هواپیمای آب نشین چیست؟

آیا به نظر شما یک هواپیما می‌تواند روی آب فرود بیایید یا از روی آب بلند شود؟ اگر فکر می‌کردید که این اتفاق شدنی نیست پس باید شما را با یکی از انواع هوانورد‌ها به نام هواپیمای آب نشین آشنا کنیم. به طور کلی هواپیما‌های آب نشین، هواپیما‌هایی هستند که برای تیک آف یا فرود روی آب ساخته یا تجهیز شده اند. آن‌ها نوعی از هواگرد‌های بال ثابت هستند که از هوا سنگین‌تر بوده و باید در نظر بگیرید که پاراگرایلدر، هلیکوپتر، بالن و … را نمی‌توان از جمله آن‌ها در نظر گرفت. در ادامه شما را با هواپیمای آب نشین آشنا خواهد کرد؛ با ما همراه باشید.

مشخصات و انواع

همانطور که گفته شد هواپیمای آب نشین یک گونه از هواگرد‌های ثابت بال است که طوری طراحی یا تجهیز شده که بتواند هم از روی آب تیک آف کند و هم روی آب فرود بیاید؛ البته برخی از آن‌ها می‌توانند روی سطح خشک نیز فرود و برخواست داشته باشند. آن‌ها به دو نوع هواپیمای آب نشین دارای ارابه فرود (Floatplane) و قایق پرنده (Flying boat) تقسیم می‌شوند که در ادامه معرفی خواهند شد. استفاده از آن‌ها به تدریج پس از جنگ جهانی دوم، تا حدودی به دلیل سرمایه گذاری در فرودگاه‌ها در طول جنگ، کاهش یافت. در قرن بیست و یکم، این هواپیما‌ها استفاده‌های کم و کاربردی مانند فرود روی رودخانه در هنگام آتش گرفتن جنگل، حمل و نقل هوایی در مجمع الجزایر‌ها و رفتن به مناطق غیرقابل دسترسی که معمولا دارای دریاچه هستند، دارد.

هواپیمای آب نشین دارای ارابه فرود | Floatplane

این نوع هواپیما‌ها برای فرود روی آب از دو پایه که به شکل محفظه‌ای برای هوا هستند، استفاده می‌کند. وظیفه این دو پایه شناور نگه داشتن هواپیما خواهد بود به طوری که بدنه اصلی هواپیما با آب برخورد نکند. برخی از این نوع هواپیما‌ها طوری ساخته شده اند که بتوانند روی زمین هم بنشینند که به آن‌ها هواپیمای آبی خاکی می‌گویند.

از زمان جنگ جهانی دوم و ظهور هلیکوپترها، هواپیما‌های پیشرفته و هواپیما‌های زمینی، استفاده از هواپیما‌های آب نشین نظامی متوقف شده است. با این حال، تعداد زیادی از هواپیما‌های مدرن دارای انواع شناور‌های بالقوه هستند که اکثر آن‌ها به عنوان تغییرات ثالث تحت گواهینامه تکمیلی (STC) ارائه می‌شوند.

قایق پرنده | Flying boat

این نوع هواپیمای آب نشین نیز یک هواگرد ثابت بال محسوب می‌شود که برعکس نوع قبلی، خود بدنه قادر به فرود روی سطح آب بوده و برای نشستن، یا ارابه فرود (Landing gear) ندارد یا یک نوع ارابه فرود خاص دارد. به طور کلی بدنه به آن امکان فرود روی آب و شناور شدن را می‌دهد. این هوپیما‌ها از هواپیمای آب نشین دارای ارابه فرود متفاوت هستند، زیرا بدنه آن‌ها می‌تواند شناور شود که همان هم باعث خاصیت شناوری قایق پرنده است. این نوع از هواپیما‌ها توسط شناور‌های زیر بال یا ویژگی‌های طرح بال تثبیت می‌شوند.

هواپیمای آبی خاکی | Amphibious aircraft

هر دو نوع هواپیمای آب نشین می‌توانند به دو گروه آبی-خاکی یا فقط آبی تبدیل شوند. هواپیمای آبی-خاکی که نام انگلیسی آن‌ها همان نامی است که برای حیوانات دوزیستان نیز به کار می‌رود، قابلیت این را دارد که هم روی زمین و هم روی آب به خوبی عمل کند. اگر هواپیما‌های آب نشین دارای چرخ‌های جمع شونده در ارابه فرود باشند، قادر خواهند بود که روی خاک نیز فرود بیایند. وقتی چرخ‌ها باز یا پایین است، آن‌ها مانند همه هواپیما‌های معمولی دیگر می‌توانند روی زمین فرود بیایند و زمانی که چرخ هایشان بسته یا بالا است، قابلیت فرود و برخواست از آب را خواهند داشت.

استفاده و عملیات

هواپیما‌های مدرن زیادی در حال حاضر قابلیت شناور شدن دارند که معمولا برای حمل و نقل آسان به دریاچه‌ها و دیگر مناطق دورافتاده به کار می‌رود. البته چندین سازنده هواپیما هنوز هم وجود دارد که هواپیمای آب نشین را از ابتدا ساختند و تعداد کمی از آن‌ها به ساخت و استفاده از این نوع هواپیما‌ها ادامه می‌دهند. بسیاری از هواپیما‌های آب نشین قدیمی‌تر در خدمت آتش نشانی هستند و کاربرد‌های نجات محور دارند. به وضوح مشخص است که در حال حاضر هواپیما‌های آبی-خاکی کاری می‌کنند که به طور کل هواپیما‌های آب نشین دیگر کاربردی نداشته و حتی آن‌هایی که قدیمی‌تر هستند و استفاده می‌شوند نیز به مرور از رده خارج شوند.

یکی از مشکلاتی که این نوع هواپیما‌ها با آن روبرو می‌باشد این است که هواپیما‌های آب نشین تنها می‌توانند روی آب آرام بدون موج یا با موج بسیار کم فرود بیایند و مانند بسیاری از دیگر هواپیما‌ها در شرایط سخت آب و هوایی دچار مشکل می‌شود. اندازه امواجی که یک هواپیمای خاص می‌تواند در مقابل آن‌ها مقاومت کند به عواملی مانند اندازه هواپیما، طراحی بدنه و تنه و وزن آن، بستگی دارد و این باعث می‌شود که هواپیما بسیار ناپایدارتر شده و در عملیات روزانه دچار محدودیت باشد. قایق‌های پرنده به طور کلی توانایی بالاتری نسبت به هواپیمای آب نشین دارای ارابه فرود در آب دارند.

سازمان‌های نجات مانند نگهبانان ساحل در میان بزرگترین اپراتور‌های مدرن هواپیما‌های آب نشین هستند که به دلیل بهره وری و توانایی آن‌ها برای هم پیدا کردن و هم نجات افراد از این نوع هواپیما‌ها استفاده می‌کنند. هواپیمای مبتنی بر زمین نمی‌تواند بازماندگان را نجات دهد و بسیاری از هلیکوپتر‌ها در ظرفیت خود برای حمل بازماندگان و بهره وری سوخت خود در مقایسه با هواپیما‌های بدون سرنشین محدود هستند (هلیکوپتر‌ها همچنین ممکن است توسط شناور‌ها تجهیز شده باشند که بتوانند روی آب فرود بیایند، اما در هر صورت به آن‌ها هواپیمای آب نشین نمی‌گویند).

منبع:الی گشت

این هواپیما‌ها همچنین در مناطق دور افتاده مانند بخش‌هایی از آلاسکا و کانادا استفاده می‌شوند مخصوصا در مناطقی که دریاچه‌های زیادی برای فرود و برخواست راحت وجود دارد. هواپیمای آب نشین ممکن است به صورت چارتر استفاده شود و ساکنین این مناطق را جابجا کند. در نیم کره غربی، هواپیما‌های آب نشین زیادی وجود دارند که در دریای کارائیب سرویس‌هایی را بین جزیره‌ها اجرا می‌کنند.