عملیات باز پس گیری جزایر تنب و ابوموسی / ۱۳۵۰شمسی

از سال 1880 به بعد، اختلاف نظر میان ایران و بریتانیا بر سر مالکیت چهار جزیرهء تنب بزرگ و کوچک، ابوموسی و سیری که همگی در تنگهء هرمز و در نیمه راه سواحل ایران و کشورهای عربی قرار داشتند بروز کرد.

تا آن زمان این جزایر عمومن متعلق به ایران بودند و در رابطه با آنها اختلافی وجود نداشت، با این حال در سالهای بعد چون در این زمان اهمیت سوق‏الجیشی این جزائر بر انگلیس مشخص شد، دولت بریتانیا منکر حقوق ایران نسبت به این جزائر گردید و با گسیل نیروهای خود، اقدام به اشغال جزائر می‏کند. دولت ایران نسبت به اشغال جزائر تبب بزرگ و کوچک و ابوموسی توسط بریتانیا اعتراض کرد و دولتهای بعدی ایران نیز به طور مداوم نسبت به این امر اعتراض کردند.

انگلیسي‏ها بعد از آنکه در سال 1921 اقدام به تجزیة راس‏الخیمه از شارجه کردند، تنب بزرگ و کوچک را به راس‏الخیمه و ابوموسی را جزو شارجه (بخشی از امارات متحده عربی فعلی) که تحت‏الحمایه آن بودند واگذار کرد. اما دولت ایران همواره اختلاف خود را بر سر این جزائر با انگلستان می‏دانست و یک بار نیز در زمان سلطنت رضاشاه که قوای مسلح ایران به آن جزائر رفتند لیکن در آن موقع دولت انگلیس اطمینان داد که این مشکل را حل خواهد کرد و قبل از فیصله یافتن کامل آن مانع برافراشته شدن پرچم یکی از طرفین در جزایر خواهد شد.

موقعیت جغرافیایی و استراتژیک جزایر سه گانه
اهمیت خلیج فارس از نقطه نظر جغرافیایی به علت ارتباط آن با اقیانوس هند از طریق تنگهء هرمز است که این جزائر در آن قرار گرفته‏اند. این جزائر در جنوبی‏ترین نقطة خلیج فارس در تنگه هرمز واقع شده‏اند. تنب بزرگ با نزدیکترین ساحل ایران (جزیرهء قشم) در حدود 25 کیلومتر فاصله دارد، در حالی که فاصلة راس‏الخیمه تا این جزیره حدود 70 کیلومتر است. تنب کوچک در 13 کیلومتری غرب جزیره تنب بزرگ قرار داشته و فاصلهء آن با نزدیکترین ساحل ایران (بندر لنگه) 37 کیلومتر است. تنب کوچک تقریبا فاقد سکنه بود. سکنة تنب بزرگ در زمان بازپس‏گیری حدود 300 نفر بوده و جمعیت ابوموسی نیز از 700 نفر تجاوز نمی‏کرد. ابوموسی که از تنب‏ها بزرگتر است و شاید دو برابر تنب بزرگ باشد، در 96 کیلومتری ایران قرار دارد و علاوه بر داشتن ذخائر نفتی، دارای خاک سرخ است که امتیاز آن را یک کمپانی انگلیسی دارا بود.


امروزه که دو سوم نفت مورد نیاز صنایع اروپای غربی باید از تنگه هرمز بگذرد اهمیت این جزایر بیش از پیش روشن می‏شود و کافی است که یک دولت بر این جزائر دست یابد و راه صدور نفت را از خلیج فارس ببندد. بنابراین این سه جزیره بیش از هر چیز دارای اهمیت استراتژیک و نظامی هستند.

زمینه آزاد سازی جزایر و شرح وقایع قبل از آن

همانطور که در بالا ذکر گردید دولت ایران در زمان سلطنت رضاشاه با استفاده قوای نظامی به آن جزائر قصد آزادسازی جزائر را داشتند که در آن موقع دولت انگلیس اطمینان داد که این مشکل را حل خواهد نمود و با بروز جنگ جهانی دوم این اقدام ایران بی‏نتیجه ماند.


در سال1347 دولت بریتالنیا اعلام کرد که تا سال1350 نیروهای خود را از خلیج فارس بیرون خواد برد. از این تاریخ، مذاکرات بین دولت ایران و بریتانیا در مورد جزایر مذکور به طور جدی آغاز شد و به مدت 3 سال ادامه داشت.

درگیری‏های تبلیغاتی ایران و انگلیس در رسانه های گروهی قبل از آغاز عملیات آزادسازی جزائر سه‏گانه در ماههای قبل از آن وجود داشت. طی این مدت، دولت ایران شروع به اعمال فشار به بریتانیا نمود و حتی شاه اعلام نمود که برای اعادهء حاکمیت ایران بر جزائر سه‏گانه در صورت لزوم به زور متوسل خواهد شد. حتی جهت قوت بخشیدن هرچه بیشتر بر این تهدید به نیروهای مسلح دستور داد که به هواپیماهای بریتانیا که بر فراز ناوگان دریایی ایران به ویژه در اطراف جزایر سه‏گانه پرواز کنند آتش گشوده شود.


به تاریخ 19 / 2 / 1350 به دنبال پرواز هواپیماهای انگلیس و انجام عملیات تهدیدگرانهء آنها بر فراز ناوهای نیروی دریایی، دولت ایران شدیدن به انگلیس اخطار نمود که در صورت ادامهء تحریکات هوایی در خلیج فارس، ناوهای جنگی ایران به هواپیماهای مزاحم انگلیس شلیک خواهند نمود. انگلستان هم در مقابل اعلام نمود هواپیماها مسلح نبودند ولی توضیح نداد که هدف این کشور از این عملیات خصمانه چه بوده است.

شرح عملیات
در ساعت 6:15 دقیقه بامداد روز 9 آذر 1350 (30 نوامبر 1971) یک روز قبل از ترک قوای انگلیسی از خلیج فارس، یگانهای نیروی دریایی در سه جزیرة تنگه هرمز (تنب بزرگ، تنب کوچک و اوبوموسی) پیاده شدند و با بازگرداندن آنها به‌ايران، به دوران استعماری هشتاد ساله قوای انگلیسی بر این جزایر پایان دادند. اولین پرچم ایران پس از گذشت کمتر از 35 دقیقه از آغاز عملیات بر اولین جزیره افراشته شد و در راس ساعت 8 در هر سه جزیره، پرچم ایران همراه با شلیک 21 گلوله توپ برافراشته گردید.

آزادسازی سازی جزیرة ابوموسی
در جزیره ابوموسی نیروهای پیاده شونده، وابسته به گردانهای ساحلی، راس ساعت 6:15 دقیقه صبح به وسیلة یک فروند هاورکرافت BH-1 در قسمت غربی جزیره پیاده شده و بلافاصله به سوی نقاط حساس پیشروی کردند و در ساعت 6:50 دقیقه صبح، کلیهء نقاط حساس و ارتفاعات اشغال شد. افسران و درجه‏داران و سربازان ایرانی به محض پیاده شدن در جزیره ابوموسی، پرچم ايران را بر بالای کوه حلوا که مرتفع‏ترین نقطهء ابوموسی است برافراشتند.


در ساعت 6:50 دقیقه صبح، کلیهء نقاط حساس و ارتفاعات جزيرهء ابوموسي تصرف شد


در حین اجرای عملیات یک فروند هلیکوپتر از بالا دیده‏بانی نقاط حساس جزائر را برعهده داشت. در ساعت6:30 دقیقه صبح هواپیماهای شکاری نیروی هوایی شاهنشاهی ایران برای پشتیبانی از نیروهای عمل کننده به روی جزیره نمایان شدند. در ساعت 7:15 دریادار عطائی جهت ملاقات با شیخ صقر از شارجه به جزیره عزیمت نمود و در ساعت7:30 بلافاصله در منطقه ملاقات پرچم ایران برافراشته شد.


آزادسازی تنب بزرگ و کوچک
در جزیره تنب بزرگ در ساعت 6 هلیکوپترهای نیروی دریایی اعلامیه‏اي مبنی بر عدم مقاومت روی دهکده و ساختمان پلیس پخش کردند و در ساعت 6:15 پنج فروند هواناو SRN-6 در سه کرانة شمالی جنوب شرقی و جنوب غربی نیروهای کماندویی و گردانهای ساحلی را پیاده نمودند. عملیات در این سه کرانه به ترتیب توسط ناو کهنموئی و ناوچه پروین و ناو میلانیان و یک فروند Bell-205 از هلیکوپترهای رزمی پشتیبانی می‏شد و در ساعت 6:35 جت‏های نیروی هوایی نیز به روی جزیره ظاهر شدند.



یکی از هاورکرافت حامل کماندوها از شمال جزیره و 4 فروند از دو نقطه جنوب شرقی و غربی یک‏یک با پیاده کردن از هواناو در 4 گروه به سمت ارتفاعات دو جزیره پیشروی می‏کنند و در ابتدا با هیچ‏گونه مقاومتی برخورد نمی‏کنند تا اینکه گروهی به فرماندهی سروان پیاده سوزنچی، به مقابل مدرسه و پایگاه پلیس می‏رسند. در این زمان یکی از افراد بدون اسلحه قبلن به پاسگاه اعزام می‏شود که پلیس‏ها تسلیم گردند دو نفر از پلیس‏ها بدون اسلحه از پاسگاه بیرون می‏آیند و همین که سروان سوزنچی فرمانده گروهان و مهناوی یکم حبیب الله کهریری بیسیم‏چی گروهان و دو نفر ناوی به اسامي آیت الله خانی و علی قربان روزبهانی آنها را دیده و در پوشش سایر افراد گروه که درازکش بودند به سمت پاسگاه پلیس می‏روند و در 8 قدمی درب پاسگاه از داخل پاسگاه با مسلسل 21 به آنها تیراندازی می‏شود و در نتیجه سروان پیاده سوزنچی و مهناوی یکم حبیب الله کهریری و ناوی آیت الله خانی به شهادت مي‏رسند و ناوی وظیفه علی قربان روزبهانی مجروح می‏شوند.

در این موقع سربازان نیز به تیراندازی پلیس‏ها جواب می‏دهند و در نتیجه آن 4 پلیس کشته می‏شوند و 5 نفر از آن مجروح می‏گردند و در همین حال گروه دوم به سرپرستی ستوان یکم به سمت پاسگاه پلیس پیشروی می‏کنند و برای کمک، یک فروند هلیکوپتر حامل مسلسل بلند می‎شود که به علت نزدیک بودن نفرات دو طرف نمی‏تواند از مسلسل استفاده کند. در این هنگام ناو سروان شفیق با ناخدا سوم خزعل توسط هلیکوپتر از جزیره ابوموسی به تنب می‏آیند و با استفاده از دیوار ساختمان و شهامت ناوسروان شفیق و ناخدا خزعل به پشت پاسگاه رفته و از درب عقب پاسگاه وارد می‏شوند و افراد پاسگاه را که دائمن تیراندازی می‏کردند وادار به تسلیم می‏نمایند و از نقاط مختلف خانه‏ های دهکده نیز تیراندازی‏های تک‏تک به سوی نیروهای ایرانی می‏شود که منجر به تلفاتی نمی‏شود.



برافراشته شدن پرچم ايران در مقابل پاسگاه تنب بزرگ

پس از سقوط پاسگاه با احترام نظامی پرچم ایران در مقابل پاسگاه و مدرسه نیز برافراشته شد و ضمنن زخمی‏شدگان را به وسیلهء برانکارد و انجام کمکهای اولیه با هلیکوپتر به بیمارستان شیر و خورشید سرخ بندرلنگه اعزام می‏شوند و پس از سقوط پاسگاه نیروهای ایرانی تمامی سلاح‏های موجود در پاسگاه و خانه‏ های مردم را جمع‏آوری می‎نمایند و بدین صورت، تصرف جزیرهء تنب بزرگ کامل گشت.

در ساعت 10 صبح دریادار حبیب الهی و عکاسان و فیلمبرداران وارد جزیره گردیدند و اندکی پس از اتمام عملیات رسما بازگشت جزائر ایرانی را به آغوش میهن اعلام میشود

ارشدترین افسر عملیات آزادسازی جزایر سرهنگ صولتی بود. در جریان آزادسازی جزائر 1 افسر مهناوی نیروی دریایی به شهادت رسیدند و 1 نفر دیگر نیز زخمی گردید. شهدای این عملیات عبارتند از: سروان رضا سوزنچی کاشانی / مهناوی یکم حبیب سولکی کهریری و ناوی آیت الله خانی