قلعه خورموج دشتی، از جاذبه های تاریخی در بوشهر

دشتی یکی از شهرستان‌های استان بوشهر و شهر خورموج مرکز آن است. این شهر در میانه استان بوشهر قرار دارد و از مراکز کشاورزی و زراعی استان به شمار می‌رود به طوری که در آن محصولات متنوعی مثل هندوانه، طالبی، خربزه، گوجه فرنگی، کنجد، خرما، کدو، سیر، پیاز و … به عمل می‌آید. یکی از مهمترین جاذبه‌های این شهر، قلعه خورموج است که قدمت آن به دوره قاجار برمی گردد. می‌خواهیم درباره قلعه خورموج در شهرستان دشتی استان بوشهر حرف بزنیم، در ادامه ما را همراهی کنید.

شهرستان دشتی در جنوب ایران جاذبه‌ای دیدنی را در خود جای داده است: قلعه خورموج که روایتگر داستان‌های جذاب سال‌ها قبل است. اگر از بازدید از جاذبه‌های تاریخی لذت می‌برید دیدن معماری این قلعه را به شما پیشنهاد می‌کنیم، قلعه‌ای که با اینکه امروز فقط برجی از آن به جای مانده، اما تماشای آن شما را با ترکیبی از سبک معماری دوران گذشته آشنا می‌کند. قلعه خورموج در گذشته پهناور و وسیع بود، اما گذر سال‌ها قسمت‌های زیادی از آن نابود کرده و امروز فقط یکی از برج‌های زیبای آن را به جای گذشته است.

در سال‌های گذشته این قلعه از چهار برج، چهار حصار، عمارت مرکزی، اندرونی، قراول خانه و اصطبل تشکیل شده بود و بخشی از آن به نام قلعه محمدخان دشتی و بخشی دیگر به نام قلعه جمال خان مشهور بود. این برج که در لیست آثار ملی ایران قرار دارد سه طبقه و یک زیرزمین دارد.

بگذارید توصیف این برج زیبا تاریخی را از زیرزمین شروع کنیم؛ سقف زیر زمین گنبدی است و تقارن زیبایی دارد؛ در طبقه اول سقف تقریبا مثل زیرزمین است، اما نقش‌های زیبایی بر روی آن حک شده است. برای ساخت این قلعه از ترکیبی از سبک‌های مختلف معماری استفاده شده؛ درسته که کلیت بنا به سبک قلعه سازی دوره ساسانی است، اما برای ساخت شاه نشین‌ها و گوشواره‌ها از سبک سلجوقی استفاده شده است. برای همین هم هست که با دیدن قلعه احساس می‌کنید با بنایی چند صدساله طرف هستید، اما در واقع از عمر بنا فقط حدود ۱۵۰ سال می‌گذرد.

ساخت قلعه به حدود ۱۵۰ سال قبل برمی گردد؛ در آن زمان حاکم دشتی، شخصی به اسم محمدخان دشتی، باعث و بانی ساخت قلعه شد، قلعه‌ای به مساحت ۱۲۰ در ۱۱۰ متر که ۴ برج گلی، و دیوار‌ها و بارو‌هایی به بلندای ۱۰ تا ۱۲ متر داشت. در ساخت این قلعه از سبک قلعه سازی دوره ساسانی الهام گرفته شده و برای تزئین دیوار‌ها و اتاق‌های آن از طاق‌نما و گچ بری استفاده شده که بر جذابیت آن افزوده است. در هنگام ساخت قلعه از معمارانی شیرازی و اصفهانی دعوت شد تا به اینجا بیایند و بخش‌هایی مثل قراول خانه و مهمانخانه‌ای به سبک معماری ایتالیایی و صفوی را در داخل قلعه بسازند.

برای ورود و خروج به داخل قلعه دو درب نصب شد؛ دربی بزرگ از جنس چوب درختان جنگلی در ابعاد ۴ در ۵ متر که محل عبور و مرور ماشین و سواران بود و دربی دیگر در ابعاد ۵٫۳ و ۵٫۱ که به چیله معروف بود و پیاده‌ها از آن استفاده می‌کردند. از کنار این در چشمه‌ای روان عبور می‌کرد و محمد خان در چند قدمی آن حمامی به سبک قاجار ساخته بود. قلعه خورموج به مدت ۲۰ سال محل زندگی محمد خان بوده و پس از آن جمال خان دشتی در بخش جنوب غرب آن قلعه‌ای جذاب و گچی احداث کرد. قلعه نمونه‌ای باشکوه از بنا‌های دوره قاجار است و در آن تزئینات منحصربفرد و جذابی به کار رفته است، اما با این حال در طول مدت عمر نه چندان طولانی اش بار‌ها تاخت و تاز‌های زیادی را تحمل کرده است به طوری که امروز فقط بک برج از آن باقی مانده است.

این قلعه در زمان پهلوی مدتی اشغال و قسمت مهم آن نابود شد به طوری که از آن همه شکوه و عظمت چیزی به جز برج جمال خان بر جای نماند. سال‌ها قبل برای ساخت ساختمان شهرداری بسیاری از بخش‌های این اثر تاریخی نابود شد، اما خوشبختانه امروز تنها برج به جای مانده هم می‌تواند تداعی گر شکوه و معماری قلعه تاریخی باشد. این قلعه در زمان‌های دور، مرتفع‌ترین بنای شهر بود به طوری که از هر کجای شهر دیده می‌شد، اما امروز در میان سازه‌های شهر پنهان شده و خطرات زیادی آن را نشانه گرفته است.

سواحل، نخلستان ها، بازار‌های قدیمی، سبک معماری منحصربفرد، قلعه ها، کاروانسرا‌ها و … همه و همه استان بوشهر را به مقصدی عالی برای سفر تبدیل کرده اند. اگر همیشه آرزوی سفر به جنوب ایران را داشته اید، استان بوشهر هر آنچه از سفر به جنوب ایران می‌خواهید را به شما هدیه می‌دهد. استانی که در دل هر کدام از شهرهایش جاذبه‌هایی ارزشمند نهفته است، جاذبه‌هایی که اگرچه شاید چندان شناخته شده نباشند، اما بازدید از آن‌ها برای گردشگران شیرین و جذاب است. تعدادی از جاذبه‌های تاریخی استان در گذر زمان از بین رفته اند و لازم است در حفظ آثار به جای مانده هم تلاش کنیم تا این یادگاری‌های ارزشمند تاریخی را برای آیندگان به جای بگذاریم.

یکی از جذاب‌ترین مقاصد گردشگری استان بوشهر، سواحل ماسه‌ای است، سواحلی که مخصوصا در روز‌های تعطیل مملوء از گردشگرانی می‌شوند که برای تفریح و استراحت خود را به کناره‌های آب رسانده اند. بوشهر را نمی‌توان بدون سواحل و نخلستان‌های سرسبز آن تصور کرد، نخلستان‌هایی که تا چشمتان به آن‌ها می‌افتد بودن در جنوب ایران را به خوبی احساس می‌کنید. تصویر ذهنی بیشتر ما از جنوب همین سواحل و نخلستان‌های تماشایی ست پس امکان ندارد این نخلستان‌ها و کانال‌های پرآب آن‌ها را ببینید و برای مدتی توقف در کنار آن‌ها وسوسه نشوید. بعد از اینکه نخلستان‌ها را دیدید برای درک بهتر جنوب ایران به سمت بافت قدیمی بروید، بافتی با سبک معماری منحصربفرد که مطمئنا تماشای آن‌ها شیرین و دوست داشتنی است.

منبع: الی گشت