت و ولایت. اینکه واقعا چرا محبوبیت امام علی (ع) به ولایت و امامت ایشان دلالت می‌کند؟

پاسخ این است که محبوبیت چیزی حتی نزد انسان‌ها هم بر پایه دلایلی است، چطور می‌توان تصور کرد این محبوبیت برای خداوند بدون دلیل باشد؟ علامه میلانی در توضیحاتشان درباره حدیث طیر در کتاب "نگاهی به حدیث طیر" می‌فرمایند:

"ممکن است هر فردى چیزى و یا کسى را دوست داشته باشد و آن را بهترین و دوست داشتنى‌ترین فرد یا چیز نزد خود بداند. در این صورت، به خاطر این دوست داشتن از او سؤال مى شود که دلیل این محبوبیّت چیست؟
بى تردید چنین پرسشى مطرح خواهد شد و دوست داشتن قاعده و علّتى دارد و محبوبیّت امرى تصادفى نیست.
انسان، همه صدا‌ها را دوست ندارد، همه تصاویر را دوست ندارد، همه اشیا را دوست ندارد، ناگزیر باید قانونى براى دوست داشتن وجود داشته باشد. پس براى این که امرى دوست داشتنى‌تر باشد، به طریق اولى این قاعده و قانون حاکم خواهد بود.
این که چیزى براى انسان محبوب‌ترین اشیا موجود در جهان باشد، یا این که شخصى محبوب‌ترین افراد در جمع انسان‌ها باشد، آیا بى حساب و بدون دلیل و سبب است؟ چنین امرى منطقى و عاقلانه نیست.
ما انسان هستیم و داراى قدرت تعقّل، ما تلاش مى کنیم که رفتار و اعمالمان از روى حکمت، دلیل و علّت باشد. بدون دلیل از چیزى حذر نمى کنیم؛ یا بدون دلیل بى حساب و بدون سبب، چیزى را انتخاب نمى کنیم. آیا معقول است که بگویى: فلان کتاب را بیش از همه کتاب هاى جهان دوست دارى و وقتى علّت را بپرسند، پاسخى منطقى نداشته باشى؟
خداوند سبحان و متعال یکى از افراد بشر و مخلوقات خویش را محبوب‌ترین آن‌ها نزد خویش قرار داده و رسول خدا صلى الله علیه وآله نیز شخصى را به عنوان محبوب‌ترین مخلوقات انتخاب کرده، آیا معتقدى که این بدون حساب و کتاب است؟
آیا چنین امرى معقول است؟ ".

برگرفته از: متن کتاب "نگاهی به حدیث طیر" اثر آیت الله سید علی حسینی میلانی