احادیثی گرانقدر از امام محمد باقر علیه السلام

پارسینه: احادیث گهر بار ائمه اطهار یکی از چراغ های مسیر هدایت انسان ها هستند. به مناسبت سالروز شهادت امام محمد باقر علیه السلام به تعدادی از احادیث گهربار ایشان اشاره می کنیم.
• زَکاةُ العِلمِ أن تُعَلِّمَهُ عِبادَاللّه ِ.؛ زکات دانش، آموختن آن به بندگان خدا است. (الکافى، ج. ۱، ص. ۴۱)
• إنَّ جَمیِعَ دَوابِّ الأرضِ لَتُصَلِّی عَلى طالِبِ العِلمِ حَتَّى الحِیتانِ فی البَحرِ.
همه جنبندگان زمین، حتّى ماهیان دریا، بر جوینده دانش درود مى فرستند. (بصائر الدّرجات، ج. ۴، ص. ۲۴)
• امام باقر علیه السلام در تفسیر آیه: و مَن أحیا‌ها فَکَأنَّما أحیَا النّاسَ جَمیعا مِن حَرَقٍ أو غَرَقٍ؛ هر که کسى را زنده کند گویى همه مردم را زنده کرده است.
فرمودند:: یعنى آنان را از آتش و غرق شدن نجات بخشد. (الکافى، ج. ۲، ص. ۲۱۰)
• الکَمالُ کُلُّ الکَمالِ التَّفقُّهُ فِی الدِّینِ و الصَّبرُ عَلَى النّائِبَةِ و تَقدیرُ المَعیشَةِ.
همه کمال در شناخت عمیق دین و شکیبایى در پیشامدهاى ناگوار و اندازه نگاه داشتن در زندگى است. (تحف العقول)
• إیّاکَ و التَّفریطَ عِندَ إمکانِ الفُرصَةِ فَإنَّهُ مَیَدانٌ یَجری لأِهلِهِ الخُسرانُ.
مبادا فرصت هاى به دست آمده را از دست بدهى که در این میدان آن که وقت را ضایع کند، زیان مى بیند. (همان، ص. ۲۸۶)
• لَو یَعلَمُ النّاسُ ما فی زِیارَةِ قَبرِ الحُسَینِ مِنَ الفَضلِ لَماتُوا شَوقا.
اگر مردم مى دانستند در زیارت مزار امام حسین علیه السلامچه فضیلتى است از شوق آن مى مردند. (همان، ص. ۱۸)
• تَبَسُّمُ الرَّجُلِ فی وَجهِ أخیهِ المُؤمِنِ حَسَنَةٌ.
لبخند آدمى به روى برادر دینى اش حسنه است. (بحار الأنوار، ج. ۷۴، ص. ۲۸۸)
• ما ضُرِبَ عَبدٌ بِعُقُوبَةٍ أعظَمَ مِن قَسوَةِ القَلبِ.
هیچ بنده اى به کیفرى بزرگ‌تر از سختْ دلى عذاب نشد. (تحف العقول، ص. ۲۹۶)
• عَلَیکُم بِالصَّدَقَةِ فَبَکِّرُوا بِالصَّدَقَةِ فَإنَّها تُسَوِّدُ وَجهَ إبلیسَ.
بر شما باد به صدقه دادن! صبح زود صدقه بدهید که روى ابلیس را سیاه مى کند. (همان، ص. ۲۹۸)
• ما مِن نَکبَةٍ تُصِیبُ العَبدَ إلاّ بِذَنبٍ.
هیچ گرفتاریى به بنده نمى رسد مگر به سبب گناه. (الکافى، ج. ۲، ص. ۲۶۹)
• ما حَسَنَةُ الدُّنیا إلاّ صِلَةَ الإخوانِ و المَعارِفِ.
خوبىِ دنیا جز در پیوند با برادران و آشنایان نیست. (بحار الأنوار، ج. ۴۶، ص. ۲۹۱)
• ما عُبِدَاللّه ُ. بِشَى ءٍ أفضَلَ مِن عِفَّةِ بَطنٍ و فَرجٍ.
خداوند با چیزى برتر از پاکى شکم و دامن عبادت نشده است. (الکافى، ج. ۲، ص. ۷۹)
• ایّاکَ و الکَسَلَ و الضَّجَرَ فَإنَّهُما مِفتاحُ کُلِّ شَرٍّ.
از تنبلى و بى حوصلگى بپرهیز که این دو کلید هر بدى اند. (تحف العقول، ص. ۲۹۵)
• قُولُوا لِلنّاسِ أحسَنَ ماتُحِبّونَ أن یُقالَ لَکُم.
با مردم نیکوتر از آنچه دوست دارید با شما سخن بگویند، سخن بگویید. (بحار الأنوار، ج. ۶۸، ص. ۱۵۲)
• تَذاکُرُ العِلمِ دِراسَةٌ و الدِّراسَةُ صَلاةٌ حَسَنَةٌ:
گفت: وگوى علمى درس است، و درس نمازى نیکو است. (الکافى، ج. ۱، ص. ۴۱)
• خَیرُ الأعمالِ الحَرثُ.
بهترین کار‌ها کشاورزى است. (میزان الحکمه، ح. ۷۵۴۵)
• سارِعُوا فی طَلَبِ العِلمِ.
در جست وجوى دانش شتاب کنید. (المحاسن، ج. ۱، ص. ۳۵۶)
• کانَ فیما وَعَظَ بِهِ لُقمانُ ابنَهُ: … جَدِّدِ التَّوبَةَ فی قَلبِکَ، وَاکمَش فی فَراغِکَ قَبلَ أن یُقصَدَ قَصدُکَ، ویُقضى قَضاؤُکَ، ویُحالَ بَینَکَ وبَینَ ما تُریدُ.
در نصایح لقمان به پسرش این بود که: «.. توبه را در دلت تازه کن، و پیش از آن که کارَت فرا رسد و قضایت قطعى شود و بین تو و آنچه مى خواهى، فاصله بیفتد، در ایّام فراغتت، [براى توبه]شتاب کن» (الکافی: ج. ۲ ص. ۱۳۵ ح. ۲۰، بحار الأنوار: ج. ۱۳ ص. ۴۲۶ ح. ۱۹)
• کانَ فیما وَعَظَ بِهِ لُقمانُ علیه السلام ابنَهُ: … کُن أمینا؛ فَإِنَّ اللّه َ. تَعالى لا یُحِبُّ الخائِنینَ.
در موعظه لقمان به پسرش، چنین بود: «امین باش؛ زیرا خداى متعال، خیانتکاران را دوست ندارد» (قصص الأنبیاء: ص. ۱۹۱ ح. ۲۳۹، بحار الأنوار: ج. ۱۳ ص. ۴۱۸ ح. ۱۱)
• کانَ فیما وَعَظَ بِهِ لُقمانُ ابنَهُ أن قالَ: … یا بُنَیَّ، لا تُرِ النّاسَ أنَّکَ تَخشَى اللّه َ. وقَلبُکَ فاجِرٌ.
در موعظه هاى لقمان به پسرش هست که گفت: «.. اى پسرم! به مردم، چنین نشان نده که از خدا مى ترسى، در حالى که دلت گنهکار است». (قصص الأنبیاء: ص. ۱۹۱ ح. ۲۴۰، بحار الأنوار: ج. ۱۳ ص. ۴۱۸ ح. ۱۱)
• کانَ فیما وَعَظَ بِهِ لُقمانُ ابنَهُ أن قالَ: یا بُنَیَّ، إن تَکُ فی شَکٍّ مِنَ المَوتِ فَارفَع عَن نَفسِکَ النَّومَ ولَن تَستَطیعَ ذلِکَ، وإن کُنتَ فی شَکٍّ مِنَ البَعثِ فَادفَع عَن نَفسِکَ الاِنتِباهَ ولَن تَستَطیعَ ذلِکَ، فَإِنَّکَ إذا فَکَّرتَ عَلِمتَ أنَّ نَفسَکَ بِیَدِ غَیرِکَ، وإنَّمَا النَّومُ بِمَنزِلَةِ المَوتِ، وإنَّمَا الیَقَظَةُ بَعدَ النَّومِ بِمَنزِلَةِ البَعثِ بَعدَ المَوتِ.
در نصایح لقمان به پسرش است که گفت:: «اى پسرم! اگر درباره مرگْ تردید دارى، خواب را از خود، دور کن ـ. که نخواهى توانست ـ. و اگر درباره رستاخیزْ تردید دارى، بیدار شدن از خواب را از خود دور کن ـ. که نخواهى توانست ـ.؛ زیرا اگر اندیشه کنى، مى دانى که جان تو در دست دیگرى است و همانا خواب، به منزله مرگ است و بیدارى پس از خواب، به منزله بر انگیخته شدن پس از مرگ». (قصص الأنبیاء: ص. ۱۹۰ ح. ۲۳۹، بحار الأنوار: ج. ۱۳ ص. ۴۱۷ ح. ۱۱)
• قیلَ لِلُقمانَ: مَا الَّذی أجمَعتَ عَلَیهِ مِن حِکمَتِکَ؟
قالَ: لا أتَکَلَّفُ ما قَد کُفیتُهُ، ولا اُضَیِّعُ ما وُلّیتُهُ.
به لقمان گفته شد: حکمت خود را در چه چیزْ گرد آوردى [و خلاصه کردى]؟
گفت: «براى چیزى که کفایت (تضمین) شده ام، خود را به زحمت نمى اندازم و کارى را که در آن سرپرستى شده ام، ضایع نمى کنم». (قرب الإسناد: ص. ۷۲ ح. ۲۳۲، بحار الأنوار: ج. ۱۳ ص. ۴۱۵ ح. ۶)
• مَن أرادَ أن لایَضُرَّهُ طَعامٌ... وَلْیُجِدِ المَضغَ.
هرکه مى خواهد غذا به او زیان نرساند... باید غذا را خوب بجود. (بحار، ج. ۲۴، ص. ۴۳۱)
• إذا خَرَجنا مِنَ الحَمّامِ خَرَجنا مُتَعَمِّمِینَ شِتاءً کانَ أو صَیفا... هُوَ أمانٌ مِنَ الصُّداعِ.
وقتى از حمّام خارج مى شویم ـ. چه در زمستان و چه در تابستان ـ. سر خود را مى پوشانیم؛ این کار براى جلوگیرى از سر درد است. (مکارم الأخلاق، ص. ۵۵)
•: لَو اُتِیتُ بِشابٍّ مِن شَبابِ الشِّیعَةِ لا یَتَفَقَّهُ [فِی الدِّینِ]لأَدَّبتُهُ.
اگر جوان شیعه اى را نزد من بیاورند که علم [دین]نمى آموزد، او را تأدیب مى کنم. (المحاسن، ج. ۱، ص. ۳۵۷)