سوخت گیری هوایی هواپیماها چگونه انجام می شود؟

سوخت گیری هوایی یا سوخت رسانی هوایی به فرایند انتقال سوخت از یک هواپیمای دارای سوخت به هواپیمای بدون سوخت دیگری در حین پرواز گفته می شود. در پروازهای طولانی بسیار پیش می آید که هواپیماها سوخت خود را تمام کرده و در نتیجه مجبور به فرود اضطراری برای سوخت در فرودگاه های نزدیکی می شوند. اگر هواپیمایی برای سوخت گیری در فرودگاهی فرود نیاید و در آسمان و در حین پرواز بخواهد سوخت گیری را انجام دهد اگر خطرات این عمل را کنار بگذاریم، مزایای زیادی نیز برایش خواهد داشت. چرا که در هنگام صعود و برخاستن از فرودگاه مصرف سوخت هواپیما افزایش می یابد تا انرژی برخاستن را فراهم آورد و سوخت گیری هوایی این نقص را ندارد. در این مطلب شما را با سوخت گیری هوایی هواپیماها در حین پرواز آشنا می نماید.

چرا سوخت گیری هوایی؟

با گسترش تعاملات بین المللی و البته صنعت توریست و گردشگری، صنعت هواپیمایی و هوانوردی نیز توسعه می یابند. در ادامه این جریان، افراد به دنبال سفر به سمت دیگر کره زمین رفته و در نتیجه پروازهای هواپیما با ساعت های طولانی واجب می شود. فکر کنید که بخواهید پروازی بدون توقف از ایران به کشوری مانند آرژانتین داشته باشید. به نظرتان باک بنزین هواپیما باید چه اندازه باشد تا بتواند سوخت مورد نیاز کل پرواز را تامین کند؟

حجم زیاد بنزین در هواپیما قطعا وزن زیادی را در برخواهد داشت و حل کردن تمام این مسائل خود نیاز به طراحان و مهندسین حرفه ای دارد که سال ها برای آن بیندیشند. همچنین اکثر پروازهای طولانی با هواپیماهای از قبل ساخته و روانه بازار شده، انجام می گیرد که میزان حجم باک بنزین آن ها از قبل طراحی شده و قطعا در پروازهای طولانی نیاز به سوخت گیری هوایی دارند. در نتیجه پروازهای طولانی یا با یک یا دو توقف در بین راه برای سوختگیری انجام می شوند یا سوخت گیری هوایی برای آن درخواست می شود. به دلیل خطرات احتمالی سوخت گیری هوایی کمتر پیش می آید که به سراغ این راه حل بروند. تنها زمانی آن را به عنوان یک راه حل در نظر می گیرند که هیچ گونه راه حلی برای هواپیمای بدون سوخت وجود نداشته باشد و این راه بهترین گزینه پیش رو در نظر گرفته شود.

تاریخچه سوختگیری هوایی

در طول تاریخ پرواز بشر بر فراز آسمان که چندان زیاد هم نیست، ما شاهد سوخت گیری هوایی در تاریخ ۱۹۲۳ میلادی بین دو هواپیمای جنگی بودیم. از این سوخت گیری عکسی تاریخی نیز برجای مانده است. کاپیتان لاول اچ. اسمیت و جان پی.ریچتر از هواپیمایی دیگر که بر فراز آن ها به پرواز درآمد، توانستند هواپیمای خود را در آسمان سوخت گیری کنند. گفته می شود که این اتفاق در ارتش ایالت متحده اولین سوختگیری هوایی بین دو هواپیما بوده است.

روش های سوخت گیری هوایی

امروزه سوخت گیری هوایی بیشتر برای جنگنده ها انجام می گیرد اما در این بین، پیش می آید که هواپیمایی مسافربری نیز نیاز به سوخت گیری هوایی داشته باشد. برای این کار دو روش وجود دارد که به شما خوانندگان معرفی می نماییم.

روش سوخت رسانی با بوم

در این روش در هوایپمای سوخت رسان و عموما در قسمت بالای آن کابینی برای استقرار یک فرد هدایت کننده قرار دارد. هواپیمای سوخت رسان در قسمتی قرار می گیرد که تانک و مخزن هواپیمای دیگر در دیدرس آن باشد. در سوختگیری هوایی هر دو هواپیما سوخت گیرنده و سوخت رسان باید به گونه ای پرواز کنند که فاصله ای یکسان با هم داشته و به هیچ عنوان سرعت و ارتفاعشان در زمان سوخت گیری هوایی تغییر نکند. این موضوع مهارت هر دو خلبان را می طلبد. در ادامه روش سوخت گیری با بوم، از هواپیمای سوخت رسان، بومی که شامل یک لوله انعطاف پذیر تلسکوپی است، خارج شده و با هوایت افسر هدایت کننده به سمت دریچه سوخت هواپیمای دیگر هدایت می شود. پس از اتصال به هواپیما دوم، نازل تزریق درون بوم فعال شده و سوختگیری هوایی انجام می شود. در نهایت پس از اتمام سوختگیری بوم نازل تلسکوپی دوباره جمع شده و کل عملیات اتمام می یابد. بوم تلسکوپی دارای دو بالچه تعادل و سامانه سرد کننده مخصوص در هنگام حادثه و آتش سوزی است.

مزایای این روش

در این روش حجم بسیار بالایی از سوخت در مدت زمان کمتری وارد باک بنزین هواپیمای سوختگیر می شود. در حقیقت سرعت سوختگیری هوایی در این روش ۴ برابر روش های دیگر است.

امنیت این روش بیشتر است چرا که کل پروسه در مدت زمان کمتری انجام شده و همچنین اپراتور کنترل بوم دید کافی به بوم و نازل دارد. بنابراین اگر مشکلی رخ دهد خواهد دید و سریع و در کمتر از ۱ ثانیه بوم را جمع خواهد کرد.

در این روش هواپیمای سوختگیر نیازی به داشتن سیستم ها و لوله های سوختگیر ندارند.

این روش مطمئن ترین و عملی ترین روش سوخت گیری هوایی برای هواپیماهای بزرگ است.

سوخت رسانی با بوم را در شرایط جوی نامساعد نیز می توان انجام داد که یکی از مهم ترین مزایای این روش است.

معایب این روش

در این روش، تانکر سوخت رسان در هر پرواز تنها به یک هواپیما می تواند سوخت برساند. همچنین در این روش امکان سوخت رسانی به هلی کوپتر و بالگرد وجود ندارد.

نیاز به افسر کنترل بوم دارد.

هزینه و قیمت تانکرهای این نوع هواپیما بسیار گران بوده و طراحی آن ها نیز بسیار سخت و پیچیده است.

روش سوخت رسانی سبدی یا شلنگی

توضیح این روش شاید در ابتدا برایتان گیج کننده باشد اما با دیدن عکس های زیر این روش را یاد بگیرید. در این روش سوختگیری هوایی هوایپمایی که سوخت آن تمام شده است در قسمت مخزن سوخت خود که بیشتر در زیر بال ها است، شلنگی دارد که با قرقره آن را آزاد می کند. در انتهای این شلنگ سبدی قرار گرفته که باعث بی حرکت ماندن شلنگ در هوا می شود. سپس از هواپیمای سوخت رسان باید نوک لوله سوخت رسان خود را درون این سبد بفرستد. پس از اینکه گیرنده سبد شکل لوله هواپیمای دیگر را گرفت، در یکدیگر قفل شده و سوخت گیری شروع می شود. این روش به نسبت روش بوم تلسکوپی انعطاف بیشتری دارد. چرا که هواپیماها آزادی عمل بیشتری دارند. پس از اتمام سوختگیری هواپیماها شلنگ های خود را از هم جدا کرده و دوباره به درون هواپیما آن را جمع می کنند.

مزایای این روش

با این روش می توان به هلی کوپتر و بالگردها نیز سوخت رساند.
همچنین در این روش می توان همزمان به چند هواپیما سوخت رساند.
طراحی شلنگ ها و سیستم سوخت رسانی در این روش بسیار ساده تر از روش قبلی است. در این روش هواپیماهای مسافربری و حمل بار نیز به راحتی می توانند تبدیل به هواپیمایی سوخت رسان شوند.
در این روش نیازی به افراد متخصص هدایت کننده لوله به عنوان پرسنل سوخت رسان نیست.
در ضمن تعمیر و نگهداری از وسایل این روش نیز بسیار آسان و با هزینه کمتر بوده است.

معایب این روش

خب چون قطر شلنگ در این روش اندازه مخصوصی دارد، نمی تواند زیاد بزرگ باشد. در نتیجه محدودیت در سوخت گیری هوایی ایجاد می کند. هم سوخت کمتری را به هواپیمای مورد نظر می فرستد و هم به زمان بیشتری نیاز دارد. در این روش سرعت انتقال ۶۵۰ تا ۲۰۰۰ لیتر در هر دقیقه است که به نسبت روش قبلی (۴۵۰۰ لیتر در هر دقیقه در روش بوم) کمتر است.
این روش در شرایط جوی نامساعد امکان پذیر نیست و در نتیجه دارای خطر بیشتری به نسبت دیگر روش هاست. هواپیماهایی که نیاز به دریافت سوخت دارند، باید لوله سوختگیری در قسمت پراب خود باشند. همیشه صحنه هایی از اتفاقات هوایی در حین سوخت گیری راجع به این نوع از سوخت رسانی بوده است.

اطلاعات دیگری در مورد سوخت گیری در آسمان

در بیشتر مواقع هواپیمای سوخت رسان یک هواپیمای جنگنده است. در نتیجه محدودیت های حمل سوخت هواپیمای سوخت رسان را نیز باید در دو روش بالا در نظر گرفت. در نتیجه تمام هواپیماهای سوخت رسان بدنه ای شبیه به هواپیماهای باربری و مسافربری دارند. مثلا تانکر سوخت رسان KC-10 اکستندر بدنه ای به شکل DC-10 دارد و یا تانکر IL-78 بدنه هواپیمای مسافربری IL-76 را دارد.

تانکر های سوخت رسان هوایی باید بتوانند به طور همزمان به چندین هواپیما سوخت رسانی داشته باشند. این موضوع برعکس نیز صادق است. یعنی تانکر سوخت رسان گاهی خودش نیز تبدیل به هواپیمای سوخت گیرنده می شود. پس باید تمام امکانات سوخت گیری را هم داشته باشد.

هزینه هواپیماهای تانکری سوخت رسان بسیار گران تمام می شود بنابراین عموما آن ها را چندکاره و چند منظوره می سازند. به عنوان مثال اکثر آن ها توانایی حمل باری به میزان ۲۵ تن یا ۳۷ سرباز را هم دارند.

فکر نکنید که تانکرهای سوخت رسان فقط در آسمان وجود سوخت رسانی دارند. بلکه بسیاری از آن ها بر روی زمین نیز این قابلیت را دارند که به هواپیماهای روی زمین نیز سوخت رسانی داشته باشند.

با توجه به اطلاعات بالا می توان گفت که وجود هواپیماها برای سوخت گیری هوایی در سیستم ناوگان هوایی و صنعت هواپیمایی هر کشوری امری مهم تلقی می شود. در هنگام خرید بلیط هواپیمای خود به هر مقصدی به تعداد توقف های آن در طول مسیر دقت کنید.

منبع:الی گشت