آیا ایجاد «یگان حفاظت آستان قدس» قانونی است؟

در آستانه سالروز شهادت امام هشتم شیعیان، خبر تشکیل یگان حفاظت آستان قدس از سوی حجت‌الاسلام ابراهیم رئیسی، تولیت این آستان، با واکنش‌های متفاوتی روبه‌رو شده است. گروهی این موضوع را امری پسندیده و در راستای حفظ حرمت و کرامت این امام شهید دانستند و اشخاصی نیز همچون فلاحت‌پیشه رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی به نقد این عمل پرداخته و ضرورتی برای تشکیل این یگان قائل نبوده و اعتقاد داشتند با صلاحیت عام نیروی انتظامی نیازی به تشکیل واحدی تخصصی برای حفاظت از این حرم مطهر نبوده است. بر اساس قوانین موجود در ایران، امنیت اماکن مذهبی بر عهده‌ی نیروی انتظامی است و شاید برای نخستین‌بار باشد که چنین درخواستی از سوی تولیت آستان قدس رضوی مطرح شده است. اینکه چنین خواسته‌ای از منظر حقوقی و قوانین موضوعه ایران درست است یا خیر، موضوع گفتگوی داتیکان با نعمت احمدی شد.

احمدی در ابتدا به پیشینه نیروی انتظامی در ایران اشاره کرد و در این زمینه گفت: «ما تا دهه هفتاد چندین نیروی انتظامی از جمله ژاندارمری، ارتش، نیروی انتظامی، و پلیس قضایی داشتیم. در این دهه، قانونی را به تصویب رساندند که همه این نیرو‌ها زیر مجموعه یک نیرو تعریف شد و در قانون اساسی هم تنها مرجع اختصاصی که قانون اساسی تعریف کرده است، سازمان قضایی نیرو‌های مسلح است. حتی در دهه هشتاد که امر به تجمیع این نیرو‌ها کردند، پلیس قضایی که سابقه چند ساله‌ای داشت و خوب پیشرفت کرده بود و امکانات فراوان و نیرو‌های ورزیده و امتحان پس داده‌ای در اختیار داشت، با وجود تلاش برخی مقامات برای حفظ استقلال، در کنار سایر نیروها، تحت عنوان نیرو‌های مسلح تجمیع شدند.»

نعمت احمدی در خصوص تشکیل یگان حفاظت آستان قدس نیز گفت: «من نمی‌دانم که این یک تصمیم فردی بوده است یا نه. یعنی مشخص نیست که این تصمیم در خراسان و آستان قدس گرفته شده، یا در نیروی انتظامی اتخاذ شده است؟ در واقع معلوم نیست این مسأله از کجا نشأت گرفته و تابع کدام قانون مطرح شده است. در خصوص تشکیل این نیرو‌ها اگر بگوییم رئیس آستان قدس اقدام به تشکیل چنین نهادی کرده است، باید گفت: اصلا این شخص چنین اختیاراتی ندارد، باید این اختیارات از محل مشخصی تعریف شود. به زبانی دیگر باید گفت که باید این مجوز را قانون در اختیار ایشان قرار دهد.»

این وکیل دادگستری در پاسخ به این سوال که آیا نیروی انتظامی یک واحد مستقل به عنوان یگان حفاظت آستان قدس تشکیل داده است؟ اظهار کرد: «اگر به این صورت باشد ایرادی ندارد، زیرا موارد مشابه در این زمینه زیاد است. به طور مثال، پلیس دیپلمات، که این‌ها ضابطین خاص هستند و زیر مجموعه نیروی انتظامی محسوب می‌شوند. ما در نیروی انتظامی واحد‌های تخصصی داریم مثل پلیس امنیت. در واقع اگر یگان حفاظت آستان قدس را خود پلیس تشکیل داده و زیر مجموعه نیروی انتظامی و تابع قواعدش باشد، تداخلی احتمالا با دیگر نیرو‌های انتظامی در مشهد پیش نخواهد آمد. به طور مثال کلانتری 10 مشهد را که مسئول حفاظت از آستان قدس بوده است، نیروی انتظامی در مشهد به صورت تخصصی تعریف کرده باشد. در چنین شرایطی، به نظر بنده ایرادی ندارد. در واقع اگر چنین مسأله‌ای یک تعریف درون سازمانی نیروی انتظامی باشد، بدین صورت که با دستور یگان نیروی انتظامی مشهد، افسران و سربازان مشخصی از نیروی انتظامی به عنوان یگان حفاظت از این مکان مشخص شوند، اشکالی ندارد.»

این وکیل دادگستری در ادامه افزود: «آنچه که در اخبار آمده، سردار علی‌اکبر افراسیابی با حکم سردار سرتیپ حسین اشتری، فرمانده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی به سمت فرمانده یگان حفاظت آستان قدس رضوی انتخاب شده است. هیچ ایرادی به این انتصاب نمی‌توان وارد کرد، زیرا مثل این است که یک نهادی در داخل خودش برای یک بخشی تعریف جدید کرده باشد. به نظر می‌رسد آستان قدس از نیروی انتظامی درخواست کرده برای حفاظت بیشتر از اماکنش چنین تفکیکی را قائل شود. هرچند ایرادی به این موضوع وارد نیست، ولی در گذشته حرم امام هشتم به صورت مردمی و توسط خادمین حفاظت می‌شده و یکی از افتخارات مردم در گذشته این بود که خادم امام رضا باشند. در چنین شرایطی، به نظر من از حالت مردمی بودن امام رضا تاحدی کاسته می‌شود. باز باید به این نکته اشاره کنم که اگر این واحد درون نیروی انتظامی تشکیل شده به نظرم مشکلی ندارد.»

این استاد دانشگاه در ادامه گفت: «آنچه بدیهی است، باید در جریان جزئیات تفاهم شکل گرفته میان آستان قدس رضوی و نیروی انتظامی باشیم تا بتوانیم با صراحت بیشتری در این زمینه نظر دهیم. هنوز مشخص نیست که این یگان در چه قالبی شکل خواهد گرفت. به نظر من، نیروی انتظامی به خاطر این‌‎که شبهه‌ای پیش نیاید و جنبه مردمی بودن امام رضا را در نظر بگیرند، باید در این زمینه شفاف سازی کند، زیرا حدود هزار و دویست سال است که حرم مطهر امام رضا (ع) در آنجا قرار دارد که ابتدا این حرم مطهر در ده کوچکی به نام سناباد واقع بود که بعد به مشهد الرضا و سپس مشهد تغییر نام داد. اکنون مشهد یک کلان شهر است و به قول معروف امام رضا یکی از ثروت‌مندانی است که ثروتش مال مردم است و مردم نیز به این مسئله افتخار می‌کنند و تا به حال نیز حفاظتش با خود مردم بوده است و ترتیبات سنتی داشته است. سؤال این است که حال چه اتفاقی افتاده که چنین مسئله‌ای نیاز تلقی شده؟ بهتر است مسئولان مربوط در این خصوص شفاف سازی کنند. نهاد آستان قدس که از اواخر صفویه، توسط میرزا سلیمان صفوی تشکیل شد، تا امروز همیشه توسط نهاد‌های مردمی اداره می‌شده و هیچگاه نیاز به دخالت دولت و حکومت نبوده است.»

این استاد دانشگاه در خصوص بودجه این واحد افزود: «قاعدتاً نباید بودجه خاصی برای این واحد تخصیص داده شود و بودجه‌ی آن باید از بودجه نیروی انتظامی تأمین شود. در پایان باید گفت که به نظر فقط یک تقسیم حوزه جغرافیایی در نیروی انتظامی صورت گرفته است. یعنی اگر پیش از این، کلانتری نزدیک به آستان قدس وظیفه حفاظت از این مکان را بر عهده داشته است، از این پس یک کلانتری مشخص با فرماندهی و نیرو‌های مشخص این وظیفه را بر عهده خواهند داشت و به نظر می‌رسد تنها شاهد تغییر نام هستیم.»