موسيقي لرستان: موسيقي رزم و بزم

به گزارش پارسینه به نقل از خبرگزاري ميراث فرهنگي، موسيقي لرستان از تنوع و پيشينه‌اي کهن برخوردار است که در قالب ترانه به هفت بخش تقسيم مي‌شود: موسيقي و ترانه‌هاي غنايي و عاشقانه، موسيقي و ترانه‌هاي حماسي، ترانه‌هاي سوگواري، موسيقي و ترانه‌هاي فصول، موسيقي و ترانه‌هاي کار و موسيقي و ترانه‌هاي طنز. سروده‌هاي مذهبي چون «ضامن آهو» و«سراي خاموشان» هم از ديگر بخش‌هاي موسيقي لرستان است. اما آنچه در موسيقي لرستان بيش از ساير بخش‌ها به چشم مي‌ايد موسيقي رزم و بزم است.

موسيقي و ترانه‌هاي غنايي و عاشقانه، شامل ترانه‌ها و آهنگ‌هايي است در وصال يا فراق معشوق مانند ترانه‌هاي «هي لو، بينا بينا، کيودار يا نغمه‌هاي شيرين و خسرو، ساري خواني، ميربگي(ميرونه)» و ده‌ها ترانه ديگر که در مقام‌هاي مختلف موسيقي لري اجرا مي‌شود.

موسيقي و ترانه‌هاي حماسي هم بيانگر ارزش‌هاي رزمي جنگاوران ايل‌اند. مانند «جنگ لرو، دايه دايه » و يا مقام‌هاي موسيقي بدون کلام که در رزم‌گاه و مسابقه به کار مي‌رفته‌اند؛ مانند «جنگه را، سوارهو و نقاره».

غلام سبزعلي از خوانندگان لرستان با اشاره به اين‌که موسيقي مذهبي ويژه‌اي در لرستان وجود ندارد مي‌گويد: آنچه در لرستان پررنگ است موسيقي حماسي و عاشقانه است پس از آن هم گونه‌اي موسيقي خانقاهي که مي‌توان ان را درشمار موسيقي مذهبي به شمار آورد.

او مقام‌هاي متفاوتي براي موسيقي خانقاهي در لرستان برمي‌شمارد و مي‌گويد: «راه راه» و«سحري» دو مقام از مقام‌هاي گوناگون موسيقي خانقاهي در لرستان هستند که بسيار متفاوت با موسيقي خانقاهي در کردستان بوده و قابليت ثبت شدن دارند.

«ياري» يکي ديگر از مقام‌هاي موسيقي خانقاهي در لرستان است که از غرق‌شدن «شاخسين» يکي از بزرگان و بنيان‌گذاران «يارسان» در رودخانه گاماسياب مي‌گويد. «شاخسين» از عرفاي قرن پنجم هجري و از مريدان باباطاهر عريان بوده و سرودهاي يارسان(عرفاني) را مي‌خوانده است.

سبزعلي با اشاره به مقام«يارهو» مي‌گويد: طبيعت بر زندگي و فرهنگ و آداب و رسوم مردم لر تاثير گذاشته. در لرستان هنوز هم براي پيداکردن کسي که در رودخانه غرق شده سرنا مي‌نوازند و صدا مي‌زنند:«هوهو يارهو» و اگر گمشده خود را نيابند فرياد مي‌کنند:«يار نيه يارنيه» و همه اينها در مقام يارهو اجرا مي‌شود.

«شيوني» يا «خريوي»(غريبي) از ديگر مقام‌هاي موسيقي لرستان است که با سرنا و دهل بر مزار تازه رفتگان نواخته و خوانده مي‌شود.«سحري» از ديگر نواهايي است که نخستين سحر بر گور عزيز از دست رفته خود مي‌خوانند و همه اين‌نواها با مويه کردن و تکان دادن بدن به حالت حرکت گهواره همراه است.

سبزعلي براين باور است که در تاريخ لرستان به مناسبت‌هاي مختلف، موسيقي‌هاي گوناگون وجود داشته است. براي نمونه در اين نوع موسيقي، مقام کريم‌خاني(کريم‌خان زند) و ظفرسلطاني( از حاکمان نهاوند در دوره قاجار) وجود دارد . به عبارتي اين افراد از ديدگاه مردم لر، مردان قابل احترامي بوده‌اند از اين‌رو مقامي را در موسيقي به اين دو اختصاص داده‌اند.

اين خواننده لر، موسيقي محلي را گوياي فرهنگ و هنر و آداب و رسوم مردم هر منطقه مي‌داند: موسيقي لرستان، نشان‌دهنده آداب و رسوم مردم لر است و گوشه‌اي از زندگي آنها را بازگو مي‌کند. بنابراين حمايت از اين نوع موسيقي تلاش براي حفظ و ثبت و ضبط سنت‌ها و خرده فرهنگ‌هاي ايراني است. بگذريم از اين‌که کارهاي برجسته‌اي در سطح استان لرستان انجام مي‌شود که در حد و اندازه موسيقي ملي است؛ کارهايي که ديده و شنيده نمي‌شوند و دستمزدي که به هنرمندان بومي بابت اين کارهاي فاخر پرداخت مي‌شود در حد موسيقي محلي است و نه ملي در صورتي که ما همان زمان و انرژي را گذاشته‌ايم.

سبزعلي ثبت موسيقي را مقدمه‌اي براي شناخت بيشتر ان مي‌داند و مي‌گويد: «دايه دايه» را ثبت کرده‌اند اين مساله موجب مي‌شود ديگراني هم که مي‌خواهند اين ترانه را اجرا کنند ارزش و اعتبار آن را درک کنند و بدانند چه مي‌کنند.